Kết nối các thành phố di sản hướng tới kết nối toàn cầu

Nơi đây, từng ghi dấu ấn từ hàng vạn năm trước, tổ tiên xa xưa của chúng ta chọn là nơi cư trú, thích ứng linh hoạt với biến động môi trường sống tạo nên một dạng thức văn hóa độc đáo thời tiền - sơ sử, làm tiền đề tạo dựng nhà nước Đại Cồ Việt thời Đinh - Lê và buổi đầu nhà Lý. Tất cả các yếu tố đặc sắc về thiên nhiên, văn hóa và lịch sử đã kết tinh thành một Di sản Văn hóa và Thiên nhiên thế giới Tràng An, được UNESCO ghi danh năm 2014.

Vùng đất Hoa Lư - Ninh Bình có vị trí đặc biệt, là trung tâm chính trị, quân sự, kinh tế, văn hóa của Nhà nước phong kiến tập quyền ở Việt Nam. Đến Hoa Lư hôm nay còn vẹn nguyên tòa thành đá thiên nhiên hùng vĩ, các ngôi đền tưởng nhớ hai triều đại Đinh - Lê, quỹ di tích kiến trúc, cấu trúc các làng truyền thống… cùng thói quen sinh kế của người dân và dày đặc những giá trị văn hóa phi vật thể tuyệt vời.

Ninh Bình còn là vùng đất sinh ra và lớn lên của các danh nhân nổi tiếng và các vị khoa bảng, nhà văn hoá, nhà khoa học đương đại. Mỗi ngọn núi, con sông trên đất Ninh Bình đều là những địa danh ghi lại những dấu tích về văn hoá, lịch sử trong tiến trình thích ứng với thiên nhiên, chống thù trong, giặc ngoài để đứng vững và phát triển. Mỗi tên đất, tên làng là cội nguồn tạo nên sức mạnh đều thể hiện khát vọng vươn lên của người dân trên mảnh đất Ninh Bình.

Trải qua 42 năm (968-1010) tồn tại và gắn bó với ba vương triều Đinh, Lê, Lý đã thực sự là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa của nước Đại Cồ Việt thống nhất, độc lập, tự chủ… đóng vai trò là một quân thành vững chắc do thiên nhiên và con người làm nên, do đó càng tạo nên động lực thu hút dân cư từ nhiều vùng đến sinh sống. Sách Ninh Bình toàn tỉnh địa chí khảo biên viết vào thế kỉ XIX từng tự hào về mảnh đất quê hương: “Trường Yên là thủ đô văn vật đầu tiên”, “là nơi thủ đô đầu tiên danh tiếng truyền đi các nơi”[1]

Hoa Lư thực xứng danh khi được ví như Kinh đô đá với núi là thành, sông là đường, hang động là cung điện cùng nhiều đền đài và các khu vực định cư truyền thống. Hoa Lư cũng là danh xưng của đô thành - đế đô đầu tiên của quốc gia Đại Việt, là đô thị - cảng thị tựa núi, nhìn sông, mở ra biển Đông, khai mở đặt cơ sở nền tảng cho sự phát triển của văn minh Đại Việt.

Để thấy, chừng đó những giá trị nổi bật của vùng đất Hoa Lư - Ninh Bình với trữ lượng tài nguyên thiên nhiên, tài nguyên nhân văn đặc sắc, phong phú là tiềm năng phát triển du lịch sinh thái, nhân văn của tỉnh nhà. Quần thể danh thắng thắng Tràng An cũng được xác định là địa danh được đầu tư để trở thành một khu du lịch quốc gia, tầm cỡ quốc tế… trong quy hoạch tổng thể phát triển du lịch tại Việt Nam.

Một thập kỷ được UNESCO ghi danh làdi sản Văn hóa - Thiên nhiên thế giới, Quần thể danh thắng Tràng An đã trở thành một minh chứng rõ nét cho một xu hướng tất yếu: Đó là, kết nối du lịch di sản liên tỉnh, liên vùng, xa hơn nữa là liên quốc gia, nhằm tạo dựng giá trị và thương hiệu độc đáo của khu di sản. Điều đặc biệt là, Tràng An đã tạo dựng thêm những giá trị mới để kết nối tính bản địa và tính hiện đại, của đô thị quá khứ với đô thị tương lai trên nền tảng bảo tồn hiệu quả, hài hoà, bền vững các giá trị di sản.

10 năm qua, người dân nơi đây được thụ hưởng những lợi ích, cùng với nỗ lực tiếp tục nghiên cứu, phát hiện, đánh giá làm hoàn thiện hơn các giá trị toàn vẹn của di sản. Tràng An - Ninh Bình, trở thành sự lựa chọn, một điểm đến, một nơi chốn thân quen đáp ứng nhiều đối tượng du khách, cũng như đã bắt kịp với những nhu cầu phát triển chung của tình hình xã hội, kinh tế thị trường và đặc biệt hơn cả luôn gắn liền với chủ trương phát triển tổng hòa các yếu tố văn hóa của Đảng và Chính phủ, cùng định hướng phát triển của tỉnh Ninh Bình.

Một trong những phương châm quan trọng nhất theo suốt một thập kỷ di sản Tràng An luôn được phát huy, gìn giữ đến hôm nay là sự đoàn kết đồng lòng của toàn lực, toàn dân…và không thể không có sự đồng thành của các nhà khoa học. Nhờ có tư vấn chuyên môn sâu sắc, tỉnh Ninh Bình đã có những chỉ đạo thực tiễn cũng như xác định nhiệm vụ trọng tâm.

Nhu cầu phát triển du lịch và công nghiệp văn hóa tăng cao, thúc đẩy nhanh hơn, mạnh hơn quá trình đô thị hóa cả đô thị và nông thôn từng bước tiệm cận với mô hình đô thị di sản. Quá trình tiến tới một đô thị di sản văn minh, hiện đại hàng đầu của cả nước mang tầm vóc quốc tế, cũng đồng thời là quá trình hoàn thiện dần các tiêu chí để Ninh Bình trở thành một thành phố trực thuộc trung ương ở phía Nam Châu thổ sông Hồng góp phần định dạng thương hiệu đô thị Ninh Bình.

Những giá trị nổi bật của đô thành - đế đô đầu tiên của quốc gia Đại Việt ở phía Bắc, đã tạo lập các giá trị bản sắc đặc trưng nhất của không gian lịch sử - văn hóa kinh đô Hoa Lư làm nguồn lực chủ yếu, động lực mạnh và lợi thế căn bản cho Ninh Bình có thể nâng tâm thành đô thị di sản văn minh, hiện đại - thành phố trực thuộc Trung ương đại diện cho cực tăng trưởng phía Nam châu thổ sông Hồng đã là nội dung cốt lõi, là cơ sở quan trọng hàng đầu để nghiên cứu định dạng thương hiệu đô thị di sản Hoa Lư - Ninh Bình trong định hướng phát triển đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050.