Hà Nội thực hiện các hoạt động can thiệp phòng chống thừa cân béo phì ở trẻ em tại các trường tiểu học

Gia tăng nhanh tỷ lệ thừa cân béo phì ở trẻ em

Kết quả Tổng điều tra Dinh dưỡng toàn quốc 2019 - 2020 của Viện Dinh dưỡng Quốc gia cho thấy, tỉ lệ trẻ em thừa cân béo phì ở Việt Nam tăng gấp 2,2 lần, từ 8,5% năm 2010 lên 19% năm 2020. Tỉ lệ béo phì ở trẻ em nội thành tại TP. Hồ Chí Minh đã vượt 50%, tại Hà Nội vượt 41%.

Theo PGS.TS Bùi Thị Nhung, Viện Dinh dưỡng Quốc gia, nguyên nhân của thừa cân béo phì lứa tuổi học đường là do chế độ ăn không hợp lý, thừa năng lượng, chất đạm, thiếu vi chất; trẻ ít hoạt động thể lực; ăn thức ăn nhanh, chế biến sẵn, thực phẩm có nhiều đường, sử dụng các thiết bị điện tử quá nhiều… Trong khi đó, việc tổ chức bữa ăn học đường tại Việt Nam còn nhiều khó khăn, nhất là về cơ sở vật chất, nhân lực, mức thu...

Thừa cân béo phì là yếu tố nguy cơ của nhiều bệnh tật của nhiều cơ quan, bộ phận trong cơ thể như:

- Thoái hóa khớp, đau thắt lưng: Khi trọng lượng cơ thể tăng thì sức nặng đè lên các khớp càng lớn, nhất là vùng lưng, khớp háng, khớp gối, cổ chân làm cho các khớp này sớm bị tổn thương và lão hóa nhanh. Hậu quả là gây đau đớn và khó khăn trong vận động, sinh hoạt hàng ngày của người bệnh.

- Hệ nội tiết, chuyển hóa: Tình trạng kém dung nạp glucose, kháng insulin, nặng hơn là bệnh đái tháo đường, rối loạn chuyển hóa mỡ máu, tăng acid uric gây bệnh gút,

- Rối loạn tiêu hóa: Dễ bị sỏi trong gan, gan nhiễm mỡ sớm do tiêu thụ lượng lớn đường fructose và chất tạo ngọt High fructose corn syrup  (HFCS) có trong nước có ga và các loại thực phẩm đóng hộp. Đường fructose và chất tạo ngọt HFCS đến gan sẽ chuyển hóa một phần thành acid béo gây tình trạng gan nhiễm mỡ

- Ảnh hưởng đến tâm lý của trẻ: Khi bé bắt đầu đi học, sẽ dễ bị tự ti do bạn bè trêu ghẹo, chế giễu, dẫn đến chán chường, không muốn đi học. Dần dần các em trở nên thụ động, thiếu linh hoạt và cô đơn vì không có bạn. Nếu tình trạng này kéo dài sẽ dẫn đến chứng trầm cảm.

- Hệ tim mạch: Tăng huyết áp, xơ vữa mạch máu, nhồi máu cơ tim, tai biến mạch não, hẹp tắc động mạch chi.

- Hệ hô hấp: Giảm thông khí, ngừng thở khi ngủ là một biến chứng rất nguy hiểm.

- Mắc bệnh mãn tính khi tuổi trưởng thành: Trẻ thừa cân béo phì có thể không có biểu hiện bệnh ở thời điểm hiện tại nhưng khi trưởng thành có nguy cơ mắc các bệnh mạn tính không lây như các bệnh tim mạch, đái tháo đường, gan nhiễm mỡ...

Các hoạt động can thiệp phòng chống thừa cân béo phì ở trẻ em

Để phòng chống thừa cân béo phì ở trẻ, ngành y tế và giáo dục tại các địa phương, trong đó có Hà Nội đã phối hợp xây dựng các hướng dẫn, tài liệu, thực hành các hoạt động can thiệp cho trẻ.

Cụ thể, mới đây, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật thành phố Hà Nội đã làm việc với trường Tiểu học La Thành (quận Đống Đa) và trường Tiểu học Nguyễn Du (quận Hoàn Kiếm) về triển khai thực hiện các hoạt động mô hình can thiệp phòng chống thừa cân béo phì ở học sinh tại trường tiểu học.

Đây là hoạt động được thực hiện theo kế hoạch liên ngành Sở Y tế Hà Nội phối hợp với Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội số 4342/KHLN-YT-GDĐT về việc triển khai mô hình can thiệp phòng chống thừa cân béo phì ở học sinh tại một số trường Tiểu học của Hà Nội, giai đoạn 2023 - 2025.

