Trẻ bị cảm lạnh: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị

Trẻ em rất dễ bị cảm lạnh, đặc biệt trong thời điểm giao mùa. Mặc dù đa số trường hợp cảm lạnh ở mức độ nhẹ nhưng đôi khi vẫn có thể gây ra một số biến chứng nguy hiểm. Hãy cùng tìm hiểu nguyên nhân, dấu hiệu trẻ bị cảm lạnh và cách điều trị qua bài viết dưới đây nhé.

1 Trẻ bị cảm lạnh là bệnh gì?

Cảm lạnh (hay còn gọi là nhiễm trùng đường hô hấp trên) là một trong những bệnh thường gặp nhất ở trẻ em. Mỗi năm, cảm lạnh là nguyên nhân hàng đầu khiến trẻ phải đi khám bác sĩ, nghỉ học và bố mẹ phải nghỉ làm. Trên thực tế, có hàng triệu trẻ em bị cảm lạnh mỗi năm.

Dưới đây là một số thông tin quan trọng về cảm lạnh ở trẻ:

• Hầu hết trẻ em đều mắc ít nhất 6-8 lần cảm lạnh mỗi năm. Trẻ đi nhà trẻ có thể bị cảm lạnh nhiều hơn.
• Tần suất cảm lạnh có thể giảm dần sau 6 tuổi.
• Trẻ em thường dễ bị cảm lạnh vào mùa thu và mùa đông (vào tháng 9 - tháng 3) .

Cảm lạnh là một trong những căn bệnh phổ biến nhất ở trẻ em

2 Nguyên nhân trẻ em hay bị cảm lạnh?

Cảm lạnh do hơn 100 loại virus khác nhau gây ra, phổ biến nhất là Rhinovirus. Trẻ em, đặc biệt là trẻ dưới 2 tuổi, có thể bị cảm lạnh 8-10 lần/năm, nhiều hơn hẳn so với người lớn.

Có 3 nguyên nhân chính khiến trẻ dễ bị cảm lạnh:

- Hệ miễn dịch chưa hoàn thiện:

• Trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ dưới 6 tuổi, chưa có đủ kháng thể để chống lại các loại virus cảm lạnh.
• Theo nghiên cứu, trẻ dưới 2 tuổi tiếp xúc với 10-15 loại virus mới mỗi năm, khiến cơ thể chưa kịp thích ứng và tạo miễn dịch.

- Môi trường dễ lây nhiễm:

• Nhà trẻ, mẫu giáo: Trẻ tiếp xúc gần, dùng chung đồ chơi, cốc uống nước → Tạo điều kiện lý tưởng để virus lây lan.
• Gia đình có anh chị em: Trẻ lớn đi học về có thể mang virus cảm lạnh từ trường → Lây sang em nhỏ.

- Điều kiện thời tiết thuận lợi:

• Mùa thu - đông: Không khí lạnh và khô làm niêm mạc mũi trẻ dễ bị tổn thương, tạo điều kiện cho virus xâm nhập.
• Ở trong nhà nhiều: Trẻ tiếp xúc gần trong không gian kín → Tăng nguy cơ lây nhiễm chéo.

Trẻ em bị cảm lạnh khi lây nhiễm virus từ anh chị em, cha mẹ,...

3 Dấu hiệu trẻ bị cảm lạnh

Những dấu hiệu cho thấy trẻ đang bị cảm lạnh gồm:

• Triệu chứng thường gặp là sổ mũi, nghẹt mũi, hắt hơi, ho và đau họng nhẹ.
• Một số trẻ có thể không muốn ăn, bị đau đầu hoặc mệt mỏi hơn bình thường.
• Cảm lạnh có thể gây sốt, nhưng sốt thường không quá cao.
• Cảm lạnh thường kéo dài khoảng 1 tuần nhưng cũng có thể kéo dài tới 2 tuần.
• Một số loại virus đường hô hấp gây cảm lạnh ở trẻ và người lớn, làm bệnh nghiêm trọng hơn khi chúng lây nhiễm cho trẻ sơ sinh, trẻ mới biết đi và dẫn đến các bệnh như viêm thanh quản (khàn giọng, thở rít, ho), viêm tiểu phế quản (thở khò khè, khó thở) hoặc đau mắt, đau họng và sưng tuyến cổ.
• Virus cúm có thể gây sốt cao, ho và đau nhức cơ thể, tấn công nhanh hơn cảm lạnh và khiến người bị nhiễm bệnh cảm thấy mệt hơn. Trong khi trẻ em bị cảm lạnh thường có năng lượng để chơi và duy trì thói quen hàng ngày, trẻ em bị cúm thường nằm trên giường nghỉ ngơi.

