Liên hiệp Hội Việt Nam mở ra cơ hội bứt phá cho ngành sinh vật cảnh Nghệ An

Chủ trì hội thảo có: Ths. Lê Thanh Tùng - Trưởng ban Phổ biến kiến thức, Liên hiệp Hội Việt Nam; Ông Đậu Quang Vinh, Phó Chủ tịch phụ trách Liên hiệp Hội tỉnh Nghệ An; Ông Nguyễn Mạnh Quỳnh, Phó Chủ tịch Hội Sinh vật cảnh Việt Nam.

Hội thảo có sự tham của các chuyên gia, nghệ nhân và những người yêu hoa, cây cảnh tại Nghệ An, xoay quanh các vấn đề, giải pháp nhằm phát huy tiềm năng và giá trị của sinh vật cảnh (SVC), từ đó mở ra hướng đi mới cho Nghệ An trong việc khai thác hiệu quả tiềm năng hoa cây cảnh, góp phần phát triển kinh tế nông nghiệp và du lịch địa phương.

Điều kiện, thời cơ phát triển kinh tế sinh vật cảnh Việt Nam

Trước đây, SVC vốn chỉ được coi là một thú chơi tao nhã, thanh cảnh và thường dành cho những người có điều kiện. Tuy nhiên, kể từ khi SVC chính thức được  đưa vào danh mục ngành nghề nông nghiệp, lĩnh vực này đã có bước chuyển mình quan trọng khi được xác định là một ngành sản xuất kinh doanh nông nghiệp. 

Từ đây, các chính sách ưu tiên về đất đai, thuế sử dụng đất, cũng như phát triển hạ tầng phục vụ SVC, … đã được quan tâm, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho người dân và nghệ nhân theo đuổi nghề. 

Điều này, được thể hiện rõ nhất qua các Nghị định, Quyết định của Đảng và Nhà nước, đặc biệt là: Nghị định số 52/2018/NĐ-CP ngày 12/4/2018 của Chính phủ về phát triển ngành nghề nông thôn; Nghị định số 57/2018/NĐ-TTg ngày 17/4/2018 của Thủ tướng Chính phủ về cơ chế, chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn; Quyết định số 4081/QĐ-BNN-TT ngày 26/10/2022 của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn phê duyệt đề án phát triển ngành hoa, cây cảnh đến năm 2030. Qua đó chúng ta có thể thấy được rằng, SVC không chỉ là sản phẩm văn hóa mà đã trở thành sản phẩm kinh tế. 

Ông Nguyễn Mạnh Quỳnh, Phó Chủ tịch Hội Sinh vật cảnh Việt Nam nhấn mạnh: “Chưa bao giờ, Đảng và Nhà nước quan tâm đến ngành Nông nghiệp như hiện nay. Nếu như trước đây, nông nghiệp truyền thống chỉ có trồng lúa, ngô, khoai thì ngày nay, trồng hoa, nuôi cây cảnh cũng được coi là 1 ngành nghề nông nghiệp. Từ đó đã mở ra cơ hội để các doanh nghiệp đầu tư vào khu vực nông thôn, khuyến khích nghệ nhân mạnh dạn phát triển nghề SVC. Đây chính là một bước ngoặt có ý nghĩa đặc biệt đối với ngành sinh vật cảnh Việt Nam”.

Thực trạng ngành SVC ở Nghệ An

Với tiềm năng tự nhiên đa dạng, truyền thống văn hóa phong phú và lực lượng sản xuất năng động, Nghệ An hội tụ rất nhiều điều kiện để trở thành một trong những trung tâm hoa - cây cảnh lớn của khu vực Bắc Trung Bộ và cả nước. 

Ông Nguyễn Tất Diên, Chủ tịch Hội Sinh vật cảnh tỉnh Nghệ An cho biết: “Thực trạng phát triển hoa cây cảnh ở Nghệ An cho thấy một quá trình nỗ lực bền bỉ và bài bản. Hội Sinh vật cảnh Nghệ An được thành lập từ năm 1994, ngay từ đầu đã xác định việc phát triển hoa cây cảnh là nhiệm vụ trọng tâm. Hội đặc biệt chú trọng xây dựng mạng lưới từ cơ sở xã, phường, thị trấn đến các câu lạc bộ chuyên ngành, coi đây là nền tảng phát triển bền vững vì là nơi sản sinh ra hoa cây cảnh. 

Bên cạnh đó, Hội đã tích cực tổ chức các hoạt động chuyên môn như chọn giống, chăm sóc, tạo thế, phòng trừ sâu bệnh và kết nối tiêu thụ sản phẩm, tạo nên một chuỗi sản xuất khép kín và hiệu quả. 

Sự phát triển của hoa cây cảnh đã góp phần quan trọng vào xây dựng nông nghiệp xanh, bảo vệ môi trường, làm đẹp cảnh quan làng xóm, khu dân cư, đô thị với hình ảnh quen thuộc là các tuyến đường hoa rực rỡ, hàng cây rợp bóng mát. 

