Rau diếp cá là một vị thuốc trong Đông y, được sử dụng để giảm sốt, điều trị viêm họng, viêm phế quản, áp xe phổi, mụn nhọt, bệnh trĩ…, đem lại hiệu quả điều trị tích cực.
Rau diếp cá có tên khác là cây lá giấp, ngư tinh thảo, rau vẹn, tập thái. Là một loại cỏ nhỏ, mọc lâu năm, ưa chỗ ẩm ướt, có thân rễ mọc ngầm dưới đất.
Rễ nhỏ mọc ở các đốt, thân mọc đứng, có lông hoặc ít lông. Lá mọc cách, hình tim, đầu lá hơi nhọn hay nhọn hẳn. Hoa nhỏ, không có bao hoa, mọc thành bông, có 4 lá bắc màu trắng.
Toàn cây vò có mùi tanh như mùi cá. Diếp cá là cây quen thuộc trong nhân dân, không chỉ được dùng làm rau ăn mà còn dùng làm thuốc. Bộ phận làm thuốc là lá và thân, thường dùng tươi hoặc sấy khô.
Theo nghiên cứu của y khoa hiện đại, trong cây diếp cá có chất decanoyl-acetaldehyd mang tính kháng sinh. Có tác dụng kháng khuẩn như ức chế tụ cầu vàng, liên cầu, phế cầu, trực khuẩn bạch hầu, e.coli...
Diếp cá còn diệt ký sinh trùng và nấm. Diếp cá giúp lợi tiểu do tác dụng của chất quercitrin, làm chắc thành mao mạch, chữa trĩ do tác dụng của chất dioxy-flavonon. Ngoài ra, nó còn có tác dụng lọc máu, giải độc, giải nhiệt, kháng viêm, tăng sức miễn dịch của cơ thể.
Còn theo Đông y, diếp cá có vị chua, cay, tính mát, tác động vào 2 kinh can và phế. Tác dụng chủ yếu là thanh nhiệt, giải độc, thông tiểu tiện, giảm phù thũng, sát khuẩn, chống viêm. Chữa sốt nóng trẻ em, trị mụn nhọt sưng đỏ, vú sưng đau do tắc sữa, chữa táo bón...
Theo bác sĩ Đông y Nguyễn Phượng, diếp cá được sử dụng để chữa nhiều bệnh, đem lại hiệu quả rất tốt. Dưới đây là một số bài thuốc chữa bệnh từ rau diếp cá.
Bài thuốc chữa táo bón: Diếp cá 10g sao khô, hãm nước sôi 10 phút uống thay trà. Uống liên tục trong 10 ngày.
Kinh nguyệt không đều: Dùng 40g diếp cá, 30g ngải cứu giã nhỏ rồi lọc bằng nước sôi để nguội. Uống 1 bát nước thuốc chia làm 2 lần/ ngày, uống liên tục trong 5 ngày.
Viêm âm đạo: Lấy 20g diếp cá, 10g bồ kết, 1 củ tỏi cho vào đun sôi thật kỹ cùng 5 bát ước. Xông hơi nóng vào chỗ bị đau, phần nước dùng để ngâm rửa chỗ đau. Mỗi ngày 1 lần, làm trong 7 ngày.
Chữa mụn nhọt sưng đỏ: Giã nát diếp cá đắp vào chỗ sưng đỏ.
Viêm tai giữa: 20g diếp cá khô, 10g táo đỏ, 600ml nước. Sắc cho tới khi còn 200ml chia ra uống làm 3 lần trong ngày.
Viêm phế quản: 20g diếp cá cùng cam thảo, sắc lên chia làm nhiều lần uống trong ngày.
Đối với trẻ nhỏ ho có đờm: Diếp cá một nắm to đem rửa sạch, giã nhuyễn, đồ nước vo gạo vào, đem đun sôi rồi để nhỏ lửa trong vòng 20-30 phút, đảo cho rau chín nhừ rồi tắt bếp. Lọc lấy nước, cho con uống 2-3 lần/ ngày, uống sau ăn 1 tiếng. Duy trì uống 2-3 ngày, trẻ có thể khỏi bệnh.
Chữa sỏi thận: Diếp cá 200g, rau dệu 15g, cam thảo đất 10g đem sắc uống trong ngày.
Tắc sữa: Diếp cá khô 25g, táo đỏ 10 quả. Đem sắc cùng 3 bát nước đến khi còn 1 bát thì chia làm 2 lần uống trong ngày.
Đái dắt, đái buốt: Diếp cá 20g, rau mã đề 40g, giã nát lọc lấy nước trong. Chia làm 3 lần uống trong 7-10 ngày.
Nóng sốt: 15g diếp cá và 12g hương trà loại nhỏ, rửa sạch, nấu lấy nước uống. Ngày uống 2 lần sau ăn.
Đau mắt đỏ: Diếp cá 35g rửa sạch tráng qua nước sôi để nguội. Đem giã nát khi ráo nước, dùng 2 miếng gạc sạch ép vào, đắp lên chỗ sưng đau 3-5 lần mỗi ngày.
Áp xe vú: Diếp cá 30g, lá đinh lăng 30g, hoa hòe 16g, quả ké, kinh giới, ngân hoa, mộc thông, hoàng kỳ 12g, bồ công anh 20g, chỉ xác 10g, cam thảo 16g, đem sắc 3 lần uống 3 lần trong ngày.
Chữa trĩ: Rau diếp cá rửa sạch ăn sống mỗi ngày.
Sốt xuất huyết: Diếp cá, cỏ mực, lá rau ngót mỗi loại 100g, sắc đặc chia ra uống nhiều lần trong ngày.
Chữa viêm phổi, viêm ruột: 50g diếp cá sắc nước uống 2-3 lần trong ngày trước mỗi bữa ăn, liên tục trong 4-6 ngày.
Chữa quai bị: Lá diếp cá tươi giã nhuyễn, đắp lên quai hàm, băng cố định ngày 2 lần.