Một số triệu chứng khi trẻ bị cảm lạnh như: sốt, hắt hơi, sổ mũi,...

4 Trẻ bị cảm lạnh có thể gây ra biến chứng nào?

Mặc dù cảm lạnh thường tự khỏi mà không gây ra vấn đề gì nghiêm trọng, nhưng đôi khi nó có thể dẫn đến một số biến chứng bao gồm:

• Viêm tai giữa: Cảm lạnh có thể gây sưng và tắc nghẽn ở ống Eustachian - ống nối tai giữa với mũi họng. Điều này tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển và gây nhiễm trùng tai. 
• Viêm xoang: Nghẹt mũi do cảm lạnh cũng có thể dẫn đến viêm xoang. Xoang là các khoang chứa đầy không khí trong xương mặt. 
• Viêm phổi: Trong một số trường hợp hiếm gặp, cảm lạnh có thể tiến triển thành viêm phổi, một bệnh nhiễm trùng phổi nghiêm trọng hơn. 
• Viêm họng liên cầu khuẩn: Cảm lạnh có thể làm suy yếu hệ miễn dịch, tạo điều kiện cho vi khuẩn gây nhiễm trùng họng. 

Một số biến chứng khi trẻ bị cảm lạnh

5 Cảm lạnh lây lan như thế nào ở trẻ em?

Virus cảm lạnh cư trú trong mũi và họng. Trẻ em thường xuyên chạm vào mũi, mắt và miệng, đưa đồ vật vào miệng và tiếp xúc gần gũi với nhau khi chơi, do đó virus cảm lạnh rất dễ lây lan.

Dưới đây là một số cách cảm lạnh lây lan ở trẻ em:

• Tiếp xúc trực tiếp: Trẻ bị cảm lạnh sẽ có virus trên tay khi chạm vào mũi, miệng hoặc khi ho, hắt hơi. Khi trẻ tiếp xúc với trẻ khác, virus sẽ lây lan.
• Tiếp xúc gián tiếp: Trẻ bị cảm lạnh có thể để lại virus trên các đồ vật như đồ chơi, bàn ghế. Virus cảm lạnh có thể tồn tại trên các bề mặt này trong vài giờ và lây sang tay của những trẻ khác chạm vào cùng đồ vật. Những trẻ này sau đó sẽ bị nhiễm bệnh khi chạm vào mắt, mũi hoặc miệng.
• Qua người chăm sóc: Người chăm sóc có thể nhiễm virus trên tay và lây lan giữa các trẻ khi tiếp xúc.
• Qua đường không khí: Một số virus cảm lạnh có thể lây lan qua không khí khi trẻ bị cảm lạnh ho hoặc hắt hơi. Các giọt bắn từ ho hoặc hắt hơi có thể đến mũi hoặc miệng của trẻ khác.  

Khi trẻ tiếp xúc với trẻ khác ở trường, virus cảm lạnh rất dễ lây lan

6 Khi nào nên gọi bác sĩ?

Các dấu hiệu cảm lạnh ở trẻ cần gặp bác sĩ

- Đối với trẻ dưới 3 tháng tuổi: Trẻ sơ sinh dưới 3 tháng tuổi gặp khó khăn khi thở bằng mũi bị nghẹt, việc bú mẹ cũng trở nên khó khăn. Mẹ hãy gọi cho bác sĩ hoặc đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay nếu trẻ:  

• Có vấn đề về hô hấp, khó khăn khi thở qua mũi.
• Bỏ bú, không ăn hoặc nôn.
• Sốt (nhiệt độ đo ở hậu môn là 38,5°C hoặc cao hơn).

- Đối với trẻ ở mọi lứa tuổi: Hãy đưa trẻ đi khám nếu cảm lạnh có vẻ gây ra các vấn đề nghiêm trọng hơn ví dụ như:

• Thở nhanh hoặc gắng sức mới thở được.
• Môi trở nên tím tái, có màu xanh.
• Ho nặng đến mức bị sặc hoặc nôn.

Đây có thể là dấu hiệu của viêm phổi hoặc viêm tiểu phế quản. Những tình trạng này cần được bác sĩ điều trị.

- Các dấu hiệu nhiễm trùng tai giữa: Nhiễm trùng tai giữa có thể là biến chứng của cảm lạnh. Hãy gọi cho bác sĩ nếu trẻ có các dấu hiệu sau:

• Sốt cao (đặc biệt là sốt bắt đầu sau vài ngày bị cảm lạnh).
• Đau tai.
• Cáu kỉnh, khó chịu.
• Nôn mửa.
• Mủ chảy ra từ tai.

