Tiểu đường thai kỳ nên ăn gì để bảo vệ sức khỏe của mẹ và bé?

Tiểu đường thai kỳ là một rối loạn chuyển hóa dẫn đến mức đường huyết tăng cao trong thai kỳ . Nếu không được kiểm soát tốt, bệnh có thể gây ra nhiều bất lợi cho sức khỏe của mẹ và bé trước, trong và sau thai kỳ. Vậy khi bị tiểu đường thai kỳ nên ăn gì, cùng tìm hiểu qua bài viết dưới đây nhé!

1 Tiểu đường thai kỳ là gì?

Tiểu đường thai kỳ (GDM) là bệnh lý rối loạn chuyển hóa đường trong thời kỳ mang thai gây ra bởi nhiều nguyên nhân. Trong đó, nhiều nghiên cứu cho rằng khi mang thai sự bài tiết các hormon do nhau thai tiết ra gây kháng insulin gây tăng đường máu, từ đó gây bệnh tiểu đường thai kỳ.

Khác với bệnh tiểu đường tuýp 1, tiểu đường thai kỳ không phải do thiếu hụt insulin mà là do các hormone trong thai kỳ làm giảm hiệu quả của insulin, tình trạng này được gọi là kháng insulin. Sau khi sinh, các triệu chứng của tiểu đường thai kỳ có thể biến mất hoặc trở thành đái tháo đường thực sự.

BBất kỳ phụ nữ mang thai nào đều có thể mắc tiểu đường thai kỳ nhưng tỉ lệ tăng cao ở một số đối tượng đặc biệt như: phụ nữ mang thai trên 35 tuổi, thừa cân hoặc béo phì trước khi mang thai, có tiền sử gia đình mắc tiểu đường, từng bị tiểu đường thai kỳ hoặc trước đây từng sinh con có cân nặng hơn 4, sảy thai liên tiếp hoặc thai dị tật bẩm sinh, có bệnh nội khoa mãn tính như tăng huyết áp, bệnh tim, tăng cholesterol máu...

Bất kỳ phụ nữ mang thai nào đều có thể có nguy cơ mắc tiểu đường thai kỳ

2 Tiểu đường thai kỳ có thể ảnh hưởng đến mẹ và bé như thế nào?

Ảnh hưởng đến mẹ

Tiểu đường thai kỳ có thể rất nguy hiểm đối với mẹ vì có thể gây ra nhiều biến chứng như:

• Tăng huyết áp và tiền sản giật: tiểu đường thai kỳ làm tăng nguy cơ tăng huyết áp và tiền sản giật, một biến chứng nguy hiểm trong thai kỳ có thể đe dọa tính mạng của cả mẹ và bé.
• Sinh mổ (C-section): phụ nữ mắc tiểu đường thai kỳ có nguy cơ phải sinh mổ cao hơn.
• Nguy cơ tiểu đường trong tương lai: nếu mắc tiểu đường thai kỳ, mẹ có nguy cơ cao mắc lại trong các lần mang thai sau. Ngoài ra, nguy cơ phát triển bệnh tiểu đường tuýp 2 sau này cũng tăng cao.

Tiểu đường thai kỳ có thể làm tăng nguy cơ tăng huyết áp và tiền sản giật

Ảnh hưởng đến bé

Một số ảnh hưởng nghiêm trọng đối với bé khi mẹ mắc tiểu đường thai kỳ là:

• Cân nặng tăng nhanh: mức đường huyết cao trong cơ thể mẹ có thể khiến thai nhi phát triển nhanh chóng và nặng trên 4kg. Trẻ quá lớn có thể bị kẹt ở hố chậu khi chuyển dạ, dễ gặp phải các chấn thương khi sinh và thường phải sinh mổ.
• Sinh non: mức đường huyết cao có thể làm tăng nguy cơ sinh non. Ngoài ra, việc sinh sớm có thể được chỉ định vì em bé quá lớn.
• Suy hô hấp: trẻ có mẹ mắc tiểu đường thai kỳ có nguy cơ cao sinh non và điều này cũng làm tăng nguy cơ mắc hội chứng suy hô hấp sau sinh ở trẻ.
• Hạ đường huyết: hạ đường huyết sau sinh là một biến chứng nguy hiểm ở trẻ có mẹ mắc tiểu đường thai kỳ và cần phải dự phòng bằng cách cho trẻ bú sớm hoặc truyền glucose để ổn định đường huyết cho trẻ. Trường hợp hạ đường huyết nghiêm trọng có thể dẫn đến co giật.
• Béo phì và tiểu đường: trẻ có nguy cơ cao bị béo phì và tiểu đường tuýp 2 khi trưởng thành.
• Thai chết lưu: tiểu đường thai kỳ không được điều trị có thể khiến trẻ tử vong trước khi sinh.

