'Hợp đồng hôn nhân’: Phổ biến ở nước ngoài, lạc loài... ở Việt Nam

Hợp đồng hôn nhân - chuyện ‘nhỏ như con thỏ’ trên thế giới

Trong khi ở Việt Nam, ‘Hợp đồng hôn nhân’ thường chỉ được biết đến là tên của một bộ phim Hàn Quốc mùi mẫn dễ xem, thì ở các nước phương Tây, việc xem xét ký kết loại hợp đồng này là vấn đề bình thường và nghiêm túc.

‘Marriage contract’ hay ‘Relationship contract’ (hợp đồng hôn nhân, hợp đồng quan hệ) được xem là một văn bản cần thiết và hữu ích với nhiều cặp đôi.

Việc các cặp đôi sống với nhau rất lâu, có khi sinh con đẻ cái… đông vui, rồi mới tổ chức đám cưới có thể là một trong những nguyên do khiến các đôi yêu nhau Âu Mỹ cần đến một văn bản ghi lại những ‘điều khoản thương lượng’ giữa hai bên, tránh những vấn đề rắc rối khi nảy sinh mâu thuẫn.

Mặc khác, có thể là do cách suy nghĩ thiên về lý tính (khác với cách suy nghĩ thiên về cảm tính của người người Việt), khiến họ lựa chọn việc ‘ngồi lại cùng nhau và lập văn bản’ cho mối quan hệ yêu đương.

Mandy Len Catron, người trả lời phỏng vấn tờ New York Times gần đây, cho biết cô và bạn trai đã ký một hợp đồng hôn nhân dài 4 trang vào 2 năm trước, và họ thực sự cảm thấy việc này rất hữu ích.

Văn bản này chỉ ra hầu hết mọi điều cần thỏa thuận trong cuộc sống chung, từ chuyện một người khách có thể lưu lại nhà của họ trong thời gian bao lâu, ai là người có trách nhiệm trả từng loại hóa đơn…

‘Hợp đồng của chúng tôi đề cập hầu hết mọi chuyện cần đến sự thương lượng trong cuộc sống chung’ - Len Catron cho biết.

Hôn nhân cũng giống như bất cứ điều gì tốt đẹp trong cuộc sống, không tự nhiên diễn ra. Nếu bạn muốn nó diễn ra, bạn phải lên lịch trình cho nó

Bat Sheva Marcus, Giám đốc trung tâm Y học dành cho nữ giới (Hoa Kỳ)

Một số chuyên gia về tâm lý và đời sống gia đình cũng cho rằng hợp đồng hôn nhân là hữu ích. Nó giúp cho việc thỏa thuận được rõ ràng và tránh tình trạng một trong hai người cảm thấy nhu cầu của họ bị ‘lờ đi’.

Bat Sheva Marcus, Giám đốc trung tâm Y học dành cho nữ giới (Hoa Kỳ), khẳng định: ‘Hôn nhân cũng giống như bất cứ điều gì tốt đẹp trong cuộc sống, không tự nhiên diễn ra. Nếu bạn muốn nó diễn ra, bạn phải lên lịch trình cho nó’.

Theo bà, hợp đồng hôn nhân chính là một bản ‘outline’ cho những gì cần diễn ra trong cuộc sống chung.

Một số chuyên gia khác cũng khuyên rằng, hợp đồng hôn nhân nên đề cập đến tiến trình để thực hiện những việc lớn trong cuộc sống chung: ví dụ kế hoạch tài chính để mua nhà, chi trả các khoản tiền cho việc nuôi dạy con…

Những việc quan trọng này có thể quyết định một cuộc hôn nhân hạnh phúc hay không, vì vậy lập một văn bản lên kế hoạch trước về trách nhiệm, nghĩa vụ của các bên trong thực hiện là điều hoàn toàn cần thiết.

Một nghiên cứu của Dự án quốc gia về hôn nhân do Đại học Virginia (Mỹ) thực hiện với 1.000 cặp đôi sống chung, kết quả cho thấy: những cặp đôi dành thời gian thảo luận cùng nhau về những quyết định lớn trong cuộc sống gia đình sẽ cảm thấy hạnh phúc hơn những cặp đôi để mọi chuyện diễn ra ngẫu nhiên.

‘Tôi biết việc này nghe hơi sách vở, nhưng trước đây tôi đã từng có những mối quan hệ khiến tôi cảm thấy bị hạ thấp và cô đơn. Vì vậy, lần này tôi muốn mình có kế hoạch rõ ràng hơn’ - Len Catron lý giải về việc ký kết hợp đồng hôn nhân của mình.

Các cặp đôi Việt Nam: có thể thỏa thuận về ‘quỹ đen’ trong hợp đồng hôn nhân

Câu chuyện ầm ĩ nhất về hợp đồng hôn nhân ở Việt Nam có lẽ liên quan đến phiên tòa xét xử hoa hậu Phương Nga bị đại gia Cao Toàn Mỹ kiện vì tội lừa đảo, chiếm đoạt tài sản.

Tại phiên tòa ngày 27/6/2016, khi được hỏi về việc có hay không cái gọi là ‘hợp đồng tình cảm’ giữa Phương Nga và Cao Toàn Mỹ, Phương Nga đã trả lời: ‘Đây chỉ thỏa thuận, anh Mỹ cho bị cáo tiền nhưng không tin tưởng bị cáo nên muốn bị cáo viết thành văn bản. Đối với bị cáo văn bản này không quan trọng, nhưng vì anh Mỹ cần nên bị cáo đồng ý thỏa thuận’.

