Sa sút trí tuệ ở người trẻ: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Sa sút trí tuệ thường là bệnh lý gặp ở người cao tuổi và tiến triển nặng dần theo tuổi tác với các biểu hiện mất trí nhớ, giảm nhận thức, mất khả năng tự chăm sóc. Tuy nhiên, một số ít trường hợp người trẻ tuổi cũng có thể mắc bệnh lý này. Cùng tìm hiểu về bệnh sa sút trí tuệ ở người trẻ qua bài viết dưới đây nhé!

1 Sa sút trí tuệ ở người trẻ là gì?

Thông thường, phần lớn người bệnh sa sút trí tuệ được chẩn đoán khi về già (sau 65 tuổi). Tuy nhiên, sa sút trí tuệ ở người trẻ là tình trạng người bệnh được chẩn đoán bệnh ở trước 65 tuổi, khi vẫn còn tham gia lao động nên quá trình thích nghi và chăm sóc có thể kéo dài hơn rất nhiều.

Sa sút trí tuệ khởi phát ở người trẻ được chẩn đoán khi người bệnh dưới 65 tuổi

2 Sự khác nhau giữa sa sút trí tuệ ở người trẻ và người lớn tuổi

Chứng sa sút trí tuệ ở người trẻ có thể xảy ra do nhiều tình trạng sức khỏe hoặc ảnh hưởng của các bệnh lý khác nhau giống như ở người lớn tuổi. Tuy nhiên, vẫn có một số điểm khác biệt giữa 2 nhóm bệnh lý này bao gồm:

• Yếu tố di truyền có thể là nguyên nhân dẫn đến chứng sa sút trí tuệ ở người trẻ, chiếm tỷ lệ khoảng 10% bệnh nhân.
• Nguyên nhân phổ biến nhất gây sa sút trí tuệ ở người cao tuổi là bệnh Alzheimer (khoảng 60%), trong khi ở người trẻ thì tỷ lệ này chỉ chiếm khoảng 1/3. Nhưng ngược lại, bệnh nhân trẻ tuổi hay mắc các dạng bệnh hiếm hơn.
• Người trẻ mắc sa sút trí tuệ thường có nguy cơ mắc trầm cảm cao hơn do mối lo về cuộc sống và khả năng nhận thức rõ ràng về tình trạng sức khỏe của bản thân.
• So với người lớn tuổi, những bệnh nhân trẻ thường ít có biểu hiện mất trí nhớ hơn do vùng não bị tổn thương không liên quan trực tiếp đến trí nhớ.
• Ở bệnh nhân sa sút trí tuệ khởi phát khi còn trẻ thì biểu hiện chính của bệnh có thể là rối loạn khả năng vận động, phối hợp hoạt động cơ bắp, giữ thăng bằng hoặc đi lại.
• Việc chẩn đoán chứng sa sút trí tuệ ở người trẻ thường gặp nhiều khó khăn do triệu chứng không rõ ràng như đối với người cao tuổi.

Sa sút trí tuệ ở người trẻ có thể xuất hiện do yếu tố di truyền

3 Nguyên nhân gây sa sút trí tuệ ở người trẻ

Tương tự như sa sút trí tuệ ở người cao tuổi, chứng sa sút trí tuệ khởi phát ở người trẻ cũng do nhiều nguyên nhân gây ra. Một số nguyên nhân chính bao gồm:

Bệnh Alzheimer khởi phát trẻ

Bệnh Alzheimer khởi phát sớm là nguyên nhân phổ biến nhất trong các nhóm bệnh gây sa sút trí tuệ ở người trẻ, chiếm 1/3 tổng số ca mắc. Bệnh lý này được chẩn đoán ở người dưới 65 tuổi nhưng phổ biến nhất là trong độ tuổi 40 - 50 và đầu 60 tuổi.

Tỷ lệ người mắc Alzheimer dưới 65 tuổi có thể chiếm ít nhất 5% số ca mắc. Nhưng trên thực tế, việc chẩn đoán Alzheimer ở người trẻ tuổi thường khá khó khăn do biểu hiện bệnh không rõ ràng nên con số này có thể cao hơn.

Teo vỏ não sau

Teo vỏ não sau (PCA) là một bệnh lý sa sút trí tuệ hiếm gặp, chủ yếu xuất hiện trong độ tuổi từ 50 đến 65 tuổi. Bệnh xảy ra do tổn thương những tế bào thần kinh ở vùng não sau - nơi thực hiện quá trình xử lý thông tin thị giác.

