Hà Nội lan tỏa văn hóa đọc: Chung tay xây dựng thói quen đọc sách trong thời đại số

Thời lượng đọc sách trong nhà trường cần tăng lên

Ông Lê Hoàng, Phó Chủ tịch Hội Xuất bản Việt Nam chia sẻ, tỷ lệ sách phục vụ nhu cầu tự giáo dục, nâng cao dân trí hiện nay chỉ là 1,44 bản sách/người/năm. Tại các trường học, số lượng học sinh hào hứng đến thư viện vẫn chưa được như kỳ vọng.

Theo Phó Chủ tịch Hội Xuất bản Việt Nam, sức đọc quá thấp chủ yếu do đa số người Việt chưa hình thành thói quen và kỹ năng đọc dù đó là điều nên có ngay từ khi còn trẻ. Để đẩy mạnh phát triển văn hóa đọc, "hạt giống" thói quen đọc sách ở mỗi người cần được "gieo trồng" ngay từ nhỏ với sự lặp đi lặp lại theo một tần suất nhất định và trong một thời gian đủ dài. Xây dựng tiết đọc sách trong nhà trường là cách tốt nhất để tạo thói quen đó, và đây là việc cấp thiết để có thể phát triển văn hóa đọc.

"Việc đọc sách chỉ có thể trở thành thói quen khi hoạt động đọc được lặp đi lặp lại với một tần suất nhất định, trong một thời gian đủ dài. Vì thế, sau khi tham khảo từ một số nước trong khu vực cũng như từ mô hình tiết đọc sách được triển khai thành công ở nhiều trường học tại Hà Nội và TP Hồ Chí Minh, Hội Xuất Bản Việt Nam đã đề nghị ngành Giáo dục đưa tiết đọc sách vào thời khóa biểu chính khóa. Theo đó, có thể dành 15 - 30 phút đầu giờ học mỗi ngày hoặc bố trí ít nhất 2 tiết/tuần trong khung giờ chính thức - tùy theo điều kiện của mỗi trường và mỗi cấp học - cho việc đọc của học sinh. Khi tiết đọc sách trở thành yếu tố bắt buộc với thời lượng cụ thể, nhà trường và phụ huynh sẽ có nhận thức đầy đủ hơn về yêu cầu hình thành thói quen đọc cho trẻ".

Ngoài lợi thế có hơn 23 triệu học sinh và sinh viên, cùng với đó là hàng triệu phụ huynh và gia đình, ngành giáo dục còn có một công cụ tạo và thúc đẩy việc đọc sách rất hiệu quả là trường học, nơi có đủ thời gian để rèn thói quen đọc sách, tạo ra động lực cho học sinh tìm đến sách.

Sức hút từ những thư viện

Hà Nội thông qua Nghị quyết Sửa đổi quy định về phí thư viện tại Nghị quyết số 06/2020 ngày 7/7/2020, theo đó người sử dụng thư viện được miễn phí đối với các hoạt động quy định tại Khoản 2 Điều 42 Luật Thư viện 2019 tại các thư viện công lập thuộc TP Hà Nội quản lý gồm: Sử dụng tài nguyên thông tin tại thư viện, mượn theo thời hạn quy định trong nội quy thư viện; Tra cứu thông tin trên không gian mạng; tiếp nhận thông tin về tài nguyên thông tin thông qua hệ thống tra cứu hoặc hình thức tiếp nhận thông tin, tra cứu khác; Được giúp đỡ, tư vấn về tìm kiếm, lựa chọn tài nguyên thông tin phù hợp với yêu cầu.

Theo Phó trưởng ban Kinh tế - Ngân sách, HĐND TP Hà Nội Vũ Ngọc Anh, việc miễn phí thư viện cho người sử dụng thư viện theo quy định của Luật Thư viện sẽ khuyến khích bạn đọc yêu thích đọc sách giấy in, đến với thư viện nhiều hơn, phát triển văn hóa đọc.