Theo đó, trường Tiểu học La Thành (quận Đống Đa) và trường Tiểu học Nguyễn Du (quận Hoàn Kiếm) đã xây dựng và ban hành kế hoạch can thiệp phòng chống thừa cân béo phì ở học sinh giai đoạn 2023 – 2025; thực hiện đảm bảo cơ sở vật chất, đảm bảo công tác vệ sinh an toàn thực phẩm trong trường học, thực hiện kiểm soát việc cung cấp, bán các thực phẩm làm tăng nguy cơ thừa cân béo phì (bao gồm nước ngọt, trà sữa, bánh kẹo ngọt, mì tôm, xúc xích, thực phẩm chiên rán nhiều lần: gà rán, nem chua rán, cá viên chiên các loại,...) trong trường học; phối hợp tổ chức vận động phụ huynh tham gia trong việc ký cam kết giữa chính quyền – nhà trường – phụ huynh và thực hiện hoạt động can thiệp cho trẻ thừa cân béo phì; phối hợp các đơn vị liên quan tổ chức thực hiện khám sức khỏe, sàng lọc cho học sinh, tham gia tư vấn, theo dõi, đánh giá tình trạng dinh dưỡng học sinh thừa cân béo phì...

Tại buổi làm việc, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật thành phố Hà Nội và đại diện ban giám hiệu trường Tiểu học La Thành (quận Đống Đa) và trường Tiểu học Nguyễn Du (quận Hoàn Kiếm) trao đổi, thống nhất, đồng thuận phối hợp triển khai thực hiện các hoạt động mô hình can thiệp phòng chống thừa cân béo phì ở học sinh tại trường tiểu học như đảm bảo môi trường, cơ sở vật chất, điều kiện thực hiện mô hình can thiệp; nhằm nâng cao kiến thức, thực hành về phòng chống thừa cân béo phì cho học sinh, phụ huynh và nhân viên y tế, giáo viên nhà trường, nhân viên chế biến bữa ăn bán trú trong trường.

Trung tâm Kiểm soát bệnh tật thành phố Hà Nội tổ chức tập huấn nâng cao chuyên môn nghiệp vụ cho cán bộ y tế, người cung cấp bữa ăn học đường, giáo viên nhà trường về xây dựng thực đơn cho trẻ thừa cân béo phì, tư vấn dinh dưỡng, luyện tập thể lực và chế độ sinh hoạt cho trẻ, theo dõi sự tuân thủ chế độ dinh dưỡng, luyện tập, đánh giá định kỳ và tư vấn cho trẻ thừa cân béo phì trong suốt thời gian can thiệp;

Đồng thời, tập huấn nâng cao kiến thức cho đơn vị chịu trách nhiệm cung cấp bữa ăn bán trú tại trường về các nội dung dinh dưỡng và vận động hợp lý tuổi tiểu học, dinh dưỡng và vận động cho trẻ bị thừa cân béo phì lứa tuổi tiểu học, xây dựng thực đơn theo tháp dinh dưỡng và vận động cho trẻ có tình trạng dinh dưỡng bình thường, xây dựng thực đơn cho trẻ thừa cân béo phì và trẻ có nguy cơ thừa cân...;

Ngoài ra, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật thành phố Hà Nội tổ chức truyền thông cho học sinh, phụ huynh/người chăm sóc bữa ăn chính cho gia đình về dinh dưỡng hợp lý, về tháp dinh dưỡng và thực đơn nhằm phòng chống thừa cân béo phì, cách áp dụng thực đơn theo tháp dinh dưỡng và vận động cho trẻ có tình trạng dinh dưỡng bình thường, trẻ thừa cân béo phì và trẻ có nguy cơ thừa cân cho phụ huynh/người nấu ăn chính trong gia đình học sinh.

Cùng với đó là truyền thông nâng cao kiến thức, thực hiện thay đổi hành vi cho học sinh về chế độ dinh dưỡng và luyện tập; tăng cường trao đổi về dinh dưỡng, tuân thủ chế độ dinh dưỡng, luyện tập thể lực của trẻ bị thừa cân béo phì giữa nhà trường và phụ huynh học sinh; truyền thông nhóm nhỏ cho học sinh, cha mẹ/người chăm sóc bữa ăn chính trong gia đình có con có nguy cơ thừa cân, có con đã bị thừa cân béo phì về chế độ dinh dưỡng và luyện tập hợp lý cho trẻ bị thừa cân béo phì...