Chăm sóc sức khỏe tinh thần học đường: Bài toán và giải pháp thực tiễn

Thống kê cho thấy, 32% trẻ em Việt Nam từ 12–17 tuổi từng trải qua căng thẳng học tập nghiêm trọng (UNICEF, 2022). 40,6% học sinh trung học tại Hà Nội có dấu hiệu lo âu, trong đó 5,8% ở mức nghiêm trọng. Gần 1/5 học sinh gặp vấn đề cảm xúc hoặc hành vi, hơn 9% khó quản lý hành vi ứng xử, và khoảng 10% từng có ý nghĩ tự sát.

Những con số này không chỉ gợi nhắc một thực trạng đáng lo ngại, mà còn là lời nhắc nhở: sức khỏe tinh thần học đường không còn là vấn đề riêng của từng em học sinh, mà là trách nhiệm của cả xã hội – của gia đình, nhà trường và các nhà hoạch định chính sách.

Tuy nhiên, bài toán đặt ra là: làm sao để mỗi trường học đều có thể trở thành một nơi an toàn về cảm xúc, có đủ năng lực chuyên môn để phát hiện và hỗ trợ kịp thời cho học sinh?

Theo các chuyên gia, khó khăn lớn nhất hiện nay nằm ở ba yếu tố: thiếu nhân lực chuyên trách, thiếu quy trình chuyên nghiệp và thiếu sự phối hợp giữa gia đình – nhà trường – cộng đồng.

Mô hình phòng tham vấn học đường 3C (Chuyên môn – Chuyên nghiệp – Chuyên trách) mà Viện Nghiên cứu và Chăm sóc Sức khỏe Tinh thần Học đường đã triển khai trong 5 năm qua được đánh giá là một giải pháp khả thi và hiệu quả. Với đội ngũ chuyên gia tâm lý được đào tạo bài bản, với quy trình tham vấn và theo dõi rõ ràng, với sự cam kết đồng hành của cả lãnh đạo nhà trường và phụ huynh, mô hình đã giúp hàng chục nghìn học sinh được can thiệp kịp thời, phòng ngừa nguy cơ và nâng cao kỹ năng thích ứng tâm lý.

TS.Nguyễn Tùng Lâm, Phó Chủ tịch Hội Khoa học Tâm lý – Giáo dục Việt Nam, nhấn mạnh: “Chăm sóc sức khỏe tinh thần cho học sinh không thể chỉ dừng ở những buổi truyền thông hay những hoạt động mang tính phong trào. Cần những mô hình chuyên nghiệp, nhân văn, được thể chế hóa và nhân rộng”.

Thực tiễn 5 năm qua đã chứng minh rằng, với quyết tâm từ nhà trường, sự đồng hành của gia đình, sự hỗ trợ của các chuyên gia và chính sách, chăm sóc sức khỏe tinh thần học đường hoàn toàn có thể đi vào đời sống giáo dục, thay đổi môi trường học tập và nuôi dưỡng những thế hệ học sinh không chỉ giỏi giang mà còn hạnh phúc.

“Chúng tôi không dám nói mình làm điều gì lớn lao. Chỉ muốn mỗi đứa trẻ đến trường đều có quyền được an toàn về cảm xúc, có chỗ dựa tâm lý, và tin rằng các em xứng đáng được hạnh phúc” – Th.S Đỗ Thị Trang – người sáng lập mô hình 3C (Chuyên môn – Chuyên nghiệp – Chuyên trách) chia sẻ.

TS.Nguyễn Tùng Lâm cũng khẳng định: “Với con số hơn 30.000 lượt tham vấn đã được thực hiện, tôi đánh giá rất cao những nỗ lực và cam kết mà Viện đã thể hiện trong suốt 5 năm qua. Tôi hy vọng trong thời gian tới, sẽ có thêm nhiều mô hình tham vấn học đường được nhân rộng trên cả nước, để ngày càng nhiều trẻ em Việt Nam đều được chăm sóc sức khỏe tinh thần một cách bài bản và nhân văn”.

Th.S Nguyễn Thị Ngân - Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Chăm sóc Sức khỏe Tinh thần Học đường chia sẻ: “Với học sinh, chúng tôi chọn dạy bằng trái tim yêu thương trước khi dạy bằng kỷ luật, chọn đối thoại và sẻ chia thay vì cấm đoán và nghi kỵ. Trước khi nói về trị liệu về giải pháp tâm lý, chúng tôi sẽ nói về sự chia sẻ chân thành. Đó cũng là điều mong muốn lớn nhất – chức năng lớn nhất của 1 phòng tham vấn học đường – nơi chúng tôi không ngừng xây dựng và hoàn thiện".

Giờ đây, hành trình ấy bước sang một chặng đường mới, với tên gọi mới, chiến lược dài hạn và cam kết sâu sắc hơn: tiếp tục đồng hành cùng học sinh, giáo viên, phụ huynh, đồng thời mở rộng kết nối với cộng đồng, đẩy mạnh nghiên cứu và lan tỏa nhận thức về tầm quan trọng của sức khỏe tinh thần học đường trên khắp cả nước.

Bởi suy cho cùng, đích đến cuối cùng của giáo dục không chỉ là những bảng điểm, những tấm bằng, mà là hình hài của những con người hạnh phúc, tự tin, vững vàng bước vào đời. Và hành trình kiến tạo những con người hạnh phúc ấy, chưa bao giờ dừng lại.