'Anh Mỹ cho bị cáo tiền nhưng không tin tưởng bị cáo nên muốn bị cáo viết thành văn bản. Đối với bị cáo văn bản này không quan trọng, nhưng vì anh Mỹ cần nên bị cáo đồng ý thỏa thuận'

Hoa hậu Phương Nga

Câu chuyện ‘hợp đồng tình cảm’ của hoa hậu Phương Nga và Cao Toàn Mỹ cho thấy mặt trái của một mối quan hệ: một bên ham sắc, một bên hám tiền nên tiến hành trao đổi và lập văn bản để làm bằng cớ.

‘Hợp đồng tình cảm’ trong vụ án này hoàn toàn không có giá trị pháp lý do thuộc diện ‘Hợp đồng vô hiệu’ vì vi phạm các chuẩn mực đạo đức.

Tuy nhiên, nếu các cặp đôi thực sự yêu nhau, chưa có điều kiện tiến tới hôn nhân và có nhu cầu đảm bảo mối quan hệ của họ bằng một văn bản thì văn bản đó có giá trị pháp lý không?

Trang web Bách khoa toàn thư mở (wikipedia) đã giải thích câu hỏi này:

Hợp đồng hôn nhân hay tên khác là ‘hợp đồng tiền hôn nhân’ là một loại hợp đồng đặc biệt mà chủ thể có nó là các đôi nam nữ trước khi chính thức kết hôn thực hiện để thỏa thuận các vấn đề pháp lý như phân định tài sản chung, riêng, trước, trong và sau hôn nhân hoặc liên quan đến việc một hoặc hai bên muốn chấm dứt hợp đồng hôn nhân, quyền nuôi con và chia tài sản nếu vợ chồng ly hôn...

Ở Việt Nam, hiện nay theo quy định của Luật hôn nhân gia đình 2014, có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2015 đã công nhận chế độ thỏa thuận xác lập tài sản chung vợ chồng: ‘Trong trường hợp hai bên kết hôn lựa chọn chế độ tài sản theo thỏa thuận thì thỏa thuận này phải được lập trước khi kết hôn, bằng hình thức văn bản có công chứng hoặc chứng thực.

Chế độ tài sản của vợ chồng theo thỏa thuận được xác lập kể từ ngày đăng ký kết hôn’ - Điều 48 Luật hôn nhân gia đình 2014.

Như vậy, pháp luật Việt Nam chỉ công nhận hợp đồng hôn nhân thỏa thuận các vấn đề liên quan đến tài sản, còn các vấn đề khác của hợp đồng (ngoài tài sản, như các vấn đề liên quan đến sinh con – nuôi dạy con, trách nhiệm làm việc nhà, quyết định các vấn đề lớn trong gia đình...) đều chưa đề cập đến.

Dù sao, đây cũng là một điểm tiến bộ của pháp luật Việt Nam. Khi những cặp đôi chưa kết hôn, mối quan hệ của họ chưa được bảo vệ bởi Luật hôn nhân và gia đình, họ có thể sử dụng ‘hợp đồng hôn nhân’ nếu muốn có một thỏa thuận rõ ràng về tài sản.

Mục đích ‘có đi có lại’ sẽ phá hỏng mọi cam kết

Trả lời phỏng vấn của tạp chí Bussiness Insider, John Gottman, giáo sư tâm lý học tại Đại học Washington (Mỹ) cho rằng việc ‘ký kết một văn bản’ không phải là ý tưởng tốt trong tình yêu.

Gottman cho rằng, ông đã nhiều lần chứng kiến tình trạng một trong hai người yêu nhau đòi hỏi thái độ ‘có đi có lại’ trong tình yêu và tình yêu đó rơi vào thảm họa.

Theo Gottman, để duy trì tình yêu thực sự, cần có ‘tam giác ma thuật’ gồm 3 đức tính sau: sự điềm tĩnh, ngay cả trong những lúc mâu thuẫn căng thẳng – sự tin tưởng – sự cam kết lâu dài.

‘Vẽ nên được tam giác ma thuật đó, cần rất nhiều sự chú tâm và hành động, nhưng nó thực sự đáng giá’ - Gottman nói.

Cô gái Mỹ Len Catron thì khẳng định: ‘Viết một hợp đồng hôn nhân nghe có vẻ tính toán và không lãng mạn, nhưng thực ra, tất cả mọi mối quan hệ đều cần có sự thỏa thuận, chúng ta chỉ làm cho mọi chuyện rành mạch hơn mà thôi’.

‘Hợp đồng hôn nhân sẽ nhắc chúng ta rằng chẳng có điều gì vô tình xảy ra cả. Tình yêu là câu chuyện mỗi cặp đôi cùng nhau viết nên’ – cô giải thích.

Như vậy, dù chọn sống chung có hợp đồng hay không, việc quan trọng nhất vẫn là ‘trách nhiệm thực hiện cam kết’ của cả hai ‘đối tác’.

Họ có thể viết ra hay không viết ra những cam kết chung, nhưng nếu không xây dựng và vun đắp cho mối quan hệ đó, thì mọi bản hợp đồng đều trở nên vô hiệu.