8 tác dụng của sương sáo đối với sức khỏe bạn nên biết

Sương sáo là món ăn phổ biến hiện nay với hương vị thơm ngon. Hầu hết mọi người sẽ yêu thích sương sáo vào mùa hè nóng nực với công dụng làm mát, thanh nhiệt. Cùng tìm hiểu về các tác dụng của sương sáo qua bài viết dưới đây nhé!

1 Giới thiệu chung về cây sương sáo

Sương sáo là cây gì?

Sương sáo hay còn được gọi là cây thạch đen, lương phấn thảo có tên khoa học Mesona chinensis Benth, họ Hoa môi. Đây là loại cây thân thảo cao khoảng 40 - 60cm và có lông bao phủ trên bề mặt của cành và thân.

Cây sương sáo có thể mọc dại hoặc được trồng tại các tỉnh miền Tây, nhất là An Giang. Người ta có thể thu hoạch cây sương sáo gần như quanh năm và có sản lượng cao vào mùa mưa. Hầu hết các bộ phận của cây (trừ rễ) đều có thể chế biến thành thuốc hoặc dùng làm nấu thạch giải khát.

Cây sương sáo hay cây thạch đen là loại cây thân thảo có lông che phủ bề mặt

Thành phần hóa học của cây sương sáo

Cây sương sáo chứa nhiều dưỡng chất, nhưng hàm lượng có thể thay đổi theo vùng trồng và khí hậu. Một số hợp chất tiêu biểu trong sương sáo gồm:

• Thành phần chính: chất xơ, chất béo, protein, tinh bột…
• Các hợp chất polyphenolics: axit syringic, axit p-hydroxybenzoic, axit caffeic, axit vanillic, axit protocatechuic…
• Hợp chất flavonoid.
• Các khoáng chất vi lượng: natri, kali, photpho, canxi, đồng, i ốt…

2 Các tác dụng của cây sương sáo đối với sức khỏe

Cây sương sáo thường được dùng làm thuốc hoặc chế biến thành thạch để giải khát, thanh nhiệt. Tuy nhiên, cây sương sáo còn đem đến nhiều tác dụng có lợi cho sức khỏe khác như:

Chống oxy hóa

Các gốc tự do luôn được sản sinh ra trong cơ thể và liên tục làm tổn thương các tế bào làm tăng nguy cơ mắc nhiều bệnh lý như ung thư, thoái hóa thần kinh, sa sút trí tuệ… Đáng chú ý, các hợp chất hữu cơ có trong cây sương sáo thể hiện khả năng chống oxy hóa hiệu quả:

• Theo tác giả Lai LS và cộng sự đã phát hiện ra thạch sương sáo có nồng độ cao các chất chống oxy hóa giúp thu thập những gốc tự do phát sinh trong cơ thể. Khả năng loại bỏ gốc tự do của 2,2-diphenyl-1-picrylhydrazyl (DPPH) là 68,6% trong dung dịch chứa 1250 μg/mL tinh chất cây sương sáo.
• Theo một nghiên cứu tại Trung Quốc phân tích trên các phân đoạn của cây sương sáo cho thấy khả năng loại bỏ gốc tự do của cây với giá trị IC50 là 0,005323 mg/mL, cao hơn vitamin C (0,005278 mg/mL).

Sử dụng cây sương sáo có thể giúp chống oxy hóa

Ngăn ngừa ung thư

Một trong những tác dụng mới được phát hiện ở cây sương sáo là khả năng ngăn ngừa các bệnh lý ung thư. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng chiết xuất của cây sương sáo có tác dụng ức chế sự tồn tại và phát triển của nhiều loại tế bào ung thư như:

• Ung thư đại tràng, trực tràng: tế bào CT-26, HT-29.
• Ung thư biểu mô phổi: tế bào A549.
• Ung thư biểu mô gan: tế bào Hep-3B.
• Ung thư biểu mô tuyến tiền liệt: tế bào PC-3.
• Bệnh bạch cầu: tế bào U937.

Giảm mỡ máu

Các loại thuốc và thức ăn được chế biến từ cây sương sáo cũng hỗ trợ giảm mỡ máu hiệu quả và hỗ trợ ngăn ngừa nhiều bệnh lý tim mạch.

