Gỡ bỏ rào cản để doanh nghiệp Việt tham gia hiệu quả thị trường tín chỉ Carbon

Sáng ngày 17/6, Liên hiệp Hội Việt Nam đã phối hợp với Hội đồng Khoa học Viện Kinh tế và Phát triển tổ chức Hội thảo: “Chính sách phát triển thị trường tín chỉ Carbon - Những vấn đề đặt ra và khuyến nghị”.

Chủ trì Hội thảo có: PGS.TS Phạm Quang Thao - Phó Chủ tịch Liên hiệp Hội Việt Nam, PGS, TS Hoàng Văn Thụ - Chủ tịch Hội đồng khoa học Viện Kinh tế và Phát triển, Ths. Lê Thanh Tùng - Trưởng ban Phổ biến kiến thức, Liên hiệp Hội Việt Nam.

Phát biểu khai mạc, PGS.TS Phạm Quang Thao - Phó Chủ tịch Liên hiệp Hội Việt Nam nhấn mạnh: Trong những năm gần đây, thế giới không chỉ nói nhiều về toàn cầu hóa, thương mại toàn cầu mà còn đặc biệt quan tâm tới những vấn đề mang tính sống còn như tín chỉ Carbon.

Hội thảo hôm nay, chúng ta cùng nhau bàn luận về những giải pháp quan trọng góp phần ứng phó với biến đổi khí hậu và thúc đẩy phát triển bền vững -  đó là phát triển thị trường tín chỉ Carbon.

Tôi mong rằng hội thảo sẽ tập trung trao đổi thẳng thắn, làm rõ các chính sách cần thiết để thúc đẩy thị trường này phát triển thực chất, hiệu quả, đúng với tiềm năng mà chúng ta đang có. 

Tiềm năng phát triển thị trường tín chỉ Carbon ở Việt Nam

Trong những năm qua, Việt Nam đã từng bước xây dựng nền tảng cho việc phát triển thị trường carbon, coi đây là công cụ quan trọng nhằm thực hiện mục tiêu tăng trưởng xanh và cam kết đạt phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050. Bắt đầu từ Chiến lược Tăng trưởng xanh năm 2012, đến Luật Bảo vệ môi trường năm 2020, khung pháp lý cho hoạt động trao đổi tín chỉ Carbon đã dần được hoàn thiện. 

Đến nay, Chính phủ đã ban hành Nghị định 06/2022/NĐ-CP và Quyết định 01/2022/QĐ-TTg nhằm cụ thể hóa lộ trình phát triển thị trường carbon trong hai giai đoạn: từ nay đến năm 2027 sẽ tập trung xây dựng hạ tầng và thử nghiệm sàn giao dịch, từ năm 2028 sẽ vận hành chính thức sàn giao dịch tín chỉ Carbon quốc gia. 

Phát biểu tại Hội thảo, TS Nguyễn Mạnh Hải - Chuyên gia Kinh tế cho biết: Chiến lược Tăng trưởng xanh (CLTTX) 2021-2030 đã xác định phát triển thị trường tín chỉ Carbon là một trong những giải pháp quan trọng để đạt được mục tiêu phát triển bền vững.

Việc xây dựng và vận hành thị trường tín chỉ Carbon không chỉ giúp giảm phát thải khí nhà kính mà còn tạo ra cơ chế tài chính hỗ trợ cho các hoạt động bảo vệ môi trường, đồng thời thúc đẩy chuyển đổi mô hình sản xuất và tiêu dùng theo hướng xanh, sạch và bền vững.

Qua đó có thể thấy, Việt Nam đang sở hữu tiềm năng khá lớn trong phát triển thị trường tín chỉ carbon nhờ vào lợi thế tự nhiên, chính sách định hướng rõ ràng và cam kết mạnh mẽ với các mục tiêu phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050. 

