Hạt muồng hay thảo quyết minh có tên khoa học là Cassia tora L., là một loại cây nhỏ thuộc họ đậu (Fabaceae). Hạt muồng còn có các tên gọi khác như Hạt muồng muồng, Đậu ma, Muồng đồng tiền, Muồng ngủ, Thúa nhò hẻ (Tày), Trắng (Bana), Lạc trời, Muồng hòe, và Hìa diêm tập (Dao).
Cây thường cao từ 0,3 đến 0,9m, nhưng có thể đạt chiều cao lên đến 1,5m trong điều kiện tốt. Lá của cây mọc so le, kép lông chim, gồm 2 - 4 đôi lá chét. Lá chét có hình trứng ngược, dài từ 3 - 5cm và rộng từ 15 - 25mm. Hoa của cây mọc từ 1 - 3 cái ở kẽ lá, có màu vàng tươi. Quả có hình trụ, dài từ 12 - 14cm và rộng 4mm, trong quả chứa khoảng 25 hạt. Những hạt này có hình trụ ngắn, dài khoảng 5 - 7mm và rộng từ 2,5 - 3mm, hai đầu hạt vát chéo, màu nâu nhạt, bóng. Hạt có vị nhạt, hơi đắng và nhầy.
Cây thảo quyết minh phân bố rộng khắp nơi ở Việt Nam và thường được thu hoạch vào khoảng tháng 9 - 11. Sau khi thu hoạch, quả được phơi khô, sau đó đập lấy hạt, rồi tiếp tục phơi hạt cho thật khô để bảo quản.
Hạt muồng có tên khoa học là Cassia tora L., thuộc họ Fabaceae
Hạt muồng có vẻ bề ngoài dễ nhầm lẫn với một số loại hạt khác cùng họ Đậu (Fabaceae) như hạt cây điền thanh hoặc hạt cây lục lạc lá tròn. Bảng dưới đây giúp phân biệt hạt muồng với 2 loại hạt còn lại:
| Hạt muồng | Hạt cây điền thanh | Hạt cây lục lạc lá tròn | |
| Tên khoa học | Cassia tora L. (Fabaceae) | Sesbania javanica Miq. (Fabaceae) | Crotalaria mucronata Desv. (Fabaceae) |
| Hình thái | Hạt muồng có hình trụ, 2 đầu vát chéo, màu nâu nhạt, bóng. Nếu không thu hoạch kịp thời thì quả muồng sẽ tự bung vỏ và tách hạt ra khỏi quả | Giống: Kích thước gần bằng hạt muồng, ngoài hạt cũng nhẵn bóng như hạt muồng Khác: Màu của hạt điền thanh hơi xám xanh và hai đầu hạt không bị vát | Giống: Cây mọc hoang ở khu vực tương tự với hạt muồng nên dễ gây nhầm lẫn Khác: Hạt lục lạc nhỏ hơn, có hình thận và có màu nâu nhạt hay vàng da cam |
Về mặt tính vị và quy kinh, hạt muồng có những đặc điểm bên dưới giúp xác định tác dụng trong Y học cổ truyền:
Trong Y học cổ truyền, hạt muồng thường được sử dụng để:
Hạt muồng có nhiều công dụng trong Y học cổ truyền
Hạt muồng được biết đến với hàm lượng polyphenol cao, là hợp chất có khả năng chống oxy hóa mạnh mẽ. Chất này giúp bảo vệ tế bào khỏi các tổn thương do gốc tự do gây ra, từ đó làm giảm nguy cơ mắc các bệnh mãn tính như ung thư, xơ vữa động mạch và thoái hóa thần kinh, đặc biệt là bệnh Alzheimer. Bên cạnh đó, việc sử dụng hạt muồng trong chế độ ăn uống hoặc làm trà uống hàng ngày còn giúp tăng cường sức khỏe tổng thể và làm chậm quá trình lão hóa.
Nghiên cứu cho thấy chiết xuất methanol từ hạt muồng có tác dụng kháng viêm đáng kể. Cụ thể là, các thành phần hoạt tính sinh học trong hạt muồng giúp ức chế phản ứng viêm do các tác nhân như histamine, serotonin và carrageenan gây ra. Điều này giúp cho hạt muồng trở thành dược liệu tiềm năng trong việc hỗ trợ điều trị các bệnh lý viêm nhiễm như viêm khớp, viêm da.