Theo các chuyên gia văn hóa, thư viện vẫn là địa chỉ quan trọng để phát triển văn hóa đọc, khơi dậy tình yêu với sách. Do đó, các thư viện cần có những điểm "hấp dẫn" để thu hút bạn đọc. Điển hình như miễn phí vé vào cửa; phân loại rõ ràng các đầu sách; đa dạng các đầu sách để phù hợp với nhiều đối tượng; chú trọng đến cơ sở vật chất và không gian để tạo hứng thú cho độc giả...

Thúc đẩy văn hóa đọc từ công nghệ số

Thực tế cho thấy nhu cầu đọc sách luôn tồn tại trong đời sống xã hội. Tuy nhiên, ở mỗi thời kỳ, các xu hướng hưởng thụ văn hóa đọc cũng khác nhau.

Đứng trước thách thức của thời đại số, chúng ta cũng nên nhìn nhận rằng quan niệm về sách và văn hóa đọc cần thiết phải có những thay đổi để phù hợp với thời đại. Phải nhìn nhận rằng, dù văn hóa đọc truyền thống có bị lấn át bởi sự phát triển của công nghệ nhưng nó cũng đang trở thành chìa khóa mở ra giai đoạn phát triển mới cho văn hóa đọc.

Tiến sĩ, nhà nghiên cứu văn hóa Hoàng Long cho rằng, công nghệ phát triển kéo theo nhiều hình thức đọc mới ra đời như: sách nói (audio book), sách tương tác, sách thực tế ảo và đặc biệt là sách điện tử (e-book). Với các loại hình sách này, độc giả lại có được trong tay cả kho tàng sách, từ các đầu sách mới xuất bản cho đến nhiều tác phẩm văn học kinh điển của hàng thế kỉ trước. Bên cạnh đó, ưu thế nổi bật của các hình thức đọc này còn thể hiện ở khả năng tương tác. Độc giả không chỉ đơn thuần tiếp cận tri thức qua sách mà còn có thể trao đổi thông tin với tác giả, bạn bè và người đọc khác thông qua mạng xã hội.

Hiện nay, nhiều cơ quan, tổ chức cho đến cá nhân đang tích cực tham gia vào việc phát triển văn hóa đọc dựa vào ứng dụng công nghệ. Điều này thể hiện rất rõ thông qua việc phát triển hiệu quả mô hình thư viện số tại trường đại học cũng như nhiều đơn vị khác. Mặc khác, các tác giả, nhà xuất bản, công ty phát hành sách... cũng sử dụng trang mạng xã hội như một kênh thông tin, truyền thông nhằm quảng bá, giới thiệu sách đến độc giả.

Giải pháp thứ tư chính là từ những người trẻ trở thành đại sứ văn hóa đọc. Tổ chức thường niên, sâu rộng và thực chất các cuộc thi Tìm kiếm đại sứ Văn hóa đọc trên phạm vi toàn quốc để tìm ra những gương sáng, từ đó nhân rộng thành phong trào trong cộng đồng.

Về kĩ năng đọc, theo TS Hoàng Long, cần dựa vào thời gian và nhu cầu để có phương pháp đọc sách phù hợp với bản thân. Nên lựa chọn thật kĩ cuốn sách mình cần, sau đó nắm bắt tổng quát nội dung bằng cách đọc mục lục hay một vài trang sách.

Tựu trung, khái niệm đọc sách và văn hóa đọc trong thời đại công nghệ số đang có sự chuyển biến nhất định. Tuy nhiên, dù tiếp cận bằng hình thức nào đi chăng nữa cũng cần phải gắn liền thực tiễn hoạt động đọc của con người, tức là phải đảm bảo tính hợp lí cho từng nhóm đối tượng và thời điểm cụ thể, có như vậy thì xây dựng văn hóa đọc trong cộng đồng mới bền vững được.