7 lý do vì sao hệ thống giáo dục Phần Lan thành công nhất thế giới

Quốc gia Bắc Âu này rất coi trọng giáo dục sớm. Trước khi những đứa trẻ Phần Lan học số, học chữ, thì chúng đã được học làm thế nào để là những đứa trẻ, làm thế nào để vui chơi với các bạn, làm thế nào để chữa lành những vết thương tâm lý.

Đến khi trẻ lớn, giáo dục Phần Lan cũng nỗ lực định hướng cho trẻ thành công.

Sau đây là những lý do làm nên thành công lớn lao của Phần Lan trong giáo dục toàn cầu.

1. Cạnh tranh không quan trọng bằng hợp tác

Phần Lan nhận ra rằng sự cạnh tranh giữa các trường học không làm trẻ tiến hộ bằng sự hợp tác giữa các trường.

Lý do là Phần Lan không có trường tư. Mọi trường ở Phần Lan đều xây dựng từ tiền công. Giáo viên được đào tạo để giải những bài kiểm tra của chính mình thay vì những bài kiểm tra được chuẩn hóa.

‘Tiếng Phần Lan không có từ nào để chỉ trách nhiệm giải trình’ – chuyên gia giáo dục Pasi Sahlberg từng nói với một độc giả ở Đại học sư phạm Columbia.

Người ta tin tưởng giáo viên có thể làm tốt mà không cần động lực từ sự cạnh tranh.

2. Nghề giáo là một trong những nghề được tôn trọng nhất

Giáo viên Phần Lan không bị trả lương thấp như ở Việt Nam. Họ được đánh giá rất cao vì Phần Lan đầu tư rất nhiều vào trẻ em vì họ coi đây là nền tảng cho sự phát triển lâu dài.

Để trở thành giáo viên, các ứng viên trước hết cần có bằng đại học và thời gian học kéo dài từ 5 đến 6 năm – tương đương thời gian học bằng y, trước khi có thể đứng lớp một mình.

Vì vậy các giáo viên được tin tưởng về chuyên môn sư phạm cao.

3. Phần Lan biết lắng nghe các nghiên cứu chuyên môn

Ở Phần Lan, chính phủ đưa ra các quyết định chính sách giáo dục dựa trên sự hiệu quả. Nếu các số liệu nghiên cứu cho thấy sự tiến bộ thì Bộ Giáo dục và Văn hóa sẽ sẵn sàng thử.

So với Mỹ, thì giáo dục Phần Lan ít mang tính chính trị hơn và mang tính chuyên môn hơn.

4. Phần Lan không ngại thử nghiệm

Một lợi ích lớn của việc biết nghe theo các nghiên cứu chuyên môn là giáo dục không chịu khống chế của các thế lực bên ngoài như tiền bạc hay quyền lực chính trị.

Giáo viên Phần Lan được khuyến khích tự thử nghiệm phương pháp giáo dục cho riêng mình, giữ lại những gì mang hiệu quả và loại bỏ những điều không hiệu quả.

5. Giờ chơi là bất khả xâm phạm

So với Việt Nam, giờ chơi của trẻ ngày càng bị rút ngắn trong hai thập kỷ gần đây thì luật Phần Lan quy định giáo viên phải cho học sinh giải lao 15 phút trên mỗi 45 phút dạy học.

Chính sách này xuất phát từ niềm tin của người Phần Lan lâu nay rằng trẻ em phải là trẻ em càng lâu càng tốt. Chúng không cần phải trưởng thành quá sớm để trở thành những bộ nhớ hay sĩ tử.

Nhiều nghiên cứu cũng đã chỉ ra rằng học sinh được giải lao hàng ngày ít nhất 15 phút sẽ học tập tốt hơn và làm bài tốt hơn.

6. Trẻ có rất ít bài tập về nhà

So với tất cả những gì mà các trường học Phần Lan mang đến cho trẻ, thì thứ ‘thiếu thốn’ nhất chắc là bài tập về nhà.

Trẻ em thường có rất ít bài tập giao về nhà mỗi tối.

Điều này xuất phát từ tâm lý chung của nhà trường, giáo viên và phụ huynh.

Phụ huynh cho rằng giáo viên đã dạy cho trẻ hầu hết những gì chúng cần trong giờ học rồi và nhà trường cũng vậy. Bài tập về nhà thường được cho là không cần thiết.

Thời gian ở nhà nên dành cho gia đình – nơi sẽ dạy cho trẻ những bài học về cuộc đời.

7. Preschool chất lượng cao và được phổ cập

Giáo dục Preschool là giáo dục được cung cấp cho trẻ trong vòng một năm trước giáo dục bắt buộc.

Preschool ở Việt Nam vẫn được gọi chung là mầm non (không phân biệt với kindergarten) không bắt buộc và không được xếp vào bậc tiểu học.

 Một vài cơ hội ít ỏi để phát huy sức tưởng tượng, chơi đùa, lấm bẩn của trẻ em là ở các preschool. Vấn đề là ở nhiều nước, phụ huynh phải trả tiền cho giáo dục sớm lứa tuổi này.

Vấn đề tiền bạc hình thành sự cách biệt ngay từ giai đoạn này và có thể kéo dài qua những năm về sau của trẻ.

Ở Phần Lan, phụ huynh được trợ cấp tất cả. Các preschool và nhà trẻ đều được phổ cập cho đến khi trẻ lên 7 và số liệu cho thấy hơn 97% trẻ từ 3 đến 6 tuổi được tham gia ít nhất một trong hai nơi này.

Dù phổ cập nhưng chất lượng các preschool vẫn được đảm bảo rất tốt. Chương trình của các trường được đồng bộ và cho trẻ một lộ trình tương đương nhau.

Đến khi trẻ vào lớp 1, các phụ huynh có thể an tâm là mọi đứa trẻ đều đã được học những bài học như nhau.

Giáo dục Phần Lan đứng đầu thế giới

Từ một quốc gia không có tên trên bản đồ giáo dục thế giới, Phần Lan gây bất ngờ khi đứng đầu bảng xếp hạng của chương trình đánh giá học sinh quốc tế (PISA) trong lần đầu khảo sát vào năm 2000 và liên tục nằm trong vị trí top đầu những kỳ khảo sát sau đó.