- Các dấu hiệu khác cần liên hệ với bác sĩ:

• Con thức dậy vào buổi sáng với một hoặc cả hai mắt có mủ vàng khô. Mặc dù mắt đỏ và chảy nước mắt là triệu chứng thường gặp khi bị cảm lạnh, nhưng mủ là dấu hiệu của nhiễm trùng mắt và cần được điều trị.
• Nếu trẻ buồn ngủ hơn bình thường, không muốn ăn, chơi, hoặc rất cáu kỉnh, khó chịu và không thể dỗ bé.
• Xuất hiện dịch tiết đặc hoặc đổi màu (vàng, xanh lá cây) từ mũi khi bị cảm lạnh kéo dài hơn 10 - 14 ngày.

Hướng dẫn xử trí khẩn cấp:
- Với trẻ dưới 3 tháng: Đến bệnh viện ngay khi có 1 trong 3 dấu hiệu (khó thở, bỏ bú, sốt cao).

- Với trẻ lớn:

• Gọi cấp cứu 115 nếu trẻ tím tái, co giật
• Đến phòng khám gần nhất trong 2 giờ nếu trẻ nôn liên tục/li bì

Nếu trẻ bỏ ăn uống trong thời gian dài thì nên đưa trẻ đến gặp bác sĩ 

Nơi khám chữa bệnh cảm lạnh cho trẻ em

Khi xuất hiện những dấu hiệu của cảm lạnh, bạn nên đưa trẻ đến khám tại các phòng khám, bệnh viện uy tín như:

• Hồ Chí Minh: Bệnh viện Nhi Đồng 1, Bệnh viện Nhi Đồng Thành phố, Bệnh viện Nhi Đồng 2,...
• Hà Nội: Bệnh viện Nhi Trung ương, Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội,...

7 Khi trẻ bị cảm lạnh cần làm gì? Cách xử lý

Không có thuốc chữa khỏi hoàn toàn cho cảm lạnh thông thường. Cảm lạnh thường tự khỏi sau vài ngày. Điều quan trọng nhất là giúp trẻ cảm thấy thoải mái và giảm nhẹ các triệu chứng.

Dưới đây là một số cách bạn có thể chăm sóc trẻ bị cảm lạnh tại nhà:

• Đảm bảo trẻ nghỉ ngơi đầy đủ: Nếu trẻ không muốn ăn, hãy cho trẻ uống nhiều nước và ăn các bữa ăn nhỏ, giàu dinh dưỡng.
• Không tự ý dùng thuốc ho và cảm lạnh không kê đơn cho trẻ dưới 3 tuổi: Tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ trước khi cho trẻ dưới 12 tuổi hoặc bất kỳ ai đang dùng thuốc khác hoặc mắc bệnh mãn tính sử dụng thuốc không kê đơn. Đọc kỹ hướng dẫn trên nhãn và không cho trẻ dùng quá liều khuyến cáo.
• Giúp trẻ làm thông thoáng mũi: Nếu trẻ sơ sinh khó bú do nghẹt mũi, hãy sử dụng dụng cụ hút mũi để loại bỏ dịch nhầy. Bạn có thể sử dụng nước muối sinh lý dạng nhỏ hoặc xịt mũi nếu dịch nhầy quá đặc. Xịt mũi có thể đưa nước muối vào sâu trong khoang mũi và hiệu quả hơn so với nhỏ mũi.

Thuốc nhỏ hoặc xịt mũi chỉ nên dùng trong thời gian ngắn (2-3 ngày) vì có thể làm nghẹt mũi nặng hơn. Không sử dụng các sản phẩm này cho trẻ dưới 6 tuổi.

• Hạ sốt và giảm đau: Theo dõi nhiệt độ của trẻ, để giảm đau, nhức mỏi hoặc hạ sốt trên 38.5°C, hãy sử dụng acetaminophen (ví dụ: Tylenol, Tempra, Panadol). Và Ibuprofen (ví dụ: Advil, Motrin) có thể được sử dụng cho trẻ trên 6 tháng tuổi.

Sử dụng liều lượng và thời gian theo khuyến cáo trên bao bì hoặc theo chỉ định của bác sĩ hoặc dược sĩ. Tuyệt đối không sử dụng aspirin hoặc bất kỳ loại thuốc cảm nào có chứa aspirin cho trẻ em và thanh thiếu niên bị cảm lạnh vì có thể gây tổn thương não và gan (hội chứng Reye).

