Vì sao dùng lâu dài, da sẽ ‘nghiện’ corticoid?

PGS. TS Nguyễn Duy Hưng, Tổng thư ký Hội da liễu Việt Nam cho biết, corticoid là nhóm chất kháng viêm steroid có khả năng ức chế hệ thống miễn dịch và kháng viêm, điều trị dị ứng.

Do đó, khi sử dụng các loại mỹ phẩm có chứa nhóm chất này, người sử dụng sẽ cảm thấy làn da của mình nhanh chóng cải thiện, hết mụn, láng mịn và trắng sáng không tỳ vết. 

Nhưng đó chỉ là hiệu quả tức thời và là bề nổi, do corticoid đã ức chế hệ thống miễn dịch, quá trình viêm và cả quá trình sản sinh sắc tố. Điều này là vô cùng nguy hiểm, vì khi đó làn da đã trở nên vô hại đối với các loại vi khuẩn lạ hay các yếu tố bất lợi của môi trường, đồng thời các quá trình sinh lý bình thường trên da cũng không còn hoạt động, dẫn đến hệ lụy các biến chứng sau đây khi sử dụng mỹ phẩm có chứa corticoid trong thời gian dài.

Trong đó phải kể đến, da bị bào mòn đến rất mỏng, dẫn đến đỏ da và thấy rõ cả mạch máu trên da. Bề mặt da nóng bừng, dãn mạch và đỏ mãn tính. Đây là tác dụng phụ khá phổ biến của corticoid khi dùng ngoài da, mà trong y học người ta thường gọi là "teo da”.

Một số trường hợp sau khi dùng corticoid dẫn đến nám kháng trị. Tình trạng này là do phản ứng dội ngược của quá trình sản sinh sắc tố melanin vì trong thời gian sử dụng mỹ phẩm, quá trình sản sinh sắc tố đã bị ức chế mạnh.

Đến khi ngưng kem thì quá trình này một phần hoạt động lại theo sinh lý bình thường, một phần lớn khác hoạt động vô cùng mạnh mẽ để đáp ứng lại nhu cầu trong thời gian bị ức chế dẫn đến mất kiểm soát, và kết quả là một lượng lớn sắc tố da trồi lên trên bề mặt. 

Gọi là kháng trị bởi vì không một loại mỹ phẩm hay liệu trình nào có thể tác động lên da vào thời điểm này nữa, vì phản ứng viêm sẽ gây nguy hiểm đối với làn da của bệnh nhân.

Với “nghiện” corticoid, nghiêm trọng hơn cả chính là tình trạng vi khuẩn, nấm và demodex tăng sinh quá nhiều dẫn đến ngứa ngáy, kích ứng da hoặc thậm chí là mụn bùng phát khiến cho bệnh nhân vô cùng khó chịu, lo lắng và hoang mang. 

Hiện tượng này là do tác động ức chế hệ thống miễn dịch và kháng viêm của corticoid trong thời gian dài, làn da đã không được bảo vệ và tạo điều kiện vô cùng thuận lợi cho các loài vi khuẩn, nấm phát triển. Đến khi ngưng sử dụng sản phẩm, phản ứng viêm của cơ thể bắt đầu hoạt động trở lại và hoạt động vô cùng mạnh mẽ để chống lại các tác nhân này, gây nên các tình trạng trên.

Một biến chứng vô cùng nguy hiểm là khi sử dụng corticoid lâu ngày trên diện rộng sẽ cho tác dụng toàn thân, gây ức chế vỏ thượng thận trong việc sản sinh ra cortisol.

Khi ngừng kem đột ngột, vỏ thượng thận sẽ cố gắng hoạt động trở lại để đáp ứng sinh lý của cơ thể, tuy nhiên do cố gắng quá mức sau thời gian dài không hoạt động vì vậy dẫn đến hội chứng suy vỏ thượng thận cấp, lúc này chỉ cần một tác động nhỏ gây giật mình như tiếng còi xe tải cũng có thể dẫn đến tử vong.

Đối với người đã bị lệ thuộc corticoid, việc điều trị là vô cùng khó khăn, biện pháp hữu hiệu duy nhất chỉ có thể là ngưng không sử dụng bất cứ loại mỹ phẩm nào, vì hầu hết đều sẽ gây kích ứng mạnh lên da, và càng dùng thuốc thì sẽ càng bị lệ thuộc lâu hơn. 

Thời gian này đòi hỏi bệnh nhân phải cố gắng cai nghiện corticoid và kiên trì chấp nhận các vấn đề về thẫm mỹ cũng như tình trạng ngứa ngáy khó chịu trên da. 

Đối với các trường hợp đã nhiễm khuẩn nặng, thì cho dù có loại mỹ phẩm không gây kích ứng da đi chăng nữa thì cũng sẽ gây hại cho da vì các chất dinh dưỡng trong sản phẩm sẽ càng tạo một môi trường thuận lợi hơn cho vi khuẩn, nấm sinh sôi phát triển càng nhiều. Do vậy, bệnh nhân cần tuân thủ điều trị và cố gắng ngừng sử dụng trước khi quá muộn.