Chuyên gia lên tiếng cảnh báo để tránh “tiền mất tật mang” do vạ miệng trên mạng xã hội

Chỉ cần vài tháng qua, báo chí đã ghi nhận hàng loạt vụ việc “vạ miệng” trên không gian mạng. Một người khá nổi tiếng ở TP.HCM vừa bị xử phạt 7,5 triệu đồng vì livestream phát ngôn xúc phạm lực lượng chức năng trong một vụ việc giao thông.

Hậu quả không chỉ dừng ở số tiền phạt: nhiều nhãn hàng lập tức dừng hợp đồng quảng cáo, tài khoản cá nhân bị cộng đồng mạng tẩy chay dữ dội. Một trường hợp khác, nữ sinh viên tại Hà Nội vô tình đăng ảnh vé máy bay kèm mã đặt chỗ lên Instagram. Chỉ vài giờ sau, kẻ gian đã dùng thông tin này để thay đổi chuyến bay và tiếp cận dữ liệu cá nhân, suýt gây ra tổn thất tài chính.

Không ít trường hợp, sự bất cẩn còn dẫn đến vi phạm pháp luật nghiêm trọng. Một người đàn ông ở miền Tây đã chia sẻ thông tin sai sự thật về dịch bệnh trên Facebook, khiến nhiều người hoang mang, dẫn đến việc bị phạt theo Nghị định 15/2020/NĐ-CP. Từ những câu chuyện này, có thể thấy, ranh giới giữa “tự do ngôn luận” và “vi phạm pháp luật” trên mạng xã hội mong manh hơn bao giờ hết.

Theo Luật sư Đỗ Văn Luận – Giám đốc Công ty Luật TNHH Lập Phương – nêu rõ rằng mạng xã hội xét dưới góc độ pháp lý thì không khác gì một “không gian công cộng”. Anh có gần 9 năm kinh nghiệm tư vấn và bảo vệ quyền lợi trong các vụ việc liên quan đến môi trường số, từ tranh chấp hợp đồng điện tử, xâm phạm bản quyền nội dung cho đến bôi nhọ danh dự cá nhân, doanh nghiệp.

“Trên mạng, một câu nói về mặt pháp lý chẳng khác nào anh đứng giữa quảng trường đông người và phát ngôn. Nó được ghi lại, sao chép và lan truyền nhanh hơn bất kỳ lời đồn nào ngoài đời thực”, anh nhấn mạnh.

Anh Luận cho biết, anh từng tiếp nhận một vụ việc khá đặc biệt: một KOL trong lĩnh vực thời trang đăng trạng thái ẩn ý chỉ trích một thương hiệu. Bài viết lan truyền nhanh chóng, kéo theo hàng nghìn bình luận tiêu cực về thương hiệu này. Phía doanh nghiệp cho rằng đó là hành vi bôi nhọ và quyết định khởi kiện.

“Nếu để kéo dài, vụ việc không chỉ ảnh hưởng đến hình ảnh cá nhân của KOL mà còn khiến họ phải đối mặt với rủi ro bồi thường thiệt hại rất lớn”, Ls. Luận kể.

Cuối cùng, dưới sự hỗ trợ pháp lý của anh, hai bên đã gặp mặt, giải thích rõ ngữ cảnh, gỡ bỏ bài đăng, công khai xin lỗi và thống nhất một khoản bồi thường hợp lý. Vụ việc khép lại trong hòa giải, nhưng để lại cho nhân vật chính một bài học sâu sắc: không phải mọi ẩn ý trên mạng đều “vô hại”.

Về khung pháp lý, Luật sư Luận phân tích rằng Nghị định 15/2020/NĐ-CP (sửa đổi 2022) quy định rõ mức xử phạt hành vi cung cấp, chia sẻ thông tin sai sự thật, xuyên tạc hoặc xúc phạm uy tín, danh dự của tổ chức, cá nhân. Trong các trường hợp nghiêm trọng, Bộ luật Hình sự có thể áp dụng tội vu khống hoặc làm nhục người khác, với mức phạt tù. Đây là điều mà nhiều bạn trẻ chưa nhận thức đầy đủ, dẫn đến những rủi ro pháp lý đáng tiếc.

Không gian mạng không bắt đầu từ những biện pháp lớn lao, mà từ các thói quen nhỏ và sự tỉnh táo hằng ngày. Ở những hội thảo ở các đại học nơi Luật sư Luận làm diễn giả, Anh thường dẫn ví dụ về một sinh viên chỉ vì đăng ảnh vé máy bay “check-in” chuyến du lịch mà bị kẻ gian khai thác thông tin cá nhân. Hay trường hợp chủ cửa hàng đăng hợp đồng hợp tác lên Facebook nhưng quên che số căn cước, để rồi giấy tờ bị làm giả phục vụ việc vay nợ trái phép.

“Mạng xã hội không quên điều gì. Thứ hôm nay bạn cho là vô hại, ngày mai có thể thành bằng chứng chống lại bạn”, anh nói.

Từ kinh nghiệm xử lý nhiều vụ việc trên không gian mạng, Luật sư Đỗ Văn Luận cho rằng người dùng cần xem việc đọc kỹ điều khoản dịch vụ, cân nhắc trước mỗi lần đăng tải và lưu giữ chứng cứ khi bị xâm hại quyền lợi là những bước cơ bản để tự bảo vệ mình. Luật sư cũng nhấn mạnh rằng “an toàn pháp lý” phải đứng ngang hàng với “an toàn mạng” và “an toàn tài chính” trong mọi hoạt động trực tuyến. Bởi nếu thiếu nền tảng này, mạng xã hội rất dễ trở thành môi trường đầy cạm bẫy thay vì là công cụ kết nối.

Nhìn rộng hơn, những vụ “vạ miệng” hay bị lừa đảo vì chia sẻ quá nhiều thông tin trên mạng không chỉ là chuyện cá nhân. Chúng góp phần làm xấu đi môi trường trực tuyến, khiến cộng đồng mất niềm tin và gia tăng sự thù ghét, chia rẽ. Giới chuyên gia cho rằng, bên cạnh việc người dùng tự nâng cao nhận thức, các cơ quan quản lý cũng cần đẩy mạnh tuyên truyền, cập nhật luật để bắt kịp sự thay đổi của công nghệ.

“Mạng xã hội sẽ không biến mất. Chúng ta cũng không thể cấm mọi người bày tỏ ý kiến. Nhưng mỗi người hoàn toàn có thể tự trang bị ‘bộ lọc’ pháp lý và đạo đức trước khi bấm nút đăng”, Luật sư Luận nói.

Một câu nhắc nhở đơn giản, nhưng nếu được thực hành nghiêm túc, nó có thể giúp hàng triệu người tránh những cái giá quá đắt cho những phút bốc đồng trên không gian ảo.