Khi mắc bệnh teo vỏ não sau, người bệnh thường gặp các triệu chứng gây ảnh hưởng đến quá trình vận động và di chuyển hàng ngày như:

• Suy giảm thị lực.
• Khó khăn khi phát hiện hình ảnh.
• Giảm khả năng định vị đồ vật xung quanh.

Bệnh teo não sau gây giảm thị lực có thể là nguyên nhân của chứng sa sút trí tuệ trẻ tuổi

Sa sút trí tuệ thể Lewy

Sa sút trí tuệ thể Lewy chiếm khoảng 10% trường hợp sa sút trí tuệ khởi phát sớm. Nguyên nhân là do sự hình thành của các cụm protein nhỏ dạng tròn “alpha-synuclein” tích tụ trong não, được gọi là thể Lewy. Những protein bất thường này gây tổn thương tế bào não và làm gián đoạn quá trình dẫn truyền tín hiệu thần kinh gây nên các triệu chứng sa sút trí tuệ.

Bệnh sa sút trí tuệ thể Lewy còn liên quan chặt chẽ với bệnh Parkinson. Người bệnh thường xuất hiện các triệu chứng như run tay chân hoặc giảm vận động.

Sa sút trí tuệ mạch máu

Sa sút trí tuệ mạch máu là nguyên nhân phổ biến thứ hai trong nhóm sa sút trí tuệ khởi phát sớm, chiếm khoảng 20% số ca mắc. Bệnh lý này xảy ra do các tổn thương tại mạch máu trong não gây gián đoạn hoạt động và làm suy yếu các tế bào thần kinh dẫn đến các triệu chứng của sa sút trí tuệ.

Bệnh Parkinson

Bệnh Parkinson thường được chẩn đoán ở giai đoạn từ 60 tuổi. Nguyên nhân của bệnh Parkinson có liên quan đến hoạt động của các tế bào thần kinh tiết dopamine. Khi lượng dopamine giảm xuống quá thấp sẽ khiến não bộ mất khả năng phối hợp nhằm thực hiện các chuyển động chính xác gây ra triệu chứng run tay chân, mất thăng bằng và khó di chuyển.

Có hơn 50% người bệnh mắc Parkinson sẽ có nguy cơ phát triển chứng sa sút trí tuệ. Tình trạng này thường xảy ra sau 10 năm kể từ khi được chẩn đoán bệnh Parkinson.

Bệnh Parkinson có thể là nguyên nhân dẫn đến khởi phát sa sút trí tuệ ở người trẻ tuổi

Sa sút trí tuệ trán thái dương

Sa sút trí tuệ trán thái dương là một dạng sa sút trí tuệ thường xuất hiện ở những người dưới 65 tuổi. Bệnh chiếm 12% tổng số bệnh nhân sa sút trí tuệ khởi phát sớm với các triệu chứng khởi phát trong khoảng 40 - 60 tuổi.

Nguyên nhân của bệnh là do những tổn thương tế bào não ở thùy trán và thùy thái dương. Hai thùy não này có vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh cảm xúc, hành vi, khả năng nói và hiểu ngôn ngữ. Do đó, người bệnh thường xuất hiện các triệu chứng bất thường liên quan đến cảm xúc và ngôn ngữ.

Tổn thương vùng thùy trán - thái dương cũng có thể gây ra một dạng sa sút trí tuệ

4 Triệu chứng sa sút trí tuệ ở người trẻ

Mặc dù các biểu hiện của chứng sa sút trí tuệ ở người trẻ khá tương tự như đối với người lớn tuổi nhưng chúng không điển hình nên khó nhận biết hơn. Một số triệu chứng của bệnh sa sút trí tuệ ở người trẻ theo từng nhóm bệnh gồm:

5 Chẩn đoán bệnh sa sút trí tuệ ở người trẻ

Hiện nay, việc chẩn đoán sa sút trí tuệ ở người trẻ không chỉ dựa vào một vài phương pháp đơn thuần. Các bác sĩ cần đánh giá kỹ lưỡng về tiền sử bệnh tật, triệu chứng và kết quả cận lâm sàng để chẩn đoán chính xác.

Các phương pháp chẩn đoán bao gồm:

• Khai thác tiền sử: bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử gia đình có người bệnh sa sút trí tuệ, tiền sử chấn thương hoặc tiền sử dùng thuốc của người bệnh.
• Khám lâm sàng: bác sĩ có thể tiến hành kiểm tra tư duy, nhận thức, đánh giá phản xạ, xác định khả năng phối hợp các chi, kiểm tra trí nhớ để xác định nguyên nhân và giai đoạn bệnh.
• Xét nghiệm máu: giúp loại trừ các nguyên nhân gây ra những triệu chứng tương tự sa sút trí tuệ.
• Chẩn đoán hình ảnh: siêu âm để kiểm tra tình trạng tổn thương động mạch cảnh hoặc chụp cắt lớp vi tính (CT) hay chụp cộng hưởng từ (MRI) sọ não nhằm phát hiện các tổn thương gây sa sút trí tuệ.

