Cam thảo đất có tác dụng gì? Công dụng và liều dùng cam thảo đất

Cam thảo đất là thảo dược có vị ngọt, đắng, tính mát, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, lợi tiểu, hỗ trợ điều trị bệnh tiểu đường,... Tham khảo ngay 14 tác dụng của cam thảo đất qua bài viết sau nhé!

1 Giới thiệu chung về cam thảo đất

Cam thảo đất là gì?

Cam thảo đất còn gọi là Cam thảo nam có tên khoa học là Scoparia dulcis L., thuộc họ Hoa mõm chó (Scrophulariaceae). Đây là loài cây thân thảo mọc hoang phổ biến ở các khu vực ẩm ướt như bờ ao, ruộng, đầm lầy tại các vùng nhiệt đới. Cây được tìm thấy tại nhiều quốc gia như Ấn Độ, Thái Lan, miền Nam Trung Quốc và cả châu Mỹ. Ở Việt Nam, cam thảo đất xuất hiện nhiều ven đường, bờ ruộng và các vùng nông thôn.

Cây có lá mọc đơn hoặc mọc đối thành cụm ba lá, hoa thường mọc lẻ ở các nách lá. Quả hình cầu, bên trong chứa nhiều hạt nhỏ. Toàn thân cây cam thảo đất đều có giá trị sử dụng trong y học cổ truyền và thường được thu hái quanh năm để làm dược liệu.

Cam thảo đất có tên khoa học là Scoparia dulcis L., thuộc họ Hoa mõm chó (Scrophulariaceae)

Cam thảo đất có tên khoa học là Scoparia dulcis L., thuộc họ Hoa mõm chó (Scrophulariaceae)

Thành phần hóa học của cam thảo đất

Toàn thân cây cam thảo đất chứa một chất đắng đặc trưng cùng nhiều hoạt chất có giá trị sinh học cao như alkaloid, amellin, diterpenoid, flavonoid và các axit hữu cơ. Trong đó, nhóm diterpenoid nổi bật với các hợp chất như scoparinol, scopadulin, dulanol, axit scopadulcic A và B, axit scoparic A, B, C. Nhóm flavonoid cũng rất phong phú gồm luteolin, hymenoxin, vicenin-II, vitexin và linarin.

Phần thân cây chứa tinh dầu đặc sệt với các thành phần chính gồm scopariol, manitol, dulciol và glucose. Trong khi đó, phần rễ lại giàu các hoạt chất sinh học như hexcoxinol và β-sitosterol. Sự đa dạng trong thành phần hóa học giúp cam thảo đất trở thành dược liệu quý trong y học cổ truyền và có tiềm năng hỗ trợ điều trị nhiều loại bệnh.

2 Cam thảo đất có tác dụng theo Y học cổ truyền

Theo y học cổ truyền, cam thảo đất là vị thuốc có tính mát, vị ngọt, đắng có tác dụng nhuận phế, thanh nhiệt, giải độc, mát gan, kiện tỳ, lợi tiểu và đặc biệt là hỗ trợ hạ đường huyết. Ngoài ra, cam thảo đất còn được sử dụng để giải cảm, trị ho, viêm họng, rôm sảy ở trẻ nhỏ và các chứng thấp cước khí.

Tại Việt Nam và vùng Quảng Tây (Trung Quốc), cam thảo đất thường được dùng thay thế cam thảo bắc trong các bài thuốc giải độc, hạ sốt, chống say sắn. Cây còn được phối hợp với nhiều dược liệu khác như mạn kinh, cỏ tranh, kim ngân, sài hồ nam, kinh giới để điều trị ho, ban sởi, viêm họng và rối loạn kinh nguyệt.

Cam thảo đất là vị thuốc có tính mát, vị ngọt, đắng

3 Cam thảo đất có tác dụng theo Y học hiện đại

Chống oxy hóa

Cam thảo đất có khả năng chống oxy hóa mạnh nhờ chứa nhiều phenol, flavonoid và các enzym bảo vệ tế bào. Chiết xuất nước và methanol từ cây có thể làm giảm đáng kể quá trình peroxy hóa lipid ở chuột mắc tiểu đường do streptozotocin gây ra đồng thời ức chế sự hình thành các gốc tự do và tăng cường hoạt động của các enzym như superoxide dismutase (SOD), catalase (CAT), glutathione peroxidase (GPx) và glutathione khử (GSH).

Ngoài ra, chiết xuất từ lá cam thảo đất còn làm giảm nồng độ H₂O₂, nitric oxide (NO) và lipid peroxide trong não chuột khi tiếp xúc với tiếng ồn góp phần cải thiện các tổn thương thần kinh.

Kháng viêm

Chiết xuất ethanol từ cam thảo đất giúp giảm viêm và điều trị phù chân ở chuột do carrageenan gây ra thông qua việc ức chế sản xuất dịch tiết và sự di chuyển của bạch cầu. Ngoài ra, chiết xuất ethanol 70% và axit betulinic từ cây có khả năng giảm phù nề, ức chế hoạt động của COX-2 và làm giảm nồng độ các chất gây viêm như TNF-α, IL-1β, NO và malondialdehyde (MDA) trong mô.