Ngoài ra, hạt muồng còn có khả năng ngăn chặn sự tăng sinh của tế bào ung thư tử cung. Công dụng này của hạt muồng hứa hẹn mở ra những hướng đi mới trong việc phát triển các liệu pháp điều trị ung thư hiệu quả hơn.
Hạt muồng là dược liệu tiềm năng trong hỗ trợ điều trị các bệnh lý viêm nhiễm
Hạt muồng có tác dụng kháng khuẩn và kháng nấm mạnh. Trong đó, chiết xuất hạt muồng thể hiện hoạt tính kháng khuẩn tốt đối với các chủng vi khuẩn như Staphylococcus aureus, Lactobacillus spp., kháng trung bình với các chủng Pseudomonas aeruginosa, Proteus vulgaris, Enterobacter spp. và thể hiện hoạt tính kháng khuẩn yếu đối với Bacillus subtilis và Escherichia coli.
Đồng thời, hạt muồng còn có tác dụng ức chế sự phát triển của các loại nấm gây bệnh ngoài da như Trichophyton mentagrophyte, Saccharomyces cerevisiae, Aspergillus niger và Candida albicans. Nhờ đó, các chế phẩm từ hạt muồng như chiết xuất cồn, bột nghiền hoặc trà không chỉ giúp ngăn ngừa mà còn hỗ trợ điều trị các bệnh nhiễm khuẩn ngoài da, viêm nhiễm đường tiêu hóa và nhiễm nấm âm đạo.
Các chế phẩm hạt muồng giúp hỗ trợ điều trị các bệnh lý nhiễm khuẩn ngoài da
Hạt muồng có khả năng điều hòa lượng cholesterol trong máu, giúp ngăn ngừa sự tích tụ cholesterol xấu (LDL) và thúc đẩy sản xuất cholesterol tốt (HDL). Việc kiểm soát cholesterol hiệu quả giúp giảm nguy cơ hình thành mảng xơ vữa động mạch, một trong những nguyên nhân chính gây nhồi máu cơ tim và đột quỵ. Uống trà từ hạt muồng đều đặn được chứng minh là hỗ trợ sức khỏe tim mạch một cách tự nhiên.
Hạt muồng giúp điều hòa cholesterol, từ đó giảm nguy cơ mắc bệnh lý tim mạch
Một nghiên cứu được tiến hành vào năm 2008 ở những con chuột mắc bệnh tiểu đường do Streptozotocin gây ra, đã chứng minh về khả năng điều hòa đường huyết của butanol có trong hạt muồng. Cơ chế có thể là do hợp chất này kích thích tuyến tụy tiết insulin và tăng cường khả năng hấp thu glucose của tế bào, từ đó làm giảm đáng kể đường huyết sau ăn.
Chiết xuất hạt muồng không chỉ thể hiện khả năng cải thiện đường huyết mà còn có tác dụng chống oxy hóa đáng kể. Cơ chế hoạt động bao gồm việc phục hồi chức năng enzyme, cân bằng lại quá trình chuyển hóa lipid và giảm thiểu tổn thương tế bào do gốc tự do gây ra. Nhờ đó, hạt muồng được sử dụng như một liệu pháp tự nhiên hỗ trợ điều trị rối loạn lipid máu và stress oxy hóa ở bệnh nhân tiểu đường, góp phần giảm nguy cơ biến chứng ở những bệnh nhân này.
Các thành phần trong hạt muồng giúp thư giãn thành mạch máu và cải thiện quá trình lưu thông máu một cách tự nhiên. Nhờ đó, huyết áp được duy trì ổn định và giảm thiểu nguy cơ biến chứng tim mạch. Đặc biệt, khi kết hợp với các thảo dược như hoa hòe hay atiso, hạt muồng càng phát huy tối đa công dụng bảo vệ hệ tim mạch.