Chụp cộng hưởng từ não (MRI) có thể giúp chẩn đoán nguyên nhân gây sa sút trí tuệ ở người trẻ tuổi

6 Điều trị bệnh sa sút trí tuệ ở người trẻ

Hiện nay, các biện pháp điều trị sa sút trí tuệ nói chung và ở người trẻ tuổi nói riêng đều tập trung vào việc cải thiện triệu chứng và làm chậm tiến triển của bệnh. Một số biện pháp điều trị chính bao gồm:

Điều trị bệnh sa sút trí tuệ bằng thuốc

Một số loại thuốc kê đơn thường được sử dụng để loại bỏ nguyên nhân gây tổn thương não và làm chậm tốc độ chuyển nặng thường được dùng cho bệnh nhân sa sút trí tuệ trẻ tuổi gồm:

• Aducanumab: giúp loại bỏ các mảnh protein beta-amyloid tích tụ trong não ở bệnh nhân Alzheimer. Tuy nhiên trong giới chuyên môn vẫn có nhiều tranh cãi xung quanh tác dụng của Aducanumad với bệnh Alzheimer.
• Thuốc ức chế cholinesterase: tác động đến nồng độ acetylcholine trong não giúp cải thiện về trí nhớ, tư duy và khả năng ngôn ngữ của bệnh nhân.
• Thuốc điều chỉnh glutamate: giúp kiểm soát mức độ glutamate trong não nhằm cải thiện trí nhớ, sự chú ý, tư duy ngôn ngữ ở người bệnh Alzheimer, sa sút trí tuệ thể Lewy, sa sút trí tuệ mạch máu và sa sút trí tuệ hỗn hợp.
• Thuốc điều chỉnh hành vi: thường được dùng để kiểm soát các hành vi kích động, ảo giác của người bệnh sa sút trí tuệ giai đoạn muộn.

Các triệu chứng của bệnh sa sút trí tuệ ở người trẻ tuổi có thể được kiểm soát bằng thuốc

Điều trị bệnh sa sút trí tuệ không dùng thuốc

Ngoài các điều trị với thuốc, người bệnh sa sút trí tuệ khởi phát sớm cũng có thể được điều trị bằng các phương pháp trị liệu để cải thiện triệu chứng bệnh như:

• Vật lý trị liệu, tập thể dục để kéo dài sự tập trung, tăng cường tư duy logic.
• Trị liệu nghề nghiệp giúp người bệnh thích nghi với tình trạng bệnh và tìm kiếm một công việc phù hợp.
• Liệu pháp kích thích nhận thức: bằng các hoạt động như giải đố, ghép chữ, nghe nhạc, vẽ tranh hoặc làm đồ thủ công có thể giúp bệnh nhân cải thiện trí nhớ, kỹ năng giải quyết vấn đề và khả năng ngôn ngữ.
• Tâm lý trị liệu: giúp điều chỉnh hành vi, giảm biểu hiện kích động, thờ ơ hoặc trầm cảm.

7 Cách làm giảm tiến triển của triệu chứng sa sút trí tuệ ở người trẻ

Dù bệnh sa sút trí tuệ sẽ tiến triển nặng dần theo thời gian nhưng bạn vẫn có thể áp dụng một số biện pháp nhằm giảm tốc độ của bệnh như:

• Duy trì hoạt động thể chất: các bài tập tim mạch, giữ thăng bằng và phối hợp cơ bắp có thể giúp làm chậm tiến triển của bệnh. Bạn nên tập luyện ít nhất 30 phút mỗi ngày đều đặn 5 ngày/tuần. Ngoài ra, bạn có thể tham gia các hoạt động khác như đi bộ, bơi lội, yoga, làm vườn.
• Tích cực tham gia các hoạt động trí não: bạn nên thường xuyên tham gia các hoạt động giúp duy trì khả năng nhận thức như học 1 kỹ năng mới, đọc sách, chơi nhạc cụ hoặc tham gia câu lạc bộ nghệ thuật.
• Duy trì hoạt động xã hội: nhằm hạn chế cô đơn và giúp người bệnh tích cực hơn trong quá trình điều trị. Bạn có thể tham gia các hoạt động tình nguyện, câu lạc bộ sách hoặc thường xuyên gặp gỡ bạn bè, người thân.
• Chế độ ăn uống lành mạnh: người bệnh có thể áp dụng chế độ ăn Địa Trung Hải với nhiều rau, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, sữa ít béo, thực phẩm giàu protein nạc. Đồng thời nên hạn chế đồ chế biến sẵn, nhiều muối, đường và chất béo có hại cho sức khỏe.