Ngoài ra, ngành nghề này còn giải quyết việc làm cho rất nhiều lao động, nâng cao thu nhập, xóa đói giảm nghèo, góp phần chuyển đổi cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo Nghị định 52/2021/NĐ-CP của Chính phủ”. 

Ông cũng cho biết, nhiều làng nghề truyền thống, câu lạc bộ cây cảnh nghệ thuật cũng được bảo tồn và phát triển, điển hình tại Quỳnh Lưu, Hoàng Mai, Vinh, Tân Kỳ, Yên Thành... Một số cây cổ thụ có giá trị hàng trăm năm được lập hồ sơ đề nghị công nhận là “Cây Di tích”, tạo điểm nhấn cho du lịch cộng đồng. 

Hoa cây cảnh Nghệ An còn hiện diện trong các sự kiện chính trị, văn hóa lớn như Đại hội Đảng, lễ kỷ niệm, trưng bày tại công sở, trường học, khu vui chơi và đài tưởng niệm liệt sĩ, góp phần lan tỏa giá trị thẩm mỹ và truyền thống. Đồng thời, việc kết hợp với các doanh nghiệp đưa hoa cây cảnh vào các khu du lịch sinh thái, khu di tích văn hóa tại Thị xã Thái Hòa, Quỳ Châu, Nam Đàn, Tân Kỳ... đã tạo nên những cảnh quan sinh động, đóng góp tích cực cho phát triển dịch vụ và du lịch cộng đồng ở địa phương.

Tuy nhiên, bên cạnh những thuận lợi, ngành SVC ở Nghệ An vẫn đang đối mặt với không ít khó khăn, thách thức. Một trong những hạn chế lớn là sự thiếu chủ động trong việc đề xuất cơ chế, chính sách phù hợp để thúc đẩy phát triển ngành nghề. Về nhân lực, phần lớn lực lượng làm nghề là lao động lớn tuổi, trong khi lớp trẻ ít mặn mà với nghề do thiếu môi trường đào tạo, hỗ trợ khởi nghiệp cũng như cơ hội phát triển nghề nghiệp rõ ràng.

Từ góc nhìn văn hóa - nhận thức, thú chơi hoa, cây cảnh đang dần mai một ở một bộ phận người dân, đặc biệt là giới trẻ, dẫn đến sự suy giảm trong nhu cầu thị trường nội địa. Trong khi đó, việc chuyển giao kỹ thuật, ứng dụng công nghệ mới vào sản xuất và chăm sóc cây cảnh vẫn còn hạn chế, chưa được phổ cập rộng rãi, gây ảnh hưởng đến chất lượng và mẫu mã sản phẩm.

Những rào cản này đang kìm hãm sự phát triển đồng bộ và bền vững của ngành SVC tại Nghệ An, đòi hỏi cần có sự quan tâm, đầu tư và định hướng chiến lược rõ ràng hơn trong thời gian tới. Chính vì vậy, rất cần những giải pháp cấp thiết, đồng bộ và mang tính chiến lược nhằm tháo gỡ khó khăn, phát huy tiềm năng và đưa ngành SVC Nghệ An phát triển bền vững.

Ứng dụng khoa học công nghệ giúp phát triển ngành SVC Nghệ An

Tại Hội thảo, các chuyên gia, nghệ nhân đã đưa ra nhiều giải pháp trọng điểm nhằm thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành SVC tại Nghệ An. Trong đó, nhấn mạnh vào 2 giải pháp mang tính đột phá là: Ứng dụng khoa học công nghệ và chuyển đổi số cho ngành hoa, cây cảnh; nâng cao năng lực, truyền thông và giáo dục cộng đồng.

Giải pháp khoa học công nghệ và chuyển đổi số cho ngành hoa, cây cảnh

Khoa học công nghệ và chuyển đổi số giữ vai trò then chốt trong việc nâng cao năng suất, chất lượng và khả năng cạnh tranh của ngành hoa, cây cảnh. Đây cũng là chìa khóa để đáp ứng các tiêu chuẩn sản xuất xanh, bền vững và đảm bảo truy xuất nguồn gốc minh bạch. Việc ứng dụng công nghệ cần được thực hiện đồng bộ ở cả khâu sản xuất, quản lý và tiêu thụ sản phẩm.

Trong sản xuất, cần từng bước chuyển đổi từ phương thức truyền thống sang mô hình ứng dụng công nghệ cao. Trọng tâm là việc tuyển chọn, nhân giống các loại hoa có chất lượng tốt, sinh trưởng khỏe, dễ chăm sóc, phù hợp khí hậu Nghệ An, đặc biệt ưu tiên giống có bản quyền và tiềm năng xuất khẩu. 

Song song đó, các mô hình nhà kính, nhà màng, nhà lưới giúp kiểm soát vi khí hậu, ổn định nhiệt độ, độ ẩm, ánh sáng để nâng cao chất lượng và kéo dài thời vụ. Việc sử dụng hệ thống tưới nhỏ giọt, phun sương tự động và điều khiển khí hậu thông minh sẽ giúp tiết kiệm tài nguyên, bảo vệ môi trường và tối ưu hiệu quả kinh tế.

