Hành trình nối dài kỳ tích ghép tạng xuyên Việt

6 giờ chạy đua chuyển tim gan hiến tặng từ Nam ra Bắc

Ngày 4 và 5/9/2015, lần đầu tiên trong lịch sử y học Việt Nam ghi nhận ca ghép tạng thành công mà tim và gan của người hiến được vận chuyển xuyên Việt, 1.700 km bằng máy bay. Tập thể hơn 100 y, bác sỹ Bệnh viện Việt Đức (Hà Nội) và Bệnh viện Chợ Rẫy (TP HCM) đã làm được việc này, mang đến sự hồi sinh cho hai bệnh nhân đang cận kề cái chết.

Ngày 3/9, Giám đốc Trung tâm điều phối hiến, ghép tạng Bệnh viện Chợ Rẫy tới Trung tâm điều phối ghép tạng Quốc gia thông báo ở Bệnh viện Chợ Rẫy có một bệnh nhân chết não và gia đình đồng ý hiến tạng.

Cùng lúc, thông tin nêu trên được Trung tâm điều phối ghép tạng Quốc gia chuyển đến các đầu cầu gồm: Bệnh viện Việt Đức, Bệnh viện 103, Bệnh viện Bạch Mai và Bệnh viện Trung ương Huế. 

Qua rà soát, đối chiếu, các y, bác sỹ đã sàng lọc ra hai bệnh nhân hội tụ các điều kiện tương thích với tạng của người cho để tiến hành lấy ghép. Hai bệnh nhân may mắn sau quá trình rà soát là ông Trần Ngọc Hải (59 tuổi) bị ung thư gan và suy gan giai đoạn cuối và anh Nguyễn Văn Hải (37) tuổi bị bệnh suy tim giai đoạn cuối. Hai bệnh nhân này cùng ở Hà Nội, nằm trong danh sách chờ ghép từ trước nhưng không có tạng phù hợp để tiến hành lấy ghép.

Nhờ sự giúp đỡ của hàng không, kíp bác sĩ đã kịp thời có chỗ ngồi trên chuyến bay lúc 14h30 ngày 4/9 thay vì 16h30 như dự kiến ban đầu.

Đúng 14 giờ 30 ngày 4/9, một đoàn bác sỹ của Bệnh viện Việt Đức ngay lập tức lên đường, ra sân bay quốc tế Nội Bài để hành quân thần tốc vào miền Nam.

Dẫn đầu đoàn là hai chuyên gia đầu ngành về ghép tạng của Việt Nam là GS Trịnh Hồng Sơn, Giám đốc Trung tâm điều phối ghép tạng Quốc gia và PGS Nguyễn Hữu Ước, Trưởng khoa Tim mạch lồng ngực, Bệnh viện Việt Đức.

Ngay sau khi có mặt tại phòng phẫu thuật Bệnh viện Chợ Rẫy, kíp bác sĩ Bệnh viện Việt Đức  bắt tay vào bóc tách tim và gan của người hiến rồi cho vào túi nilon đựng dung dịch chuyên biệt để bảo quản tạng.

Đến 17 giờ 30 cùng ngày, với sự hỗ trợ tận tâm của các y, bác sỹ Bệnh viện Chợ Rẫy, ê kíp bác sỹ Bệnh viện Việt Đức đã lấy thành công khối tạng gồm tim, gan của bệnh nhân chết não hiến tặng. Tạng được chuyển vào thiết bị bảo quản và đưa thẳng ra sân bay.

Trên chuyến bay trở về, cứ 15 phút, các bác sĩ lại kiểm tra độ an toàn của 2 chiếc hộp chứa quả tim, lá gan của người hiến chết não được đặt trên khoang lái.

Chuyến bay hạ cánh tại sân bay Nội Bài vào lúc 23 giờ 30. Một xe cấp cứu đã được phép tiếp cận tận đường băng để đón đoàn sau đó xé màn đêm lao thẳng về Bệnh viện Việt Đức.

Tới nơi, đoàn bác sỹ cùng hơn 60 y, bác sỹ khác tại bệnh viện bắt tay vào thực hiện hai ca ghép cho hai bệnh nhân.

Sau hàng loạt các thao tác chính xác và cẩn trọng, ngay khi các miệng nối của tĩnh mạch và động mạch của người nhận và tim người hiến được khớp với nhau, trái tim mới đã đập trở lại trong lồng ngực một người hoàn toàn xa lạ.