Handayani và cộng sự đã cho những con chuột được nuôi dưỡng với chế độ ăn giàu lipoprotein sử dụng chiết xuất cây sương sáo trong vòng 3 tuần. Kết quả cho thấy nồng độ lipid trong máu của chúng đã giảm đáng kể và thấp hơn nhiều so với nhóm đối chứng (không sử dụng chiết xuất cây sương sáo).

Các sản phẩm từ cây sương sáo có thể giúp giảm mỡ máu

Giảm đường huyết

Bên cạnh khả năng chống oxy hóa, cây sương sáo cũng được chứng minh có tác dụng hạ đường huyết ở những người có chế độ ăn giàu calo hoặc béo phì, thừa cân. Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng chiết xuất cây sương sáo có thể ức chế hấp thu maltase và sucrase.

Tác giả Lim và cộng sự đã tiến hành thí nghiệm về tác dụng của cây sương sáo trên đối tượng nam giới khỏe mạnh tại Trung Quốc. Sau thí nghiệm, họ đã phát hiện rằng các sản phẩm từ cây sương sáo đều giúp làm giảm đáng kể insulin trong máu so với nhóm chứng.

Kháng viêm

Khi một tế bào hoặc cơ quan bị tổn thương sẽ dẫn đến việc điều chỉnh các cytokine tiền viêm như IL-1, IL-6, IL-12, IL-18, yếu tố hoại tử u (TNF) hoặc bạch cầu… Khả năng chống viêm của cây sương sáo có thể do tác động sinh học của các hợp chất phenolic.

Nghiên cứu của tác giả Fan SL và cộng sự trên chuột đã chứng minh được tinh chất cây sương sáo có thể giúp làm giảm đáng kể các yếu tố gây viêm với nhóm không sử dụng. Ngoài ra, cây sương sáo cũng chứa hàm lượng lớn protein và axit uronic nên có thể ức chế các tổn thương viêm gan cũng như tăng khả năng chống oxy hóa.

Hỗ trợ sức khỏe đường ruột

Hệ vi sinh vật có lợi đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe đường ruột, tăng cường khả năng hấp thu và chuyển hóa thức ăn. Chúng giúp lên men các hợp chất còn lại trong thức ăn khi đến ruột già để tạo thành axit béo chuỗi ngắn và một số chất chuyển hóa khác.

Một nghiên cứu khi tiến hành cho chuột sử dụng chiết xuất cây sương sáo với nhiều liều lượng khác nhau. Kết quả cho thấy, với hầu hết các liều dùng thì tỷ lệ các vi khuẩn có hại đều giảm xuống và số lượng lợi khuẩn tăng lên cũng như tỷ lệ viêm đại tràng ở chuột được cải thiện đáng kể so với nhóm chứng.

Các hoạt chất của cây sương sáo giúp phát triển lợi khuẩn để hỗ trợ tiêu hóa

Thanh nhiệt cơ thể

Cây sương sáo thường được sử dụng khi thời tiết nắng nóng nhờ tác dụng làm mát và thanh nhiệt giúp cho cơ thể cảm thấy thoải mái, dễ chịu. Theo Y học dân gian, cây sương sáo có tính mát vị ngọt nên đem lại tác dụng giải nhiệt tốt, đặc biệt với trẻ nhỏ và phụ nữ.

Hỗ trợ giảm cân

Sương sáo không chỉ chứa nhiều dưỡng chất tốt cho sức khỏe, chống lão hóa mà còn hỗ trợ giảm cân hiệu quả. Các sản phẩm được chế biến từ sương sáo có chứa lượng calo thấp nên có thể giúp bạn cảm thấy no lâu và giảm cảm giác thèm ăn những thực phẩm khác.

Sương sáo chứa ít calo nên có thể giúp giảm cân hiệu quả

3 Hướng dẫn cách sử dụng cây sương sáo an toàn, hiệu quả

Cây sương sáo có thể được chế biến theo nhiều cách khác nhau như nấu thuốc hoặc chế biến món ăn. Bạn có thể dùng sương sáo theo những cách sau đây:

• Sắc thuốc: sử dụng từ 15 - 20g lá và thân sương sáo phơi khô để sắc thành thuốc uống.
• Nấu thạch: dùng lá và thân sương sáo xay thành bột rồi đun với nước, sau đó bỏ phần bã. Kế tiếp, bạn thêm từ từ bột sắn hoặc bột gạo vào và đun cho đến khi thành hỗn hợp đặc. Để nguội và cắt ra thành từng miếng vừa ăn.