Sử dụng hạt muồng có thể giúp duy trì huyết áp ổn định
Hạt muồng được đánh giá cao trong việc bảo vệ sức khỏe gan nhờ chứa hoạt chất ononitol monohydrat - một hợp chất có cấu trúc tương tự glycosid. Một nghiên cứu được tiến hành trên 50 con chuột đã cho thấy, ononitol monohydrat giúp làm giảm đáng kể nồng độ transaminase huyết thanh, TNF-α, quá trình peroxy hóa lipid và đồng thời làm tăng nồng độ các chất chống oxy hóa cũng như enzyme glutathione, từ đó góp phần bảo vệ tế bào gan.
Ngoài ra, ononitol monohydrat còn thúc đẩy hoạt động của các men gan, hỗ trợ quá trình chuyển hóa, giải độc và ngăn ngừa tổn thương trong các bệnh lý viêm gan hoặc gan nhiễm mỡ. So với silymarin, ononitol monohydrat thể hiện hoạt tính bảo vệ tế bào gan mạnh mẽ mà không gây ra tác dụng phụ, từ đó góp phần khẳng định hạt muồng là dược liệu tiềm năng trong việc hỗ trợ điều trị các bệnh lý ở gan.
Hoạt chất ononitol monohydrat có trong hạt muồng giúp bảo vệ gan hiệu quả
Dầu hạt muồng là một liệu pháp tự nhiên giúp giảm sưng đau, cứng khớp, đồng thời thúc đẩy lưu thông máu đến các vùng bị tổn thương một cách hiệu quả. Việc xoa bóp dầu hạt muồng lên các khớp đau nhức có thể mang lại cảm giác thư giãn và thoải mái đáng kể. Ngoài ra, chúng còn được biết đến với khả năng làm dịu cơn đau khi mọc răng ở trẻ nhỏ.
Dầu hạt muồng giúp giảm sưng đau và cứng khớp
Thành phần acid retinoic trong hạt muồng giúp giảm các triệu chứng như mờ mắt, ngứa mắt, khô mắt và thậm chí hỗ trợ điều trị một số bệnh về mắt như tăng nhãn áp hay đau mắt đỏ. Khi kết hợp với các thảo dược khác như rễ cây long đởm, hạt muồng càng phát huy tối đa công dụng bảo vệ đôi mắt.
Hạt muồng giúp cải thiện thị lực và hỗ trợ điều trị các vấn đề về mắt
Hạt muồng được xem là một giải pháp tự nhiên hỗ trợ cải thiện giấc ngủ, đặc biệt hữu ích cho những người thường xuyên mất ngủ hay ngưng thở khi ngủ. Sản phẩm gối hạt muồng giúp mang lại cảm giác thư giãn nhờ vào khả năng mát xa nhẹ nhàng đầu và cổ, thích hợp cho những người mắc bệnh thoái hóa đốt sống cổ hoặc thường xuyên bị chóng mặt. Đặc biệt với khả năng điều hòa nhiệt độ, gối hạt muồng còn mang đến sự mát mẻ vào mùa hè và ấm áp vào mùa đông cho người sử dụng.
Gối nhồi hạt muồng giúp nâng cao chất lượng giấc ngủ
Hạt muồng không chỉ có lợi cho sức khỏe nói chung mà còn rất hiệu quả trong việc hỗ trợ cải thiện tình trạng táo bón. Tác dụng này có được là nhờ hạt muồng chứa một hợp chất hữu cơ gọi là glycosid, giúp kích thích tiết dịch vị, từ đó cải thiện quá trình tiêu hóa.
Ngoài ra, hạt muồng còn được biết đến như một loại thuốc nhuận tràng tự nhiên nhờ các hợp chất anthraquinone, đặc biệt là emodin. Cụ thể là, emodin giúp làm mềm phân, giảm tình trạng khó chịu ở đường tiêu hóa cũng như tăng cường quá trình vận chuyển chất cặn bã ra khỏi cơ thể.
Nhờ khả năng kháng viêm, kháng nấm hiệu quả mà từ lâu hạt muồng đã được sử dụng như một vị thuốc quý nhằm điều trị nhiều bệnh lý viêm nhiễm khác nhau. Để điều trị các bệnh nấm ngoài da như hắc lào, lang ben ở trẻ nhỏ, bạn có thể áp dụng phương pháp sau:
Có thể dùng cồn hạt muồng để chữa nấm ngoài da
Ngoài tác dụng nhuận tràng, hạt muồng còn mang đến nhiều lợi ích cho sức khỏe, đặc biệt là trong việc kiểm soát cân nặng. Bằng cách tăng cường quá trình trao đổi chất, giảm hấp thu chất béo và ngăn ngừa tích tụ mỡ, hạt muồng giúp cơ thể săn chắc hơn và giảm nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến béo phì như gan nhiễm mỡ.