Các hợp chất glutinone và glutinol từ cam thảo đất cũng có tác dụng kháng viêm nhưng chỉ hiệu quả trong giai đoạn đầu của quá trình viêm (khoảng 2 giờ sau khi sử dụng). Điều này cho thấy các hợp chất này không can thiệp vào hoạt động của COX cũng như prostaglandin gây sưng và giãn mạch, chỉ hỗ trợ điều trị viêm trong giai đoạn viêm cấp tính.

Chiết xuất từ cam thảo đất có khả năng làm giảm phù nề và kháng viêm hiệu quả

Hỗ trợ trị tiểu đường

Chiết xuất nước từ cây cam thảo đất giúp giảm đường huyết, tăng nồng độ insulin trong huyết tương và kích thích tuyến tụy tiết insulin ở chuột mắc tiểu đường do streptozotocin gây ra. Hợp chất axit scoparic D trong cam thảo đất có khả năng gắn kết và ức chế enzym α-glucosidase tương tự như các thuốc điều trị tiểu đường.

Flavonoid và triterpenoid trong cây cam thảo đất có tác dụng làm tăng khả năng vận chuyển glucose vào tế bào, cải thiện dung nạp glucose và giảm đường huyết. Ngoài ra, cam thảo đất còn giúp cải thiện chức năng insulin và hạ đường huyết hiệu quả hơn so với glibenclamide - một loại thuốc thường dùng trị tiểu đường.

Giảm mỡ máu

Chiết xuất nước từ cam thảo đất có khả năng làm giảm cholesterol toàn phần, LDL-cholesterol, VLDL, triglyceride, axit béo tự do và phospholipid đồng thời làm tăng HDL-cholesterol (cholesterol tốt). Ngoài ra, chiết xuất này còn giúp điều chỉnh hoạt động của enzyme HMG-CoA reductase, từ đó hỗ trợ giảm mỡ máu và cải thiện chỉ số chống xơ vữa động mạch.

Chiết xuất từ cam thảo đất có thể làm giảm cholesterol toàn phần, LDL-cholesterol và làm tăng HDL-cholesterol (cholesterol tốt)

Ngăn ngừa xơ vữa động mạch

Cam thảo đất có khả năng ngăn ngừa xơ vữa động mạch bằng cách giảm cholesterol toàn phần, triglyceride và LDL-cholesterol đồng thời giúp tăng HDL-cholesterol. Chiết xuất methanol từ lá cam thảo đất còn ngăn ngừa sự oxy hóa của LDL, từ đó hạn chế sự hình thành các tế bào bọt và xơ vữa động mạch. Nhờ vậy, cam thảo đất có tiềm năng bảo vệ tim mạch và phòng ngừa các bệnh liên quan đến xơ vữa động mạch.

Cam thảo đất có tiềm năng bảo vệ tim mạch và phòng ngừa các bệnh liên quan đến xơ vữa động mạch

Bảo vệ thận

Bổ sung cam thảo đất trong quá trình điều trị bằng cisplatin giúp giảm nguy cơ độc tính ở thận do cisplatin gây ra. Tác dụng này chủ yếu nhờ vào đặc tính chống oxy hóa của cam thảo đất. Ngoài ra, chiết xuất ethanol từ cam thảo đất cũng giúp giảm creatinin huyết thanh, urê máu và peroxy hóa lipid đồng thời cải thiện khả năng thanh thải creatinin, hỗ trợ phục hồi chức năng thận.

Cam thảo đất có thể bảo vệ và hỗ trợ phục hồi chức năng thận hiệu quả

Kháng khuẩn, kháng nấm

Chiết xuất ethanol từ cam thảo đất có khả năng kháng khuẩn và kháng nấm đáng kể. Nó có tác dụng chống lại các vi khuẩn gram dương như Staphylococcus aureus và Escherichia coli cũng như các loại vi nấm như Candida albicans và Aspergillus niger. Tác dụng này có thể nhờ vào các hợp chất hóa học trong cây như flavonoid, alkaloid, tannin, carbohydrate và glycoside.

Chiết xuất ethanol từ cam thảo đất có khả năng kháng khuẩn và kháng nấm hiệu quả

Giảm đau, hạ sốt

Chiết xuất nước và ethanol từ cam thảo đất đã được thử nghiệm trên chuột cho thấy có tác dụng giảm đau, hạ sốt và chống viêm. Các tác dụng này chủ yếu liên quan đến glutinol và flavonoid có trong cây giúp tác động vào giai đoạn đầu của quá trình viêm cấp tính thông qua cơ chế trung ương và ngoại biên.

