Nâng cao năng lực đảm bảo chất lượng xét nghiệm lao tại Việt Nam

Hội thảo có sự tham gia của lãnh đạo Bệnh viện Phổi Trung ương, Chương trình Chống lao Quốc gia; Đại diện các Phòng xét nghiệm khu vực thuộc Chương trình Chống lao Quốc gia;  Đại diện BYT và các Vụ/Cục liên quan; Đại diện các đối tác CDC- US, WHO, Global Fund; Đại diện các phòng xét nghiệm tham chiếu lao khu vực của Ấn Độ, Úc; Đại diện của CTCLQG và PXN tham chiếu lao quốc gia của Lào, Philipine, Papua New Guinea, Bangladesh, Thailand, Cambodia, Myanmar, Indonesia; Đại diện của các tổ chức đối tác NGO tại Việt Nam,…

Xét nghiệm lao (TB) chất lượng cao là yếu tố then chốt để phát hiện và theo dõi bệnh lao nhưng vẫn còn thách thức

Xét nghiệm Xpert MTB/RIF là xét nghiệm sinh học phân tử chẩn đoán lao và lao đa kháng được Tổ chức Y tế Thế giới khuyến cáo từ tháng 12/2010. Đến nay trên thế giới đã có khoảng 140 quốc gia và vùng lãnh thổ thực hiện xét nghiệm này.

Tại Việt Nam, xét nghiệm Xpert MTB/RIF đã được Chương trình Chống lao Quốc gia (CTCLQG) triển khai từ năm 2011 tại Labo lao chuẩn Quốc gia, đến nay đã và đang lắp đặt đưa vào sử dụng, quản lý 332 máy GeneXpert tại 182 điểm máy triển khai trên toàn quốc. Số lượng xét nghiệm toàn quốc tăng dần theo từng năm, 2023 đã thực hiện 452.279 xét nghiệm trên cả nước, tăng hơn 113% so với năm 2022.

Thông tin tại hội thảo, TS.BSCC. Đinh Văn Lượng – Giám đốc Bệnh viện Phổi Trung ương, Trưởng Ban điều hành Chương trình Chống lao Quốc gia (CTCLQG) cho biết, xét nghiệm lao (TB) chất lượng cao là yếu tố then chốt để phát hiện và theo dõi bệnh lao. 

"CTCLQG Việt Nam cũng chú trọng đến đảm bảo chất lượng xét nghiệm như là yếu tố then chốt trong việc phát hiện sớm các trường hợp mắc bệnh lao và theo dõi điều trị hiệu quả.

CTCLQG Việt Nam đang tập trung nguồn lực để mở rộng tiếp cận các xét nghiệm phân tử nhanh chẩn đoán lao do Tổ chức Y tế thế giới khuyến cáo. Đi cùng với việc tăng cường, mở rộng phạm vi và số lượng xét nghiệm lao, CTCLQG Việt Nam cũng chú trọng đến đảm bảo chất lượng xét nghiệm như là yếu tố then chốt trong việc phát hiện sớm các trường hợp mắc bệnh lao và theo dõi điều trị hiệu quả".

Tuy nhiên, TS.BSCC Đinh Văn Lượng cũng thông tin, việc duy trì chất lượng kết quả xét nghiệm trong phòng xét nghiệm vẫn là một thách thức đáng kể trong các môi trường hạn chế về nguồn lực. "Thách thức này đặc biệt đáng chú ý vì nhiều xét nghiệm lao mới đang được giới thiệu và WHO khuyến nghị mở rộng việc sử dụng các xét nghiệm sinh học phân tử làm xét nghiệm sàng lọc ban đầu cho các trường hợp nghi lao khi có sẵn các nguồn lực".  

Ngoại kiểm Xpert TB rất cần thiết để đảm bảo chất lượng xét nghiệm lao

Để đảm bảo độ chính xác, kịp thời và tin cậy của các kết quả xét nghiệm lao, việc đẩy mạnh triển khai chương trình đảm bảo chất lượng, bao gồm hình thức ngoại kiểm là điều hết sức cần thiết đối với các CTCLQG.

TS.BSCC Đinh Văn Lượng cũng thông tin, Khoa Vi sinh và Labo lao chuẩn Quốc gia thuộc Bệnh viện Phổi Trung ương đã xây dựng Chương trình ngoại kiểm Xpert MTB/RIF trong nước nhằm duy trì tính chủ động, bền vững cho hoạt động đảm bảo chất lượng xét nghiệm mũi nhọn Xpert MTB/RIF. Mục tiêu của Chương trình ngoại kiểm là theo dõi, giám sát chất lượng xét nghiệm Xpert MTB/RIF thường xuyên, liên tục thông qua 2 vòng ngoại kiểm hàng năm. Nhằm đảm bảo chất lượng của Chương trình, Bệnh viện Phổi Trung ương đã áp dụng hệ thống quản lý chất lượng ISO/IEC 17043:2010 được Văn phòng chất lượng - Bộ Khoa học công nghệ Thái Lan công nhận vào tháng 3/2019.