Bên cạnh đó, với diện tích rừng lớn, hệ sinh thái đa dạng cùng nhiều ngành có khả năng chuyển đổi sang mô hình sản xuất sạch (như năng lượng tái tạo, nông nghiệp, công nghiệp chế biến), Việt Nam có thể tạo ra nguồn cung tín chỉ carbon đáng kể cho cả thị trường trong nước và quốc tế. 

Ngoài ra, việc tham gia các cơ chế tín chỉ carbon quốc tế như Cơ chế tín chỉ tự nguyện (VCM), Cơ chế phát triển sạch (CDM), hay các sáng kiến hợp tác song phương trong khuôn khổ Thỏa thuận Paris cũng giúp Việt Nam mở rộng thị trường và thu hút đầu tư nước ngoài. Đồng thời, sự quan tâm ngày càng cao của các doanh nghiệp và nhà đầu tư đối với kinh tế xanh, kết hợp với chính sách hỗ trợ từ Chính phủ, đang mở ra một hành lang thuận lợi để Việt Nam trở thành điểm sáng trong bản đồ thị trường carbon khu vực.

Dù vậy, thị trường carbon tại Việt Nam vẫn đối mặt với nhiều thách thức như thiếu hệ thống đo đạc, báo cáo và thẩm định (MRV) hiệu quả, năng lực quản lý còn hạn chế, cơ chế định giá và minh bạch thông tin chưa rõ ràng. Trong bối cảnh đó, việc nâng cao nhận thức, hoàn thiện thể chế và thu hút đầu tư tư nhân được kỳ vọng sẽ giúp Việt Nam từng bước hội nhập sâu rộng vào thị trường carbon khu vực và toàn cầu.

Tháo gỡ rào cản để doanh nghiệp tham gia hiệu quả thị trường tín chỉ Carbon 

Trong bối cảnh toàn cầu đẩy mạnh chuyển đổi xanh và nỗ lực giảm phát thải khí nhà kính, thị trường carbon ngày càng trở thành một cơ chế quan trọng, tác động trực tiếp đến chiến lược phát triển của các doanh nghiệp. 

Không chỉ là công cụ điều tiết lượng phát thải CO₂, thị trường carbon còn mở ra cơ hội để doanh nghiệp tối ưu chi phí, đầu tư vào công nghệ sạch, nâng cao năng lực cạnh tranh và đáp ứng các tiêu chuẩn môi trường khắt khe từ thị trường quốc tế. 

Đặc biệt, trong xu hướng hội nhập sâu rộng, khi nhiều quốc gia áp dụng các rào cản kỹ thuật liên quan đến phát thải carbon, việc tham gia sớm vào thị trường này sẽ giúp doanh nghiệp Việt chủ động thích ứng, khẳng định vị thế trên bản đồ kinh tế xanh toàn cầu.

Tuy nhiên, để doanh nghiệp Việt Nam có thể tận dụng tối đa lợi ích từ thị trường này, cần có các chính sách hỗ trợ đồng bộ nhằm khắc phục những rào cản hiện tại về kỹ thuật, tài chính và năng lực quản lý. 

Trên tinh thần hỗ trợ doanh nghiệp tham gia và hưởng lợi từ thị trường tín chỉ Carbon, TS Đặng Hoàng Hà đã đề xuất 4 giải pháp cụ thể. Trong đó, Hệ thống MRV (đo đạc, báo cáo, thẩm định) cần được phát triển trên nền tảng công nghệ tiên tiến như blockchain, IoT và trí tuệ nhân tạo. Những công nghệ này sẽ giúp đảm bảo tính chính xác, minh bạch trong kiểm kê phát thải khí nhà kính, đồng thời giảm thiểu gian lận và chi phí vận hành cho doanh nghiệp.