Chiết xuất từ cam thảo đất có tác dụng giảm đau, hạ sốt và chống viêm

An thần

Chiết xuất ethanol từ toàn cây cam thảo đất đã được thử nghiệm và cho thấy có tác dụng an thần rõ rệt. Khi dùng ở liều 50, 100 và 200 mg/kg, chiết xuất này làm giảm hoạt động di chuyển của chuột, giảm khả năng thực hiện các bài kiểm tra vận động đồng thời làm giảm thời gian đi vào giấc ngủ và kéo dài thời gian ngủ do natri thiopental gây ra. Các kết quả cho thấy cam thảo đất có khả năng an thần và gây ngủ hiệu quả.

Chiết xuất từ toàn cây cam thảo đất đã được thử nghiệm và cho thấy có tác dụng an thần rõ rệt

Hỗ trợ điều trị rối loạn hồng cầu hình liềm

Chiết xuất nước và ethanol từ cam thảo đất đã được thử nghiệm và cho thấy có tác dụng ức chế sự biến đổi hình dạng của hồng cầu hình liềm do natri metabisulphite gây ra. Các chiết xuất này giúp ngăn chặn quá trình polymer hóa hemoglobin và có thể hỗ trợ điều trị các rối loạn hồng cầu hình liềm nhờ vào khả năng tác động đến cấu trúc của hemoglobin.

Cam thảo đất có thể hỗ trợ điều trị các rối loạn hồng cầu hình liềm

Ngăn ngừa sỏi thận

Chiết xuất ethanol từ lá cam thảo đất có khả năng ngăn ngừa tác hại do ethylene glycol gây ra trong việc hình thành sỏi thận ở chuột. Sau khi điều trị trong 30 ngày, chiết xuất cam thảo đất giúp cải thiện các chỉ số như AST, ALT, creatinine và axit uric từ đó hỗ trợ phòng ngừa sỏi thận.

Cam thảo đất có tác dụng hỗ trợ phòng ngừa sỏi thận

Chống dị ứng

Chiết xuất ethanol từ cam thảo đất có tác dụng ổn định tế bào mast và chống phản ứng dị ứng trong các mô hình chuột. Chiết xuất này giúp giảm cường độ và trì hoãn sự xuất hiện của các triệu chứng sốc phản vệ như khó thở, ngạt thở đồng thời bảo vệ tế bào mast khỏi bị giải phóng histamine và các chất gây viêm khác.

Cam thảo đất có tác dụng ổn định tế bào mast và chống phản ứng dị ứng

Hỗ trợ giảm tình trạng viêm loét dạ dày

Chiết xuất nước từ lá cam thảo đất có tác dụng giảm viêm loét dạ dày trên mô hình chuột thí nghiệm, trong đó chuột bị gây loét dạ dày bằng cách thắt môn vị và cho dùng ethanol. Chiết xuất này giúp giảm đáng kể thể tích dịch dạ dày, độ axit tự do và chỉ số loét so với nhóm chứng.

Tác dụng bảo vệ dạ dày của chiết xuất lá cam thảo đất có thể do axit scopadulcic B và dẫn xuất diacetyl scopadol có khả năng ức chế H⁺K⁺ATPase dạ dày. Các kết quả này hỗ trợ việc sử dụng cam thảo đất trong điều trị viêm loét dạ dày.

Cam thảo đất có thể được sử dụng trong hỗ trợ điều trị viêm loét dạ dày

4 Hướng dẫn sử dụng cam thảo đất an toàn, hiệu quả

Cam thảo đất là dược liệu dễ sử dụng, dùng tươi hoặc phơi khô đều được. Tùy theo nhu cầu, bạn có thể sử dụng riêng lẻ hoặc kết hợp với các loại thảo dược khác để tăng cường tác dụng.

Theo khuyến cáo, liều dùng hợp lý là 20 – 40g/ngày đối với dược liệu tươi và 8 – 12g/ngày nếu dùng khô. Khi dùng liên tục trong 3 – 5 ngày, bạn nên nghỉ 1 ngày trước khi tiếp tục liệu trình để tránh tác dụng phụ như giữ nước hay phù nề.

Cam thảo đất là dược liệu dễ sử dụng, dùng tươi hoặc phơi khô đều được

5 Một số bài thuốc có sử dụng cam thảo đất

Lưu ý rằng trước khi sử dụng bất kì loại thảo dược hoặc dược liệu nào để chữa bệnh, bạn nên tham khảo ý kiến của chuyên gia y tế hoặc bác sĩ y học cổ truyền. Đồng thời, tìm hiểu về cách sử dụng các loại dược liệu và liều lượng cụ thể để tránh những tác dụng không mong muốn.

Bài thuốc chữa cảm cúm, ho do nóng

Chuẩn bị: Cam thảo dây 30g, Bạc hà 9g, rau Diếp cá 15g.

Cách dùng: Sắc thành thuốc và uống. Ngoài ra, có thể phối hợp với Cỏ tranh, Mạn kinh, Kinh giới, Kim ngân, Rau má, Sài hồ nam để tăng hiệu quả của bài thuốc.

Bài thuốc chữa lỵ trực trùng

Chuẩn bị: Cam thảo nam 30g, lá Rau muống 30g, Rau má 30g, Địa liền 30g.

Cách dùng: Sắc thành thuốc và uống trong ngày.