Đặc biệt, Chương trình ngoại kiểm MTB/RIF của Bệnh viện Phổi Trung ương đã cung cấp bộ mẫu ngoại kiểm các nước như: Lào, Myanmar, Philipines, Bangladesh, Papua New Guinea trong các năm gần đây. Năm 2024, Bệnh viện Phổi Trung ương vẫn duy trì hai hoạt động cung cấp bộ mẫu ngoại kiểm cho 2 nước Bangladesh, Papua New Guinea với hơn 200 bộ mẫu và hỗ trợ tư vấn công nghệ sản xuất bộ mẫu cho Phillippines.

Ngoài ra, với sự hỗ trợ của CDC-US Việt Nam, Chương trình đang trên lộ trình mở rộng, phát triển trở thành trung tâm ngoại kiểm khu vực với các xét nghiệm phân tử mới như Xpert MTB/XDR, Truenat MTB/RIF và cung cấp dịch vụ trong nước trong năm 2024 và dự kiến có thể cung cấp cho các đơn vị ngoài nước trong những năm tiếp theo.

Chương trình ngoại kiểm lao-xét nghiệm phân tử Xpert MTB/RIF & Xpert MTB/RIF Ultra tổ chức cho tất cả các đơn vị thực hiện Xpert trên toàn quốc với sự hỗ trợ kinh phí từ nguồn Quỹ toàn cầu giai đoạn 2024-2026.

Để đảm bảo chất lượng cho xét nghiệm Xpert MTB/RIF & MTB/RIF ULTRA, Chương trình chống Lao Quốc gia (CTCLQG) đã đăng ký tham gia Chương trình ngoại kiểm của CDC - Atlanta từ năm 2013. Năm 2016, CDC-Atlanta đã chuyển giao công nghệ sản xuất bộ mẫu cho khoa Vi sinh và Labo Lao chuẩn Quốc gia để duy trì độc lập bền vững Chương trình ngoại kiểm Xpert MTB/RIF & MTB/RIF ULTRA trong nước. Mục tiêu của Chương trình ngoại kiểm là theo dõi giám sát chất lượng xét nghiệm Xpert MTB/RIF & MTB/RIF ULTRA, hỗ trợ các PXN trong công tác đảm bảo chất lượng xét nghiệm thường xuyên và liên tục.

Từ năm 2017, khoa Vi sinh và Labo lao chuẩn Quốc gia, Bệnh viện Phổi Trung ương chính thức đảm nhận toàn bộ Chương trình ngoại kiểm xét nghiệm Xpert MTB/RIF & MTB/RIF ULTRA: Xây dựng kế hoạch, sản xuất bộ mẫu, phân phối bộ mẫu, phân tích kết quả, phản hồi báo cáo và hỗ trợ kỹ thuật cho các đơn vị.

Chương trình ngoại kiểm Xpert MTB/RIF & MTB/RIF ULTRA chính thức triển khai từ năm 2017, qua 7 năm triển khai đã tổ chức thành công 14 vòng ngoại kiểm cho các đơn vị thực hiện Xpert MTB/RIF & Xpert MTB/RIF Ultra trên toàn quốc. Số lượng đơn vị tham gia tăng dần theo các năm với 35 đơn vị từ năm 2017, tới nay đã có gần 180 đơn vị tham gia. Tỉ lệ các đơn vị có kết quả không phù hợp qua các vòng dao động từ 1%-10%. Thông qua việc tổ chức 2 vòng ngoại kiểm hàng năm cho các đơn vị thực hiện Xpert trên toàn quốc, CTCLQG đã   và đang tiếp tục phục vụ mục tiêu đảm bảo và cải tiến chất lượng xét nghiệm Xpert chẩn đoán lao và lao đa kháng thuốc.

"Chúng tôi tự hào về vai trò của Việt Nam như là trung tâm khu vực trong việc cung cấp và chuyển giao các chương trình ngoại kiểm cho xét nghiệm phân tử Xpert tới nhiều quốc gia trong khu vực. Mô hình và kinh nghiệm triển khai chương trình ngoại kiểm của Việt Nam sẽ được chia sẻ tại hội thảo này, với hy vọng sẽ hỗ trợ việc triển khai và nâng cao các phương pháp đảm bảo chất lượng xét nghiệm lao trong khu vực.

Hội thảo này nhằm cung cấp một diễn đàn cho các nhà hoạch định chính sách toàn cầu, các nhà lãnh đạo của chương trình chống lao quốc gia, và các phòng xét nghiệm lao khu vực để chia sẻ những kinh nghiệm thực tiễn, thành tựu, bài học rút ra và các khuyến nghị nhằm cải thiện và đảm bảo chất lượng xét nghiệm trong chẩn đoán lao và lao kháng thuốc. Đây là cơ hội quý báu để chúng ta cùng nhau thảo luận, hợp tác và phát triển những phương pháp tốt nhất cho việc nâng cao chất lượng xét nghiệm lao" - TS.BSCC Đinh Văn Lượng nhấn mạnh ý nghĩa của hội thảo.