Thường xuyên tập thể dục có thể giúp cải thiện tình trạng sa sút trí tuệ ở người trẻ tuổi

8 Cách sống chung với bệnh sa sút trí tuệ ở người trẻ

Bệnh sa sút trí tuệ ở người trẻ tuổi thường gặp nhiều khó khăn trong công việc và cuộc sống bởi các biểu hiện của bệnh khởi phát sớm. Tuy nhiên, bạn vẫn có thể sống chung với bệnh hiệu quả thông qua các biện pháp sau:

• Đối với bạn đời và người thân: mọi người cần thích nghi dần với những thay đổi trong mối quan hệ, thường xuyên chia sẻ, duy trì giao tiếp. Ngoài ra, những người thân cũng nên dành nhiều thời gian tham gia các hoạt động chung với bệnh nhân.
• Đối với con cái: các triệu chứng của bệnh sa sút trí tuệ có thể gây ảnh hưởng về tâm lý đến con cái của người bệnh. Vì thế, cần giải thích cho trẻ hiểu và thực hiện tư vấn di truyền cho trẻ nếu cần thiết nhằm phát hiện và kiểm soát sớm các triệu chứng cho con cái.
• Về việc làm: việc suy giảm trí nhớ và mất tập trung có thể gây khó khăn trong công việc. Do đó, người bệnh có thể cân nhắc nghỉ hưu sớm hoặc làm những công việc bán thời gian đơn giản hơn.
• Về mặt tài chính - kinh tế: nguồn thu nhập bị mất đi do phải nghỉ làm sẽ làm gia tăng gánh nặng kinh tế cho người bệnh và gia đình. Vì thế, bạn cần lập kế hoạch tài chính sớm và tìm kiếm sự hỗ trợ từ những tổ chức xã hội.
• Khi tham gia giao thông: người bệnh sa sút trí tuệ thường giảm khả năng suy nghĩ, chậm phản ứng nên việc tự lái xe là không đảm bảo an toàn.
• Lập kế hoạch cho tương lai: bệnh nhân có thể tiến hành sắp xếp cuộc sống sớm khi bệnh ở giai đoạn đầu như quản lý tài chính, bảo hiểm để phòng ngừa cho tương lai.

Bệnh nhân sa sút trí tuệ trẻ tuổi nên xây dựng kế hoạch cho tương lai

9 Các biện pháp phòng ngừa sa sút trí tuệ ở người trẻ

Dù không thể phòng ngừa hoàn toàn bệnh sa sút trí tuệ ở người trẻ nhưng bạn vẫn có thể làm chậm sự xuất hiện của bệnh thông qua các biện pháp sau:

• Thường xuyên rèn luyện trí não thông qua các trò chơi tư duy như ghép hình, giải đố, cờ vua, cờ tướng.
• Tích cực duy trì hoạt động thể chất để tăng sức đề kháng, cải thiện sức khỏe.
• Hạn chế các chất kích thích như rượu, bia, thuốc lá, cà phê…
• Xây dựng chế độ ăn uống lành mạch và thường xuyên bổ sung các dưỡng chất tốt cho não bộ như vitamin B6, B9, omega-3…
• Tuân theo hướng dẫn điều trị của bác sĩ đối với người mắc các bệnh tim mạch như tăng huyết áp, xơ vữa động mạch, rối loạn mỡ máu.
• Cải thiện chất lượng giấc ngủ bằng thiền định hoặc nghe nhạc thư giãn trước khi ngủ.

Xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh có thể làm chậm thời gian xuất hiện bệnh

Xem thêm:

• Bệnh Alzheimer: Triệu chứng, nguyên nhân và điều trị
• 7 giai đoạn của bệnh Alzheimer: Dấu hiệu nhận biết và chăm sóc
• 11 triệu chứng bệnh Alzheimer phổ biến bạn không thể bỏ qua

Hy vọng bài viết trên đã đem đến cho bạn nhiều kiến thức bổ ích về chứng sa sút trí tuệ ở người trẻ tuổi. Bạn hãy xây dựng cho mình lối sống lành mạnh ngay hôm nay để bảo vệ sức khỏe não bộ nhé!