Những lời nói tưởng chừng vô tình của cha mẹ có thể khiến trẻ bị tổn thương, lâu dài sinh ra tự ti, không dám làm bất cứ việc gì.
1. Không được, cái này con chưa làm được
Khi con mon men lại gần nồi cơm điện, tỏ ý muốn xúc cơm. Mẹ vội chạy lại gần bế thốc con ra và nói: "Không được, cái này con chưa làm được". Câu nói đã khiến ý thức muốn được lao động, muốn được thử thách điều mới mẻ, muốn được giúp bố mẹ của con... đều tan biến.
Thay vì hành động như vậy, hãy cầm lấy tay con, dạy con biết cách làm thế nào. Con sẽ được trải nghiệm, học thêm được nhiều kỹ năng, có cảm giác mình đã làm được mà không gặp nguy hiểm.
Đồng thời, khi vừa hướng dẫn con, bố mẹ còn có thể giải thích cho con vì sao phải cẩn thận, tránh làm bị thương mình.
2. Con chẳng được việc gì cả
Khi con chẳng may làm vỡ cốc, đổ nước... nhiều bố mẹ hay quát lên: "Con chẳng được cái tích sự gì cả" hoặc "Con lại làm đổ rồi".
Nếu trẻ thất bại vì tay con yếu, vì kỹ năng chưa thành thạo thì thất bại là cơ hội để trẻ luyện tập thêm. Còn nếu trẻ lỡ tay vì không cẩn thận thì thất bại cho thấy suy nghĩ của trẻ vẫn chưa đủ chín chắn.
Bất kể ở trường hợp nào, câu nói: "Con chẳng được việc gì cả" sẽ đóng sập cánh cửa tương lai của bé lại, khiến bé mất tự tin, thu mình lại, không dám thử thách, lâu dài trẻ sẽ không muốn làm bất cứ việc gì vì sợ thất bại.
3. Nhanh lên nào, nhanh lên nào
"Nhanh lên, đến giờ mẹ đi làm rồi", "Nhanh lên, đến giờ đi ngủ rồi"... là những câu nói mà các bậc cha mẹ quen dùng để giục bé làm một việc gì đó.
Vấn đề là không phải là trẻ chậm chạp mà do tốc độ suy nghĩ, đối tượng suy nghĩ của trẻ khác người lớn mà thôi. Dĩ nhiên, trẻ không thể nào nhanh chân nhanh tay như người lớn được.
Việc nói với con "nhanh lên nào, nhanh lên nào" chỉ khiến trẻ bấn loạn, không biết phải làm gì. Thay vào đó, hãy đưa ra các câu hỏi gợi ý bé các bước tiếp theo. Chẳng hạn:
- Bây giờ là giờ chuẩn bị làm gì nhỉ? Nếu là giờ chuẩn bị đi ngủ, sao con chưa vào giường?
- Bây giờ mặc quần áo xong rồi thì ra đi giày nhé. Mẹ chuẩn bị xong rồi đi học ngay thôi.
4. Mẹ/bố đang bận, để tí nữa nhé
Khi con muốn nói chuyện mà bố mẹ lại đáp lại con bằng một câu như: "Mẹ/bố đang bận, chờ tí" hoặc lơ con đi thì với trẻ sẽ khiến trẻ thấy như mình là người thừa vậy, rất tổn thương.
Nếu thật sự bố/mẹ đang bận, hãy nói với con rằng: "Bây giờ bố/mẹ đang làm việc này, chờ bố/mẹ một chút, mẹ sẽ nói chuyện với con nhé". Cùng là một câu nói để "hoãn binh" nhưng cách nói này sẽ khiến bé không cảm thấy mình bị bỏ rơi.
Khi con muốn nói, cha mẹ hãy cố gắng sắp xếp công việc để lắng nghe điều con nói ngay lúc đó vì nếu để lúc sau, có thể bé sẽ không còn muốn chia sẻ nữa.
5. Tại bố mày đấy/Tại mẹ mày đấy
Khi cả nhà để quên đôi giày của con trên ô tô hoặc ở đâu đó, nhiều người có thói quen nói: "Tại mẹ mày/bố mày quên đấy".
Câu nói vô tình này đã dạy trẻ thói quen đổ lỗi cho người khác. Và lần sau, mỗi khi có gì sai sót, trẻ sẽ buông ngay câu: "Tại bố/mẹ đấy". Điều quan trọng là dạy cho trẻ thói quen tự chịu trách nhiệm với hành động, biết cách quản lý đồ đạc của mình từ bé.
6. Con phải ngoan, phải chơi vui vẻ với các bạn đấy nhé
Trẻ con thực ra cũng giống người lớn, chúng sẽ chơi với bạn mà chúng thích nhất, yêu mến nhất, và có thể khi chưa tìm được bạn như vậy, chúng sẽ khó mà hòa đồng.
Bởi thế, đừng ép chúng phải chơi với tất cả mọi người, điều này thật quá sức. Ngay với cả người lớn, hoà đồng được với tất cả mọi người cũng rất khó khăn huống chi là trẻ.
Và nhất là khi trẻ đang trong giai đoạn học cách thiết lập các mối quan hệ, nếu không cho trẻ đánh nhau, giành đồ với bạn bè thì trong tương lai, trẻ sẽ không biết phải ứng xử thế nào khi có xích mích với bạn bè.
7. Chỉ hôm nay thôi đấy nhé, chỉ lần này thôi đấy nhé
Khi đi siêu thị, trẻ đòi bố mẹ mua quần áo hay món đồ nào đó, bố mẹ tặc lưỡi mua và sau đó thì nói: "Hôm nay thôi đấy nhé, lần này thôi đấy nhé".
Việc dạy con biết kìm nén là điều quan trọng nhưng một khi bố mẹ đã cho con phá lệ một lần thì con sẽ biết phá lệ lần thứ 2. Chính vì vậy, đừng bao giờ nói với con: "Chỉ hôm nay thôi đấy nhé".
8. Nói nhiều quá, hỏi nhiều quá
Trẻ con hay nói luôn miệng, hỏi luôn miệng, nhiều khi cùng một câu hỏi mà con hỏi đi hỏi lại suốt mấy lần không biết mệt. Nhiều cha mẹ không chịu được đã mắng con: "Hỏi nhiều quá, mẹ vừa trả lời rồi còn gì".
Chính trẻ con cũng không biết tại sao lại muốn hỏi nhiều lần thế nhưng thái độ gắt gỏng của mẹ sẽ khiến bé sợ nói ra những suy nghĩ của mình vì sợ bị cha mẹ mắng, dần dần trẻ sẽ không dám hỏi bất cứ điều gì cà.
9. Con ngoan, con học giỏi bố/mẹ mới yêu
Tình yêu của bố/mẹ dành cho con mà gắn với điều kiện như vậy sẽ khiến trẻ hiểu nhầm rằng thành tích sẽ đổi được đồ chơi, quần áo và tình yêu từ bố/mẹ. Một đứa trẻ dù bị bố/mẹ mắng hay đánh đòn đến phát khóc vẫn ôm chặt lấy chân bố/mẹ - đó là vì con yêu bố/mẹ vô điều kiện.
Vì vậy, dù là trong lời nói, bố/mẹ cũng đừng bao giờ lấy tình yêu của mình ra làm điều kiện trao đổi. Tình yêu của bố mẹ không phải là đích để con vươn tới, nó phải là bàn đạp và bệ đỡ để con vươn tới thành công.