Ở khâu quản lý và tiêu thụ, chuyển đổi số cần được đẩy mạnh trên toàn chuỗi giá trị. Việc số hóa quy trình sản xuất, nhật ký chăm sóc cây, truy xuất nguồn gốc bằng mã QR, blockchain... sẽ giúp kiểm soát chất lượng và tăng tính minh bạch. Đồng thời, cần phát triển mạnh thương mại điện tử, quảng bá sản phẩm hoa cây cảnh Nghệ An trên các sàn TMĐT (Shopee, Lazada, Postmart...), mạng xã hội (Facebook, TikTok...), tiến tới xây dựng mô hình đấu giá cây cảnh trực tuyến, kết nối cung – cầu hiệu quả hơn.

Một phần quan trọng khác là xây dựng nền tảng dữ liệu số và bản đồ vùng trồng hoa cây cảnh của tỉnh. Nền tảng này cần tích hợp thông tin về đất đai, khí hậu, hệ thống thủy lợi, giống cây, chu kỳ sinh trưởng... Bản đồ số cập nhật theo thời gian thực sẽ hỗ trợ công tác quản lý, đầu tư và canh tác. Ngoài ra, hệ thống dự báo sâu bệnh, thời tiết, nhu cầu thị trường theo mùa vụ giúp người dân chủ động trong sản xuất, hạn chế rủi ro do biến đổi khí hậu.

Để các giải pháp này phát huy hiệu quả, cần tăng cường đào tạo kỹ thuật cho người dân, đồng thời đẩy mạnh liên kết với các viện nghiên cứu, trường đại học, doanh nghiệp công nghệ. Đây là hướng đi quan trọng nhằm thúc đẩy đổi mới sáng tạo, góp phần đưa ngành hoa, cây cảnh phát triển bền vững và chuyên nghiệp hơn tại Nghệ An.

Giải pháp nâng cao năng lực, truyền thông và giáo dục cộng đồng

Bên cạnh những giải pháp về khoa học công nghệ và chuyển đổi số, để ngành hoa, cây cảnh phát triển bền vững, cần đặt con người làm trung tâm. Việc nâng cao năng lực cho người sản xuất, doanh nghiệp, hợp tác xã là yếu tố then chốt, giúp chuyển từ sản xuất nhỏ lẻ sang mô hình chuyên nghiệp, sáng tạo và bền vững. Đồng thời, truyền thông cần được đẩy mạnh để thay đổi nhận thức, lan tỏa giá trị và khơi dậy niềm tự hào địa phương.

Cần tổ chức các chương trình đào tạo nghề ngắn hạn, thực hành tại chỗ cho lao động nông thôn, đặc biệt là thanh niên, phụ nữ. Nội dung bao gồm kỹ thuật chăm sóc, tạo dáng, nhân giống cây cảnh, vận hành hệ thống nhà màng, kỹ năng quản lý, lập kế hoạch kinh doanh và tiếp cận thị trường. Đồng thời, thúc đẩy tinh thần khởi nghiệp, lồng ghép đào tạo nông nghiệp thông minh và sinh thái, khuyến khích nghệ nhân lớn tuổi truyền nghề cho thế hệ trẻ.

Hỗ trợ các hợp tác xã, làng nghề nâng cao năng lực quản trị, xây dựng thương hiệu sản phẩm gắn với đặc trưng địa phương như sen Quỳnh Lưu, cây cảnh Nam Đàn... Hỗ trợ thiết kế bao bì, logo, tem truy xuất, phát triển kênh bán hàng đa nền tảng và mở rộng thị trường. Kết nối chuyên gia marketing, tổ chức hội chợ, sự kiện hoa cảnh định kỳ để quảng bá sản phẩm.

Đồng thời, đẩy mạnh truyền thông đa phương tiện về vai trò của hoa, cây cảnh trong phát triển kinh tế xanh, kiến tạo đô thị thân thiện môi trường và bảo tồn giá trị văn hóa. Lồng ghép nội dung giáo dục về cây cảnh và sinh thái vào chương trình học phổ thông và ngoại khóa để hình thành ý thức từ sớm.

Kết thúc hội thảo, nhiều ý kiến tâm huyết từ các chuyên gia, nghệ nhân và người yêu SVC đã góp phần làm rõ thực trạng, tiềm năng cũng như những giải pháp thiết thực để phát triển ngành SVC tại Nghệ An theo hướng xanh, bền vững. 

Hội thảo không chỉ là dịp để chia sẻ kinh nghiệm, kết nối lực lượng trí thức và sản xuất mà còn mở ra định hướng mới trong việc quy hoạch, tổ chức lại ngành nghề SVC một cách bài bản, hiện đại, phù hợp với điều kiện địa phương. Quan trọng hơn cả, sự kiện đã khơi dậy niềm tin, niềm tự hào và trách nhiệm của cộng đồng với nghề SVC - một lĩnh vực mang đậm giá trị kinh tế, văn hóa không chỉ tại Nghệ An và còn lan tỏa đến nhiều tỉnh, thành trên khắp cả nước.