Bé có mẹ mắc tiểu đường thai kỳ có nhiều nguy cơ thai to

3 Các nguyên tắc dinh dưỡng cho mẹ bầu tiểu đường thai kỳ

Một số nguyên tắc dinh dưỡng cơ bản mà mẹ bầu tiểu đường thai kỳ nên biết là :

• Mẹ bầu nên chia nhỏ bữa ăn mỗi ngày thành 3 bữa ăn chính nhỏ cùng với 2-3 bữa ăn nhẹ vào cùng một thời điểm trong ngày.
• Chế độ ăn phải đáp ứng được 20% lượng calo mỗi ngày từ protein và 40% calo từ carbohydrate (carbs). Trong đó một nửa lượng carbs nên sử dụng dạng carbs hấp thu chậm và nhiều chất xơ. Thực phẩm chứa carbs đạt yêu cầu như bánh mì nguyên hạt, ngũ cốc, gạo lứt, yến mạch, các loại rau, củ quả và trái cây. Bạn cần hấp thu khoảng 20-35 gam chất xơ mỗi ngày.
• Thay vì các bữa ăn nhẹ có đường như bánh quy, bánh ngọt và kem, bạn hãy thay đổi bằng các loại trái cây, thêm rau và ngũ cốc nguyên hạt, đồng thời lưu ý khối lượng ở mỗi khẩu phần ăn.
• Hạn chế hấp thu chất béo xuống dưới 40% lượng calo mỗi ngày. Chất béo bão hòa nên ít hơn 10% tổng số chất béo bạn ăn.
• Nên ăn đa dạng thực phẩm để đảm bảo cung cấp đủ vitamin và khoáng chất cần thiết.

Mẹ bầu mắc tiểu đường thai kỳ cần kiểm soát khẩu phần trái cây

4 Tiểu đường thai kỳ nên ăn gì?

Thực phẩm chứa carbohydrates lành mạnh

Khi mắc tiểu đường thai kỳ, việc lựa chọn thực phẩm chứa carbohydrates (carbs) là rất quan trọng để kiểm soát mức đường huyết. Tất cả các loại carbs đều ảnh hưởng đến đường huyết của bạn, vì vậy mẹ bầu chỉ nên lựa chọn các loại cars lành mạnh như:

• Bánh mì nguyên hạt, đa hạt hoặc các loại bánh làm từ bột nguyên cám như bánh chapati và roti, bánh pita nguyên cám...
• Mì nguyên cám hoặc khoai lang.
• Cơm gạo lứt, bột yến mạch.

Cơm gạo lứt là nguồn thực phẩm chứa carbohydrates lành mạnh

Các loại rau không chứa tinh bột

Các loại rau không chứa tinh bột là nguồn dinh dưỡng tuyệt vời, cung cấp dồi dào vitamin, khoáng chất và chất xơ, đồng thời có lượng carb rất thấp, giúp hỗ trợ quá trình kiểm soát cân nặng và duy trì sức khỏe tổng thể. Mẹ bầu nên ăn đa dạng các loại rau xanh, đặc biệt là các loại rau có tính nhuận tràng tốt như: mồng tơi, rau đay, bông cải xanh, dưa chuột, đậu xanh, rau xanh,...

Chúng không chỉ bổ dưỡng mà còn giúp hệ tiêu hóa hoạt động hiệu quả hơn và ổn định đường huyết. Việc bổ sung các loại rau này có thể giúp bạn cảm thấy no lâu mà không lo tăng cân.