Bạn có thể nấu sương sáo thành thạch để sử dụng hàng ngày

4 Một số bài thuốc có sử dụng cây sương sáo

Lưu ý rằng trước khi sử dụng bất kì loại thảo dược hoặc dược liệu nào để chữa bệnh, bạn nên tham khảo ý kiến của chuyên gia y tế hoặc bác sĩ y học cổ truyền. Đồng thời, tìm hiểu về cách sử dụng các loại dược liệu và liều lượng cụ thể để tránh những tác dụng không mong muốn.

Bài thuốc trị bệnh tiểu đường

Trong y học cổ truyền, cây sương sáo còn có thể sử dụng trong bài thuốc giúp cải thiện tình trạng tiểu đường và nâng cao sức khỏe như:

• Chuẩn bị 30g lá và thân sương sáo khô, 30g rau đắng đất khô, 50g cây rung lúc.
• Rửa sạch các nguyên liệu và cho vào ấm cùng 500ml nước lọc.
• Sắc thuốc cho đến khi còn 200ml thì dừng lại.
• Chia hỗn hợp thành 2 phần để uống vào sáng và tối trong vòng 1 tuần.

Bài thuốc thanh nhiệt, giải độc, làm mát gan

Bài thuốc cổ truyền dùng để thanh nhiệt, mát gan và giải độc có thể chế biến theo phương pháp sau:

• Chuẩn bị nguyên liệu gồm 20g cây thù lù, 20g lá sương sáo khô, 10g lá dứa và 20g râu ngô.
• Làm sạch các vị thuốc trên và đun cùng với 500ml nước lọc.
• Đun hỗn hợp trong vòng 20 phút rồi tắt bếp, để nguội và sử dụng.

Bài thuốc trị bệnh cảm do thời tiết

Cây sương sáo cũng thường được sử dụng làm vị thuốc với tác dụng thanh nhiệt, giải cảm nhất là với bệnh nhân cảm nắng. Để sử dụng phương thuốc này, bạn cần:

• Đun 10 - 15g lá sương sáo khô trong 200ml nước sạch đến khi sôi.
• Uống thuốc 1 lần/ ngày trong vòng 3 ngày để đạt hiệu quả điều trị bệnh.

5 Một số lưu ý khi sử dụng cây sương sáo

Dù đem lại nhiều tác dụng tốt cho sức khỏe, tuy nhiên nếu sử dụng cây sương sáo sai cách thì ngược lại có thể gây hại cho sức khỏe. Vì thế, bạn nên lưu ý một số điểm sau khi dùng cây sương sáo:

• Không để trẻ em ăn quá nhiều thạch sương sáo do có thể làm giảm cảm giác thèm ăn và hạn chế hấp thu các chất dinh dưỡng.
• Lựa chọn các sản phẩm thạch hoặc tinh chất sương sáo được chế biến sạch sẽ, đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm.
• Nên sử dụng cây sương sáo vào buổi sáng hoặc trưa để giải nhiệt, hạn chế dùng vào chiều tối.
• Người có cơ địa dị ứng nên tham khảo ý kiến của các bác sĩ trước khi quyết định sử dụng các vị thuốc chứa cây sương sáo để cải thiện sức khỏe.

Bạn nên lựa chọn sương sáo được tinh chế sạch, đảm bảo vệ sinh

Xem thêm:

• Lá dâu tằm có tác dụng gì? 13 công dụng và lưu ý khi sử dụng
• Lá lốt có tác dụng gì? Cách dùng, liều dùng, bài thuốc và tác dụng phụ
• Cỏ sữa lá lớn: Công dụng, liều dùng và lưu ý khi sử dụng

Hy vọng bài viết trên đã đem đến cho bạn nhiều kiến thức bổ ích về các tác dụng của cây sương sáo. Bạn hãy chia sẻ ngay bài viết này đến với những người thân và bạn bè xung quanh nhé!