Dưới đây là những hướng dẫn về dinh dưỡng cho người bệnh xơ gan của bác sĩ Cấn Thị Thu Hằng - Trung tâm Dinh dưỡng lâm sàng, BV Bạch Mai.
1. Nguyên tắc dinh dưỡng cho người bệnh xơ gan
a. Năng lượng: 30 - 35 calo/kg cân nặng lý tưởng/ngày.
- Cung cấp đủ năng lượng để làm giảm quá trình dị hóa và phân giải protein nội sinh.
- Điều chỉnh riêng tùy mức độ suy dinh dưỡng, hoặc thừa cân béo phì.
b. Chất đạm (protein): 1,2 - 1,5g/kg cân nặng/ngày.
- Bệnh nhân xơ gan còn bù không bị suy dinh dưỡng, lượng protein tiêu thụ khuyến cáo là 1,2g/kg cân nặng/ngày.
- Bệnh nhân xơ gan có tình trạng suy dinh dưỡng hoặc teo cơ nên đảm bảo protein 1,5g/kg cân nặng/ngày.
- Ưu tiên acid amin phân nhánh BCAA (0,25g/kg/ngày) do ít sinh amoniac khi tiêu hóa.
c. Chất béo (lipid): 18-25% tổng năng lượng.
Ưu tiên chọn các loại chất béo tốt: chất béo không no có một nối đôi hay nhiều nối đôi. Nên sử dụng acid béo Omega-3 từ cá và các loại hạt.
d. Chất bột đường (glucid):
Cần cung cấp đủ glucid, để đảm bảo dự trữ glycogen ở gan.
e. Vitamin và chất khoáng:
- Cung cấp đầy đủ các vitamin đặc biệt A, D, E, K là các vitamin tan trong chất béo có xu hướng giảm trong bệnh xơ gan
- Muối <5g/ngày.
- Cần cung cấp chất xơ, đặc biệt là chất xơ hòa tan giúp giảm nguy cơ rối loạn đường huyết, hạn chế hấp thụ amoniac và phòng ngừa táo bón.
- Lượng nước trong ngày = lượng nước tiểu 24h ngày hôm trước + dịch mất bất thường (sốt, nôn, tiêu chảy...) + 300 – 500ml nước (tùy theo mùa).
g. Bữa ăn và cách chế biến:
- Chia nhỏ 4-6 bữa/ngày: để phòng hạ đường huyết đặc biệt ở các thời điểm xa bữa ăn chính vì người bệnh xơ gan có giảm dự trữ glycogen.
- Nên có 1 bữa ăn nhẹ lúc tối muộn hỗ trợ giảm sự tiêu thụ protein cơ (khoảng 200 kcal/bữa phụ) không nên ăn quá nhiều vào 1 bữa phụ tránh nguy cơ rối loạn dung nạp glucose và béo phì.
- Không nên bỏ bữa, tránh nhịn ăn kéo dài.
- Hạn chế chất béo quá nhiều trong một bữa ăn.
- Thức ăn nên nấu mềm, nhừ, dễ tiêu hóa.
2. Những thực phẩm nên và không nên ăn khi bị xơ gan
a. Thực phẩm nên ăn
- Thực phẩm giàu acid amin phân nhánh: đậu nành, giá đỗ, rau đay, hạt bí đỏ, sữa bột tách béo, bột đậu tương, cá thu, cá nục, cá hồi, cá mòi, thịt gà…
- Nên ăn đa dạng thực phẩm, để cung cấp đầy đủ các nhóm chất dinh dưỡng:
+ Nhóm chất bột đường: Gạo tẻ, gạo nếp, khoai tây, khoai lang, bánh ngọt, đường mật...
+ Nhóm chất đạm: Thịt bò, sữa, phomat, thịt lợn nạc, cá, sữa đậu nành.
+ Nhóm rau quả tươi, non, mềm: ít xơ sợi cứng.
+ Nhóm chất béo: Dầu thực vật (dầu đậu nành, dầu vừng, dầu hướng dương).
- Dùng các thực phẩm giúp nhuận tràng: khoai lang, đu đủ…
- Đảm bảo đủ nước để phòng tránh táo bón.
b. Thực phẩm không nên ăn, hạn chế ăn
- Thực phẩm xào, rán nhiều chất béo.
- Thức ăn chế biến sẵn, nhiều phẩm màu, nhiều chất bảo quản.
- Phủ tạng động vât.
- Quả gây táo bón: ổi xanh, hồng xiêm…
- Thực phẩm lạ dễ gây dị ứng: hải sản, nhộng tằm…
- Các chất kích thích: gia vị, rượu, chè, bia, cà phê.