Bông cải xanh không chứa tinh bột nhưng cung cấp nhiều vitamin và khoáng chất

Chất béo không bão hòa

Chất béo không bão hòa là các chất béo lành mạnh giúp cơ thể cảm thấy no lâu và có lợi cho sức khỏe tim mạch. Các nguồn chất béo không bão hòa tốt cho mẹ bầu là: bơ, các loại hạt (như hạt điều, hạt dẻ, hạnh nhân...), dầu ô liu, các loại bơ từ hạt (như bơ hạnh nhân, bơ đậu phộng, bơ hạt điều...)

Hạt điều có thể cung cấp các chất béo lành mạnh

Protein nạc

Protein là nguồn dinh dưỡng cần thiết không chỉ giúp mẹ cảm thấy no lâu mà còn là những thành phần quan trọng cho sự phát triển của thai nhi. Một số nguồn protein nạc tốt cho mẹ bầu bao gồm: thịt gà, trứng, cá, sữa và sản phẩm từ sữa ít béo.

Ngoài ra, việc ăn protein vào bữa sáng cũng rất quan trọng để duy trì mức độ đói ổn định trong suốt cả ngày và có thể giúp giảm triệu chứng ốm nghén.

Thịt gà chứa protein nạc tốt cho mẹ bầu

5 Tiểu đường thai kỳ kiêng ăn gì?

Thực phẩm chứa nhiều đường

Các loại thực phẩm có chứa đường, đặc biệt là đường tinh luyện, có thể làm tăng mức đường huyết nhanh chóng. Do đó, người bị tiểu đường thai kỳ nên tránh hoặc hạn chế tối đa các thực phẩm có đường bổ sung.

Ngoài ra, mẹ bầu cũng nên tránh ăn các loại quả có hàm lượng đường cao: táo, na, nhãn, vải, mít, chuối, hồng xiêm, chôm chôm… hay các loại bánh kẹo ngọt chứa nhiều đường, các loại quả sấy khô, rượu, bia, nước ngọt có đường…

Bánh ngọt chứa nhiều đường tinh luyện và không tốt cho thai kỳ

Thực phẩm chứa nhiều tinh bột

Các thực phẩm chứa tinh bột thường có hàm lượng carbohydrate cao và có thể gây tăng đường huyết. Vì vậy, mẹ bầu mắc tiểu đường thai kỳ nên tránh hoặc hạn chế các thực phẩm chứa tinh bột có chỉ số glycemic cao, chẳng hạn như: khoai tây trắng, bánh mì trắng, gạo trắng, mì trắng...

Khoai tây trắng chứa nhiều tinh bột và có hàm lượng carbohydrate cao

Thực phẩm chứa lượng đường và tinh bột ẩn cao

Mẹ bầu không nên sử dụng rượu bia và cần hạn chế tối đa việc ăn các loại thực phẩm chứa lượng đường, tinh bột ẩn cao, chẳng hạn như:

• Thực phẩm chế biến sẵn, đồ ăn nhanh.
• Một số gia vị như các loại nước sốt.
• Rượu.
• Các loại đồ ăn và thức uống không ghi rõ thành phần.

Mẹ bầu không nên sử dụng rượu bia nhất là trong những tháng đầu thai kỳ

6 Lời khuyên hữu ích cho mẹ bầu trong thai kỳ

Chế độ ăn uống lành mạnh

Một số lời khuyên có thể giúp ích cho mẹ bầu quản lý mức đường huyết và duy trì chế độ ăn uống lành mạnh gồm:

• Ăn đúng giờ và không bỏ bữa.
• Nên ghi chép lại các khẩu phần ăn hàng ngày và mức độ hoạt động để hiểu rõ hơn về tác động của chúng đến mức đường huyết sẽ giúp bác sĩ dinh dưỡng lên kế hoạch dinh dưỡng hiệu quả cho bạn.
• Chọn thực phẩm ít chất béo bão hòa, chất béo chuyển hóa, đường, muối và calo.
• Uống nước thay vì nước trái cây hoặc nước ngọt.
• Chọn trái cây làm món ngọt thay vì thực phẩm chế biến sẵn có đường.
• Thay thế các thực phẩm chứa chất béo bão hòa bằng chất béo không bão hòa.
• Tránh thực phẩm chế biến hoặc đóng gói.
• Thêm chanh, thảo mộc hoặc gia vị tự nhiên vào thức ăn để tăng hương vị thay vì dùng nhiều muối, đường.
• Ưu tiên cách chế biến luộc hay hấp, thay vì chiên, xào hoặc nước thực phẩm.
• Bổ sung đa dạng các loại rau xanh đậm và trái cây sáng màu như quả mọng.
• Cố gắng chia đều bữa ăn và đồ ăn nhẹ trong suốt cả ngày.