• Không sử dụng kháng sinh: Cảm lạnh do virus gây ra nên không thể điều trị bằng kháng sinh. Kháng sinh chỉ nên được sử dụng khi trẻ bị biến chứng do vi khuẩn, ví dụ như nhiễm trùng tai hoặc viêm phổi.
• Cho trẻ tham gia các hoạt động bình thường nếu trẻ cảm thấy đủ khỏe: Nếu trẻ bị sốt hoặc gặp các biến chứng, trẻ có thể cần nghỉ ngơi tại nhà vài ngày. Trẻ có thể tiếp tục đi học nếu cảm thấy đủ khỏe để tham gia các hoạt động. Vào mùa đông, trẻ bị cảm lạnh vẫn có thể chơi ngoài trời.

Lưu ý: Thông tin trong bài viết này chỉ mang tính chất tham khảo. Bạn hãy luôn tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ trước khi quyết định bất kỳ phương pháp điều trị nào cho con bạn./info]

Một số cách xử lý khi trẻ bị cảm lạnh

8 Cách phòng ngừa cảm lạnh cho trẻ

Để phòng ngừa cảm lạnh cho trẻ, bạn cần:  

• Giữ trẻ sơ sinh dưới 3 tháng tuổi tránh xa những người bị cảm lạnh.
• Đảm bảo trẻ được tiêm chủng đầy đủ các loại vắc-xin được khuyến cáo. Mặc dù không ngăn ngừa được cảm lạnh nhưng việc tiêm vắc-xin sẽ giúp ngăn ngừa một số biến chứng như nhiễm trùng do vi khuẩn ở tai hoặc phổi. 
• Rửa tay để giảm sự lây lan của bệnh cảm lạnh. Rửa tay sau khi ho, hắt hơi hoặc lau mũi, sau khi tiếp xúc trực tiếp với người bị nhiễm trùng đường hô hấp, sau khi lau mũi cho trẻ,...
• Khi không có nước và xà phòng, hãy sử dụng khăn lau tay đã làm ẩm hoặc nước rửa tay có cồn. Để nước rửa tay xa tầm tay trẻ em.
• Hướng dẫn trẻ em cách phòng tránh lây lan cảm lạnh bằng cách che mũi và miệng bằng khăn giấy khi hắt hơi hoặc ho, vứt khăn giấy ngay vào thùng rác và rửa tay sau khi lau mũi hoặc xử lý khăn giấy.
• Tránh dùng chung đồ chơi mà trẻ nhỏ cho vào miệng cho đến khi đồ chơi đã được vệ sinh sạch sẽ.
• Nếu con đi nhà trẻ, hãy trao đổi với thầy cô, bảo mẫu khi xuất hiện bất kỳ triệu chứng cảm lạnh nào.

Hướng dẫn trẻ em phòng tránh lây cảm lạnh bằng cách che mũi và miệng bằng khăn giấy khi hắt hơi hoặc ho

9 Các câu hỏi thường gặp về trẻ bị cảm lạnh

Trẻ bị cảm lạnh có nên tắm không?

Vệ sinh cơ thể cho trẻ khi bị cảm lạnh là rất cần thiết, đặc biệt trong thời tiết nắng nóng. Thông thường, bố mẹ tắm cho trẻ mỗi ngày một lần, nhưng khi trẻ bị ho, nên dùng khăn ấm lau người thay vì tắm để đảm bảo sức khỏe tốt hơn.

Nếu tắm cho trẻ thì nên chọn thời điểm ấm nhất trong ngày, tránh những nơi có gió lùa và mặc quần áo ngay sau khi tắm để hạn chế nhiễm lạnh.

Vệ sinh thân thể cho trẻ khi bị cảm lạnh là rất cần thiết

Trẻ có thể bị cảm lạnh bao nhiêu lần trong một năm?

Một đứa trẻ có thể bị cảm lạnh 8 lần mỗi năm hoặc nhiều hơn, chủ yếu bệnh thường xảy ra ở thời điểm giao mùa (tháng 8 - tháng 10 hằng năm), mùa thu hay mùa đông.

Một đứa trẻ có thể bị cảm lạnh 8 lần mỗi năm hoặc nhiều hơn

Xem thêm:

• Quy tắc giữ ấm cho trẻ sơ sinh trong mùa lạnh giúp con khỏe mạnh
• 10 cách trị cảm lạnh đơn giản tại nhà bạn nên biết

Hy vọng bài viết đã cung cấp cho bạn những thông tin về nguyên nhân khiến trẻ em bị cảm lạnh và các cách điều trị hiệu quả. Hãy chia sẻ bài viết này đến mọi người nếu bạn thấy hữu ích nhé!