Tại phòng ghép gan, PGS.TS Nguyễn Tiến Quyết, nguyên Giám đốc Bệnh viện Việt Đức đã cắt bỏ khối gan hỏng cho bệnh nhân rồi nhanh chóng chuyển lá gan của người hiến vào ổ bụng. Sau 7,5 tiếng ca ghép hoàn tất, lá gan mới chuyển màu hồng đầy sức sống rất nhanh.

Đến 5 giờ ngày 5/9, hai ca ghép tạng hoàn tất. Quả tim đã co bóp bơm dòng máu hòa vào cơ thể hồi sinh sự sống cho bệnh nhân suy tim. Còn lá gan sau khi được ghép xong cũng ngay lập tức tiết mật cứu sống bệnh nhân ung thư gan giai đoạn cuối.

Những chuyến ghép tạng xuyên Việt nối dài

Việt Nam hiện có hơn 6 nghìn người cần ghép gan, 4.000 – 5.000 người cần ghép tim, gần chục nghìn người cần ghép thận. Trên thế giới, người chết não hiến tạng ngày càng ít đi, thì tại Việt Nam người hiến tạng chủ yếu người chết não do tai nạn giao thông hoặc người bị phình mạch máu não.

GS.TS Trịnh Hồng Sơn, cho biết, trên thế giới có máy bay chuyên dụng phục vụ vận chuyển tạng. Tại Việt Nam, việc vận chuyển, điều phối tạng xuyên quốc gia phụ thuộc vào hãng Hàng không Quốc gia Việt Nam. 

Tạng được vận chuyển bằng máy bay dân dụng nên ê kíp ghép tạng không thể chủ động thời gian, thậm chí mua vé gấp gáp cũng rất khó khăn.

“Năm ca điều phối tạng xuyên quốc gia thành công phải nhờ tới công sức vận chuyển của Vietnam Airlines. Tôi vô cùng cảm kích trước sự giúp đỡ, phục vụ vận chuyển cả 5 tạng thành công và cả 5 bệnh nhân sau ghép tạng đều có cuộc sống khỏe mạnh, tốt đẹp hơn”, GS Trịnh Hồng Sơn chia sẻ.

Đằng sau những ca ghép tạng nghẹt thở ấy còn có sự chung tay của không ít những người tưởng chẳng liên quan: nhân viên hàng không, hải quan, cảnh sát giao thông…

Việc vận chuyển tạng bằng máy bay trực thăng chuyên dụng, chỉ tối đa trong khoảng 500 dặm (hơn 800 km) và có sự hỗ trợ của cảnh sát dẫn đường. Còn ở Việt Nam, khoảng cách vận chuyển quá xa.

Theo GS Sơn, tim sau khi lấy khỏi lồng ngực chỉ bảo quản được 6 giờ, thận là 10 giờ. Người bệnh đang nằm trên bàn mổ chờ ghép tính mạng như "ngàn cân treo sợi tóc" nên bất cứ trục trặc, tắc đường, muộn giờ bay thì nghĩa cử, nỗ lực thành vô nghĩa.

GS Sơn cho biết từ năm 2017, Việt Nam đã có thùng đựng tạng chuyên biệt do Bộ Công an tặng. Còn với các lần ghép tạng "xuyên Việt" trước đó, các bác sĩ Việt Nam đã tạo thêm "kỳ tích" khi đã biến tấu chiếc thùng đựng kem để bảo quản nguồn tạng hiến đưa từ Nam ra Bắc. 

Từ năm 2015 đến nay, Trung tâm Điều phối quốc gia về ghép bộ phận cơ thể người và Hãng hàng không quốc gia Việt Nam (Vietnam Airlines) đã thực hiện 6 chuyến vận chuyển tạng hiến bằng máy bay để kịp thời ghép tạng cứu 10 người bệnh.

Những cuộc ghép tạng xuyên Việt vẫn sẽ được tiếp tục, níu giữ sự sống mong manh trở lại từ cõi chết...

Tính tới thời điểm này, đã có 6 ca ghép tạng xuyên Việt được thực hiện:  

Ca 1 ngày 20/7/2015: TP Hồ Chí Minh - Thừa Thiên Huế: 1 tim + 1 phổi 

Ca 2 ngày 4/9/2015. TP. Hồ Chí Minh -> Hà Nội: 1 tim + 1 gan

Ca 3 ngày 25/4/2016, TP. Hồ Chí Minh -> Hà Nội: 1 tim + 1gan

Ca 4 ngày 26/2/2018: Hà Nội -> TP. Hồ Chí Minh: 1 tim + 1 thận

Ca 5 ngày 16/5/2018: Hà Nội -> Thừa Thiên Huế: 1 tim 

Ca 6 ngày 14/6/2018: Hà Nội -> Thừa Thiên Huế: 1 tim