Mẹ bầu nên ghi chép lại các khẩu phần ăn hàng ngày

Giữ gìn sức khỏe trong thai kỳ

Một số biện pháp dưới dây, bạn có thể áp dụng để duy trì sức khỏe trong thai kỳ, bao gồm:

• Chú trọng tiêu thụ các thực phẩm và đồ uống giàu sắt, axit folic, canxi và protein.
• Thảo luận với bác sĩ dinh dưỡng và sản khoa về việc bổ sung vitamin trước khi sinh.
• Uống nhiều nước và ăn thực phẩm giàu chất xơ.
• Tránh thực phẩm và đồ uống có thể gây hại cho thai nhi như rượu, hải sản và thịt hoặc gia cầm chưa chín, cá chứa nhiều thủy ngân và phô mai mềm.
• Vận động là một cách tốt để kiểm soát lượng đường huyết sau ăn. Do đó, khi có sự cho phép của bác sĩ, mẹ bầu có thể vận động mỗi ngày 30 phút với các hoạt động vừa và nhẹ như đi bộ, đạp xe,....

Việc tăng cân trong thai kỳ là điều bình thường, nhưng nếu tăng quá nhiều hoặc quá ít có thể gây ra các rủi ro cho sức khỏe của mẹ và thai nhi.

Mẹ bầu nên chú trọng bổ sung sắt, axit folic, canxi theo chỉ dẫn của bác sĩ

7 Biện pháp phòng ngừa đái tháo đường thai kỳ

Mặc dù không có cách nào đảm bảo hoàn toàn có thể ngăn ngừa đái tháo đường thai kỳ nhưng việc áp dụng những thói quen lành mạnh trước khi mang thai có thể giúp giảm thiểu nguy cơ mắc đái tháo đường thai kỳ, đặc biệt là khi bạn đã từng bị đái tháo đường thai kỳ:

• Ăn thực phẩm lành mạnh: lựa chọn những thực phẩm giàu chất xơ và ít chất béo, calo. Chủ yếu ăn các loại trái cây, rau củ và ngũ cốc nguyên hạt. Nên ăn đa dạng thực phẩm để đảm bảo cung cấp đủ vitamin và khoáng chất cần thiết…
• Duy trì hoạt động thể chất: tập thể dục trước và trong thai kỳ (khi có sự cho phép của bác sĩ) có thể giúp bảo vệ bạn khỏi việc phát triển đái tháo đường thai kỳ. Bằng cách đặt mục tiêu tập thể dục ở cường độ vừa phải, khoảng 30 phút vào hầu hết các ngày trong tuần.
• Bắt đầu thai kỳ với cân nặng hợp lý: Nếu bạn đang có kế hoạch mang thai, việc giảm cân dư thừa trước đó có thể giúp bạn có một thai kỳ khỏe mạnh hơn.
• Tránh tăng cân quá mức: việc tăng cân trong thai kỳ là điều bình thường và lành mạnh. Tuy nhiên, nếu tăng cân quá nhiều và quá nhanh có thể làm tăng nguy cơ mắc đái tháo đường thai kỳ.

Ăn trái cây, rau củ chứa nhiều chất xơ giúp dự phòng tiểu đường thai kỳ

Xem thêm:

• Các dấu hiệu nhận biết tiểu đường thai kỳ và cách điều trị
• Người bệnh tiểu đường ăn gì và kiêng ăn gì để đảm bảo sức khỏe?

Việc kiểm soát tiểu đường thai kỳ một cách nghiêm ngặt là rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe của cả mẹ và bé trong suốt thai kỳ, sau sinh. Nếu thấy bài viết hay và hữu ích thì hãy chia sẻ đến người thân và bạn bè cùng biết nhé!