Hạt muồng giúp ngăn ngừa sự tích tụ mỡ thừa
Với khả năng kháng khuẩn và kháng virus hiệu quả, hạt muồng giúp giảm thiểu các triệu chứng cảm cúm, cảm lạnh như sốt, đau đầu, nghẹt mũi. Ngoài ra, hạt muồng còn có tác dụng tăng cường miễn dịch, giúp cơ thể nhanh chóng hồi phục.
Hạt muồng giúp giảm các triệu chứng cảm cúm, cảm lạnh
Bạn có thể sử dụng hạt muồng dưới nhiều dạng khác nhau như thuốc sắc, thuốc bột hay thuốc viên. Liều dùng hạt muồng thường được khuyến cáo từ 5 - 10g mỗi ngày, tuy nhiên liều lượng cụ thể có thể thay đổi tùy thuộc vào tình trạng bệnh, độ tuổi và cơ địa của mỗi người. Tốt nhất là trước khi sử dụng, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ để xác định liều dùng phù hợp với cơ thể và mục đích điều trị.
Cần tham khảo ý kiến của bác sĩ về liều lượng và cách dùng hạt muồng
Lưu ý rằng trước khi sử dụng bất kì loại thảo dược hoặc dược liệu nào để chữa bệnh, bạn nên tham khảo ý kiến của chuyên gia y tế hoặc bác sĩ y học cổ truyền. Đồng thời, tìm hiểu về cách sử dụng các loại dược liệu và liều lượng cụ thể để tránh những tác dụng không mong muốn.
Chuẩn bị: Hạt muồng 20g, rượu 40 - 50ml, giấm 5ml.
Tiến hành: Ngâm hạt muồng cùng với rượu và giấm trong 10 ngày. Lấy hỗn hợp này bôi lên các vị trí hắc lào đã rửa sạch.
Bôi hỗn hợp hạt muồng ngâm với rượu và giấm giúp trị hắc lào
Chuẩn bị: 5 - 10g hạt muồng khô, 500ml nước.
Tiến hành:
Sắc thuốc từ hạt muồng khô đã sao vàng giúp trị táo bón
Chuẩn bị: Hạt muồng 15g, long đởm thảo 3g, hoàng bá 5g, nước 300ml.
Tiến hành: Sắc các vị thuốc trên với nước đến khi còn khoảng 150ml thì tắt bếp, chia ra 3 lần uống trong ngày.
Bài thuốc có hạt muồng giúp trị đau mắt và huyết áp cao
Chuẩn bị: Hạt muồng khô 15 - 20g, lá vông 30g, cây lạc tiên 30g đem sao khô.
Tiến hành: Sắc toàn bộ dược liệu với khoảng 1 lít nước, có thể sử dụng thay cho nước uống hàng ngày.
Nấu nước chè hạt muồng cho người cao huyết áp, mất ngủ
Hạt muồng chứa các thành phần có lợi cho sức khỏe nhưng nếu sử dụng không đúng cách thì có thể gây ra một số tác dụng phụ sau đây:
Tiêu thụ quá mức hạt muồng có thể gây rối loạn tiêu hóa
Dưới đây là một số gợi ý về cách dùng hạt muồng sao cho đạt hiệu quả tốt nhất:
Bạn nên uống nước hạt muồng sau khi ăn để đạt hiệu quả tốt nhất
Những đối tượng sau nên cẩn trọng khi dùng hạt muồng:
Không nên dùng hạt muồng đối với phụ nữ có thai và cho con bú
Xem thêm:
Bài viết trên đã cung cấp cho bạn biết hạt muồng có tác dụng gì và lưu ý khi sử dụng loại dược liệu này. Nếu bạn thấy bài viết hay và hữu ích thì hãy chia sẻ đến người thân và bạn bè cùng biết nhé!