Khó khăn kinh tế, có thai ngoài ý muốn dễ bị trầm cảm sau sinh

BS CK 2 Huỳnh Thanh Hiển - Bệnh viện Tâm thần TPHCM cho biết, theo Hiệp hội Tâm thần học Hoa Kỳ (APA) thì trầm cảm sau sinh là một tình trạng trầm cảm xuất hiện trong vòng 4 tuần sau sinh với các biểu hiện đáp ứng các tiêu chuẩn chẩn đoán trầm cảm theo sổ tay chẩn đoán các bệnh lý tâm thần phiên bản lần thứ 5. 

Các mức độ trầm cảm khá đa dạng dưới biểu hiện một cảm xúc hay thay đổi, dễ bùng nổ. Có nhữg người mắc một dạng trầm cảm sau sinh nhẹ và thoáng qua, thường chỉ kéo dài 1-2 tuần (đa số bà mẹ tự vượt qua) đến những trường hợp trầm cảm có mức độ nặng hơn cần phải có sự can thiệp về y khoa từ tư vấn tâm lý đến dùng thuốc chống trầm cảm.

Trầm cảm sau sinh thường gặp ở các sản phụ từng có tiền sử bị trầm cảm trước đó, có biến cố tâm lý trước ngày sinh (mất người thân, mất việc làm, bạo hành gia đình…) hay có tiền sử lạm dụng rượu hoặc ma túy.

Ngoài ra, các yếu tố có thể thúc đẩy một sản phụ dẫn đến bệnh như khó khăn về kinh tế, có thai ngoài ý muốn. Hoặc có những người do mang thai và sinh không có thân nhân, bạn bè.

Tại Việt Nam có thêm yếu tố gia đình chồng. Các trường hợp sinh con so nên về nhà cha mẹ ruột nếu có thể được. Bên cạnh còn có trường hợp sản phụ để trẻ sinh non, trẻ có bệnh, trẻ quấy khóc nhiều làm người mẹ quá vất vả.

BS. Huỳnh Thanh Hiển chia sẻ, hầu hết bệnh lý về tâm thần, trầm cảm và trầm cảm sau sinh cũng không rõ nguyên nhân. Sự tụt giảm đột ngột hormone sinh dục oestrogen và progesterone được cho là 1 trong những nguyên nhân cùng với các yếu tố nguy cơ và yếu tố thúc đẩy.

Do trầm cảm sau sinh chiếm 1 tỷ lệ khá cao với nhiều mức độ khác nhau nên Hiệp hội Nhi khoa Hoa Kỳ (AAP) khuyến cáo cần tầm soát tình trạng trầm cảm trên các bà mẹ khi trẻ sơ sinh được 1, 2 và 4 tháng tuổi.

Hiệp hội Sản phụ khoa Hoa Kỳ (ACOG) cũng khuyến cáo cần tầm soát tình trạng trầm trên các sản phụ ít nhất một lần trong thời kỳ mang thai. 

Trong đó, bác sĩ Huỳnh Thành Hiển cho biết, trầm cảm sau sinh là căn bệnh âm thầm nên đôi khi người thân, chính bệnh nhân không nhận biết sự bất thường. Chính vì vậy, nhiều sản phụ dễ phát triển bệnh ở mức độ nặng, gây hậu quả không mong muốn.

Theo đó, sau sinh trong vòng 4 tuần, sản phụ và người thân nên chú ý những dấu hiệu thay đổi bất thường, nhận biết bệnh sớm để kịp thời điều trị. 

Cụ thể, với trầm cảm sau sinh, có 10 dấu hiệu nhận biết trầm cảm sau sinh.

- Cảm xúc hay thay đổi, dễ bùng nổ (mood swings trong baby blues)

-  Cảm thấy buồn bã hầu như cả ngày. - Một cảm giác khó thở như bị đè chặt - Lo lắng quá mức với các biểu hiện bồn chồn, bất an.

- Thu rút và từ chối các giao tiếp xã hội. - Giảm trí nhớ và kém tập trung. - Khóc nức nở (với những lý do nhỏ nhặt) - Rối loạn giấc ngủ. - Chán ăn. - Một cảm giác kiệt sức và mất năng lượng.

Nếu có từ 5 triệu chứng trở lên, trong đó có ít nhất 3 triệu chứng xếp từ 1 đến 5 thì bệnh nhân cần đi khám bác sĩ chuyên khoa tâm thần. 

Nếu có hành vi ngược đãi hay xâm hại trẻ hoặc nghiêm trọng hơn là một ý tưởng giết con hoặc ý tưởng tự sát cả mẹ lẫn con là một cấp cứu về tâm thần, cần can thiệp y khoa khẩn cấp.