Truyền thống hiếu học và nhân tài xứ Thanh

Nói đến Thanh Hóa là nói đến vùng đất địa linh nhân kiệt với truyền thống hiếu học, tự hào là nơi sinh ra nhiều vị đại khoa, nhân tài cho đất nước.

Truyền thống lịch sử

Lịch sử đã ghi, hai anh em Khương Công Phụ và Khương Công Phục người làng Cổ Hiểm, phường Sơn Ôi, Ái Châu, nay là thôn Tường Vân, xã Định Thành, huyện Yên Định, Thanh Hóa đã sang tận kinh đô nhà Đường để ứng thí.

Cả hai anh em đều đỗ đại khoa trong kỳ thi năm Canh Tý 780, sự kiện gây chấn động Tràng An đương thời. Đặc biệt, trạng nguyên trong kì thi này là Khương Công Phụ, được vua Đường lúc ấy là Đường Đức Tông đặc cách, cho giữ chức Hiệu Thư Lang. Vì có bài chế sách hơn người, cho làm Hữu thập di Hàn Lâm học sĩ, kiêm chức Kinh triệu hộ tào tham quân, thăng dần đến chức Gián nghị đại phu, rồi Tể tướng. Khương Công Phụ trở thành người Việt duy nhất đỗ trạng nguyên rồi làm tể tướng Trung Hoa.

Từ vị Trạng nguyên đầu tiên ở xứ người, trong lịch sử khoa bảng phong kiến Việt Nam, xứ Thanh còn có hàng trăm tiến sĩ và một số trạng nguyên, mỗi người, mỗi tính cách, tài năng, đức độ, có nhiều đóng góp to lớn trong công cuộc dựng nước, giữ nước của dân tộc. Suốt các triều Lê trung hưng, Mạc, Nguyễn, Thanh Hóa có 1.690 cử nhân.

Đáng chú ý, vị Trạng nguyên cuối cùng trong lịch sử phong kiến Việt Nam là Trịnh Tuệ, người gốc Biện Thượng, nay thuộc xã Vĩnh Hùng, huyện Vĩnh Lộc, Thanh Hóa. Ông đỗ kỳ thi khoa Bính Thìn (1736), thời Vua Lê Ý tông.

Thanh Hóa cũng là nơi sinh ra những danh nhân lịch sử như: Lê Lợi (huyện Thọ Xuân) - vị anh hùng giải phóng dân tộc, sáng lập ra triều đại nhà Lê; Lê Lai (huyện Ngọc Lặc) - thay Lê Lợi ra trận và hi sinh anh dũng; Mai Anh Tuấn (huyện Hoằng Hóa) - vị thám hoa đầu tiên của triều Nguyễn, Lê Văn Hưu (huyện Thiệu Hóa), nhà Sử học đầu tiên ở Việt Nam - tác giả cuốn Đại Việt sử ký; Đào Duy Từ (thị xã Nghi Sơn) - nhà quân sự, nhà thơ và nhà văn hóa, danh thần thời Chúa Nguyễn Phúc Nguyên;...

Tiếp nối cha ông

Tiếp nối truyền thống hiếu học của cha ông, mỗi người con xứ Thanh hôm nay luôn nuôi dưỡng ý chí, nghị lực, phấn đấu vượt qua mọi khó khăn, thử thách thi đua lao động, học tập, rèn luyện, cống hiến hết mình khẳng định thành tích học hành, khoa bảng làm rạng danh quê hương, đất nước.

Đóng góp vào thành tích đáng tự hào của “đất học” xứ Thanh trong những năm qua có thể kể đến những gương mặt xuất sắc như: Lê Huy Quang - HCV Olympic Vật lý Khu vực châu Á - Thái Bình Dương và HCB Olympic Vật lý quốc tế năm 2012; Mỵ Duy Hoàng Long - HCB Olympic Vật lý quốc tế năm 2013; Nguyễn Khánh Duy - HCV Olympic Hóa học quốc tế năm 2016; Lê Quang Dũng - HCV Olympic Toán học quốc tế năm 2017; Nguyễn Văn Chí Nguyên - HCB và HCV Olympic Hóa học quốc tế năm 2018 và 2019...

Ở bất cứ thời kỳ nào cũng vậy, thành tích của học sinh phụ thuộc nhiều vào tài năng, sự nỗ lực của chính bản thân, nhưng nếu thiếu đi tình yêu thương của gia đình, những người thầy tận tâm dìu dắt, và ngọn lửa nhiệt huyết từ truyền thống hiếu học của quê hương thì các em sẽ không thể phát huy hết khả năng của mình.

Như người dân Hoằng Hóa cho đến hôm nay vẫn mãi thuộc lòng câu ca dao: “Dạy con từ thuở tiểu sinh/ Gần thầy, gần bạn, tập tành lễ nghi/ Học hành cách vật, trí tri/ Văn chương, chữ nghĩa nghĩ gì cũng thiêng”. Danh thơm còn lưu giữ trên trang sử vàng truyền thống của quê hương Hoằng Hóa về sự học là 48 vị đỗ đại khoa được ghi tên trên bia đá văn miếu Quốc tử giám và hàng trăm sinh đồ tú tài.

Cho đến ngày nay, truyền thống đó ngày càng được bồi đăp bởi thành tích học tập của hàng nghìn học sinh giỏi trong các giải đấu tri thức phạm vi quốc tế, khu vực, quốc gia, cấp tỉnh, cấp huyện.

Nhằm tôn vinh truyền thống hiếu học, đồng thời giới thiệu quảng bá, phát huy tiềm năng, thế mạnh về văn hóa, tạo điểm nhấn thu hút khách du lịch và các nhà đầu tư đến với quê hương, góp phần thúc đẩy phát triển Kinh tế - Xã hội của huyện theo hướng bền vững, năm 2021 Hoằng Hóa đã tổ chức thành công Lễ hội Bút nghiên xuân lần đầu tiên, để lại ấn tượng sâu đậm trong lòng mỗi người dân Hoằng Hóa, khơi dậy tinh thần tự hào và niềm tin hướng về quê hương của mỗi người con xa quê.