Cần thiết lập quỹ đầu tư xanh từ ngân sách nhà nước và nguồn vốn quốc tế, nhằm cung cấp tín dụng ưu đãi cho các doanh nghiệp triển khai dự án giảm phát thải. Đây là giải pháp thiết thực hỗ trợ doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa vượt qua rào cản tài chính khi tham gia thị trường carbon.

Bên cạnh đó, khung pháp lý về thị trường tín chỉ Carbon cần được cập nhật thường xuyên theo các tiêu chuẩn quốc tế, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp trong nước tham gia thị trường toàn cầu. Đồng thời, cần xây dựng cơ chế minh bạch, đồng bộ giữa các bộ, ngành để đảm bảo hiệu quả thực thi.

Đồng thời, tăng cường các chương trình phối hợp giữa Nhà nước, doanh nghiệp và tổ chức tài chính nhằm chia sẻ rủi ro, thúc đẩy chuyển giao công nghệ và mở rộng quy mô các dự án giảm phát thải. Mô hình hợp tác này sẽ là đòn bẩy quan trọng để thị trường tín chỉ Carbon phát triển bền vững và thực chất.

Thị trường tín chỉ Carbon đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy giảm phát thải khí nhà kính, đồng thời mở ra cơ hội kinh tế mới cho các doanh nghiệp trên toàn cầu. Đối với Việt Nam, việc định hướng chính sách nhằm hỗ trợ doanh nghiệp tham gia và hưởng lợi từ thị trường này là vô cùng cấp thiết nhằm tận dụng hiệu quả các cơ chế giảm phát thải và đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế carbon thấp.

Các chính sách cần tập trung phát triển hệ thống đo lường, báo cáo và thẩm định phát thải (MRV) minh bạch, nâng cao năng lực kỹ thuật và quản lý cho doanh nghiệp, đồng thời hỗ trợ tài chính nhằm giảm bớt chi phí đầu tư ban đầu. Ngoài ra, sự hài hòa trong khung pháp lý quốc gia với các chuẩn mực quốc tế về tín chỉ Carbon cũng góp phần tăng cường sự hấp dẫn và khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp trên thị trường quốc tế.

Sự phối hợp chặt chẽ giữa chính phủ, doanh nghiệp và các tổ chức tài chính trong việc xây dựng hạ tầng kỹ thuật, thúc đẩy chuyển giao công nghệ xanh và phát triển các dự án giảm phát thải có hiệu quả kinh tế cao là yếu tố then chốt tạo dựng một thị trường tín chỉ Carbon ổn định và phát triển bền vững. Đồng thời, công tác truyền thông, nâng cao nhận thức và xây dựng văn hóa phát triển bền vững trong cộng đồng doanh nghiệp sẽ thúc đẩy sự tham gia tích cực và lâu dài của các bên liên quan.

Tóm lại, việc xây dựng và thực thi chính sách hỗ trợ doanh nghiệp cần được thực hiện một cách tổng thể, linh hoạt và cập nhật theo diễn biến thị trường cũng như tiến trình hội nhập quốc tế của Việt Nam. Đây chính là nền tảng quan trọng giúp doanh nghiệp không chỉ giảm thiểu tác động môi trường mà còn gia tăng lợi thế cạnh tranh trong bối cảnh kinh tế xanh toàn cầu đang phát triển mạnh mẽ.

Hội thảo khép lại với nhiều góc nhìn đa chiều, thẳng thắn và thiết thực. Không chỉ làm rõ tiềm năng và những cơ hội mà thị trường tín chỉ Carbon mang lại, Hội thảo còn đặt nền móng cho các giải pháp tháo gỡ rào cản về thể chế, công nghệ và tài chính - những yếu tố then chốt để doanh nghiệp Việt tự tin bước vào sân chơi toàn cầu. Đây là bước khởi đầu quan trọng góp phần định hình chính sách phù hợp, đồng hành cùng cộng đồng doanh nghiệp trong quá trình chuyển đổi xanh vì một nền kinh tế phát thải thấp và phát triển bền vững.