Nguy cơ viêm da tăng cao mùa mưa vì kiến ba khoang: Đừng để thành nạn nhân!

Mỗi mùa mưa đến, cùng với sự gia tăng độ ẩm và khí hậu ẩm thấp, nguy cơ bị côn trùng tấn công cũng tăng theo, đặc biệt là kiến ba khoang, một "thủ phạm" nguy hiểm gây nên viêm da tiếp xúc. Hàng loạt trường hợp ghi nhận tại nhiều tỉnh thành trong cả nước khiến người dân không khỏi lo lắng.

Kiến ba khoang thường sống ở ven ruộng, quanh gốc rạ, bãi cỏ, gần vùng nước, ruộng rau, trong những nơi đang xây dựng. Mùa mưa tại các tỉnh, thành phố phía nam là cơ hội cho kiến ba khoang sinh sôi, nảy nở, làm tăng ca tổn thương nhiễm trùng da do nọc độc của kiến ba khoang.

Chia sẻ với Báo Nhân dân, bác sĩ chuyên khoa I Nguyễn Thị Kim Dung, chuyên khoa Da liễu-Thẩm mỹ da, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP. Hồ Chí Minh cho biết, chất pederin trong dịch tiết của kiến ba khoang là loại axit có độc tính mạnh gấp 10-15 lần nọc độc của rắn hổ mang, nhưng lượng chất độc này trong cơ thể kiến ba khoang rất ít, chỉ tiếp xúc ngoài da, không đủ gây nguy hiểm đến tính mạng.

Hàng năm có khoảng 50-79 bệnh nhân đến bệnh viện vì viêm da

Tại Bệnh viện Da liễu TP.HCM, từ tháng 7-10 hàng năm, bệnh viện ghi nhận gia tăng ca viêm da tiếp xúc với kiến ba khoang. Theo số liệu thống kê từ Bệnh viện Da liễu TP.HCM, trung bình mỗi ngày có từ 50-79 bệnh nhân đến khám vì viêm da do tiếp xúc với kiến ba khoang. Bệnh nhân đến khám trong tình trạng da sưng đỏ, nổi rộp thành từng vệt dài, rát và ngứa dữ dội. Có người nhầm với zona hoặc bỏng nhẹ, tự điều trị sai cách, khiến tình trạng trở nên nặng nề hơn.

Tháng 3/2025, một bệnh nhân là nam giới, 25 tuổi, quê ở Hưng Yên đã bị tổn thương da toàn thân, cơ thể xuất hiện nhiều vết loét. Nguyên do vì nghe người nhà mách bảo đắp kiến ba khoang lên người để chữa ngứa. Tại bệnh viện, các bác sĩ Khoa Điều trị bệnh da nam giới chẩn đoán bệnh nhân nhiễm ghẻ và viêm da tiếp xúc kích ứng.

Vào năm 2024, nam bệnh nhân 30 tuổi (ở Hải Dương) đến Bệnh viện Da liễu Trung ương khám trong tình trạng đỏ rát khắp vùng cổ do kiến ba khoang tấn công. Bệnh nhân cho biết khi ngủ dậy thấy đỏ vùng cổ nhưng không nghĩ nghiêm trọng. Đến tối vùng cổ đau rát, nổi mụn mủ nhỏ màu trắng, anh tự bôi một số loại thuốc nhưng không đỡ.

Kiến ba khoang là gì? Tại sao lại nguy hiểm?

Kiến ba khoang (tên khoa học: Paederus) không cắn, không đốt như muỗi hay ong, nhưng độc tố paederin chứa trong cơ thể chúng mạnh gấp 12–15 lần axit sulfuric. Khi bị dập nát và chạm vào da người, độc tố này gây ra các phản ứng viêm da cấp tính như đỏ, rát, phồng rộp, mụn nước, đau nhức và thậm chí là loét da.

Loài kiến này thường xuất hiện nhiều vào mùa mưa do khí hậu ẩm ướt tạo điều kiện cho chúng phát triển mạnh, nhất là ở các khu vực gần đồng ruộng, cống rãnh, ánh đèn sáng vào buổi tối - nơi chúng dễ bị thu hút.

Vì sao mùa mưa là "mùa kiến ba khoang"?

Mùa mưa là thời điểm kiến ba khoang phát triển mạnh vì môi trường ẩm thấp là điều kiện lý tưởng cho trứng nở và sinh trưởng. Đồng thời, các khu vực ven đô, có nhiều cây cối, đèn sáng suốt đêm là nơi kiến dễ dàng tiếp cận vào nhà. Thêm vào đó, thói quen đóng kín cửa nhưng để đèn sáng hoặc mở cửa vào buổi tối khiến kiến dễ bay vào, bám lên giường, màn, quần áo, dẫn đến nguy cơ tiếp xúc trực tiếp rất cao.

Nhiều người vô tình giết kiến bằng tay hoặc đè lên khi ngủ, khiến độc tố dính lên da. Một số còn chạm tay vào vết tổn thương và sau đó gãi lên vùng da khác, khiến độc lan rộng hơn.

Dấu hiệu nhận biết tổn thương do kiến ba khoang

Viêm da tiếp xúc do kiến ba khoang thường có hình dáng đặc trưng như vết bỏng thành vệt dài, kèm mụn nước hoặc mủ nhỏ, cảm giác rát bỏng như bị acid tạt. Trong vài trường hợp, tổn thương lan rộng nếu không xử lý kịp thời, có thể gây nhiễm trùng, để lại sẹo.

Điểm khác biệt là tổn thương thường xuất hiện ở vùng hở như cổ, mặt, cánh tay, và có thể thấy dấu hiệu bị rơi trúng lúc đang ngủ hoặc thay đồ.

Phòng tránh và xử lý đúng cách khi gặp kiến ba khoang

Phòng tránh:

• Đóng kín cửa, đặc biệt vào chiều tối và ban đêm, sử dụng màn chắn côn trùng.
• Tắt bớt đèn, hạn chế dùng ánh sáng trắng ban đêm, chuyển sang đèn vàng dịu.
• Giũ mạnh quần áo, khăn tắm, chăn màn trước khi dùng.
• Giữ vệ sinh môi trường xung quanh nhà, dọn cỏ rậm, bụi cây, rác hữu cơ.

• Khi thấy kiến ba khoang: Không dùng tay trần để bắt hay giết, nên dùng giấy hoặc khăn để loại bỏ, sau đó rửa sạch vùng tiếp xúc.

Cách xử lý:

• Ngay lập tức rửa da bằng xà phòng và nước sạch.
• Không gãi, không bôi dầu nóng hay thuốc dân gian chưa kiểm chứng.
• Thoa thuốc mỡ kháng viêm như hydrocortisone hoặc thuốc có chứa acid fucidic, theo hướng dẫn của bác sĩ.
• Nếu da nổi rộp, có dấu hiệu lan rộng hoặc nhiễm trùng: đến cơ sở y tế ngay lập tức.

Viêm da do kiến ba khoang tuy không nguy hiểm đến tính mạng, nhưng nếu xử lý sai cách có thể để lại sẹo xấu, nhiễm trùng da nghiêm trọng, ảnh hưởng đến thẩm mỹ và sinh hoạt hằng ngày. Đặc biệt, trẻ nhỏ và người có làn da nhạy cảm là đối tượng dễ bị tổn thương và khó lành hơn người bình thường.

Hãy chủ động phòng ngừa, nâng cao nhận thức và phản ứng đúng cách trước loại côn trùng nhỏ bé nhưng đầy nguy hiểm này.