Một chế độ dinh dưỡng đầy đủ và cân đối sẽ cung cấp những dưỡng chất cần thiết cho quá trình tạo nướu và răng của trẻ. Vậy cha mẹ nên cho trẻ ăn gì và không ăn gì để có hàm răng khỏe đẹp.
Hệ răng của trẻ muốn phát triển tối ưu cần phải có sự phối hợp chặt chẽ của các yếu tố dinh dưỡng và các yếu tố ngoài dinh dưỡng. Chế độ ăn đầy đủ và cân đối rất cần thiết để bảo đảm cho răng bé phát triển với cấu trúc vững chắc, ngay từ thời kỳ bé còn là bào thai cho đến suốt cuộc đời về sau.
Mầm răng sữa và mầm răng vĩnh viễn đã được hình thành trong thai nhi vào tuần lễ thứ 8. Do vậy chế độ ăn uống của người mẹ ảnh hưởng đến răng con ngay khi trẻ còn trong bào thai.
Trong thời điểm 3 năm đầu đời của trẻ, một chế độ dinh dưỡng tốt, cân bằng sẽ cung cấp những dưỡng chất cần thiết cho quá trình cấu tạo nướu và răng của trẻ.
Đây là giai đoạn căn bản, xảy ra quá trình khoáng hóa của lớp men răng và ảnh hưởng đến sự phát triển của răng trước khi mọc và trong quá trình mọc của hệ răng.
Theo ThS.BS Dương Công Minh, Bệnh viện Nhi đồng Thành phố, để trẻ có hàm răng khỏe mạnh, cha mẹ cần quan tâm đến những yếu tố dinh dưỡng tốt cho răng dưới đây.
Canxi là thành phần quan trọng trong cấu trúc xương và răng (99%). Canxi được cơ thể hấp thụ rất tốt từ sữa.
Thức phẩm giàu Canxi: sữa, phômai, cua ốc, tôm, tép, cá, cá nhỏ nguyên xương, các sản phẩm từ sữa, rau màu xanh đậm, sản phẩm từ đậu (đậu hũ) …
Để canxi được hấp thu tốt hơn, hằng ngày nên cho trẻ chơi, sinh hoạt, nô đùa trong nắng liên tục ít nhất 30 phút mỗi ngày
Vitamin D có tác dụng giúp cơ thể sử dụng tốt canxi và phospho để hình thành và duy trì hệ xương răng vững chắc.
Muốn canxi được hấp thu và sử dụng tốt thì cơ thể phải có đủ vitamin D, nếu không, có khi cho dù trẻ ăn uống đủ canxi nhưng vẫn bị thiếu canxi dẫn đến còi xương. Vì vậy, ta còn gọi những trẻ còi xương là “còi xương do thiếu vitamin D”.
Trong tự nhiên, rất ít thực phẩm có lượng đáng kể Vitamin D. Tuy nhiên, cũng có thể kể đến dầu gan cá (nhất là những loại cá béo: cá thu, cá hú …), trứng gà, những loại dầu ăn được bổ sung vitamin D.
Nguồn cung cấp chủ yếu vitamin D cho cơ thể là do cơ thể tổng hợp vitamin D từ các tiền vitamin D ở dưới da, dưới tác động quang hóa của tia cực tím trong ánh sáng mặt trời.
Như vậy khi trẻ được nuôi dưỡng không đầy đủ hoặc không đúng, cũng như thiếu ánh sáng mặt trời do nhà ở chật chội, tối tăm, do mặc quần áo quá nhiều hoặc trẻ bị “nhốt” trong nhà suốt ngày… trẻ sẽ dễ bị còi xương.
Bệnh thường gặp ở trẻ dưới 3 tuổi, đặc biệt là trẻ từ 3 tháng đến 18 tháng. Triệu chứng thần kinh biểu hiện sớm nhất là trẻ ngủ không yên giấc, hay giật mình, ra nhiều mồ hôi, rụng tóc sau gáy. Có thể mềm xương sọ, trán dồ, chậm mọc răng, tay chân cong, đi vòng kiềng …
Phospho là chất khoáng có nhiều thứ 2 trong cơ thể sau canxi. Có chức năng hình thành và duy trì hệ xương răng vững chắc và duy trì các chức phận khác của cơ thể. Phospho trong thức ăn động vật có giá trị sinh học cao hơn so với thức ăn thực vật.
Cùng với canxi, góp phần trong quá trình khoáng hoá tạo xương, răng. Magne có nhiều trong tự nhiên nhất là các hải sản cá biển và cá nước ngọt, thịt các loại, rau xanh, trong các loại hạt toàn phần, các loại đậu đỗ.
Vitamin C tham gia vào quá trình tổng hợp chất collagen (phân tử cơ bản của các mô liên kết). Việc thiếu hụt trầm trọng vitamin C sẽ dẫn đến bệnh scorbut, tế bào ontoplast bị thoái hóa, tủy răng, nướu răng trở nên xốp làm nướu răng bị viêm loét, dễ chảy máu chân răng và dẫn đến rụng răng.
Ngoài ra, vitamin C còn giúp tăng cường hệ miễn nhiễm, chống nhiễm khuẩn chân răng. Các vết thương sẽ mau lành nếu các mô được bão hòa lượng vitamin C.
Rau xanh, quả tươi như cam, chanh, quýt, bưởi, lê, táo, nước ép cà chua, bông cải xanh, xoài … là nguồn dinh dưỡng cung cấp nhiều vitamin C.
Nguyên nhân thiếu vitamin C có thể do trẻ thiếu sữa mẹ, ăn thiếu rau xanh, trái cây tươi, ăn thức ăn nấu quá chín hoặc trẻ bị bệnh nhiễm khuẩn, rối loạn tiêu hóa … Bệnh thiếu sinh tố C thường xảy ra ở trẻ từ 6 tháng đến 2 tuổi, bệnh biểu hiện qua xuất huyết dưới da và niêm mạc như chảy máu nướu răng, sưng nướu, men răng kém chất lượng hay bị sún răng.
Vitamin A có tác dụng bảo vệ mắt, chống quáng gà và các bệnh khô mắt, đảm bảo sự phát triển bình thường của bộ xương, răng, bảo vệ niêm mạc và da, tăng cường sức đề kháng cơ thể chống lại các bệnh nhiễm khuẩn.
Thực phẩm giàu Vitamin A chủ yếu có trong thực phẩm nguồn gốc động vật: gan, thịt, trứng, chế phẩm từ sữa (sữa, kem, bơ …).
Thức ăn nguồn gốc thực vật có thể kể đến những loại củ quả màu vàng/đỏ đậm (cà chua, carrot, đu đủ …), rau xanh đậm (rau ngót, rau muống, rau dền …), các loại dầu thực vật được bổ sung vitamin A.
Rau, hoa quả, ngũ cốc, khoai củ, mía cây… cung cấp nhiều vitamin, khoáng chất (nâng cao sức đề kháng), bổ sung chất xơ giúp trẻ nhuận tràng,chống táo bón. Chất xơ còn có tác dụng chà răng, đồng thời thoa nắn cho nướu răng thêm mạnh và bền chắc.
Nhu cầu xơ khoảng 18 – 20g / ngày (nên khuyến khích trẻ ngày ăn 2 lần các loại quả, nên ăn ≥ 3 lần các loại rau những loại rau quả quen thuộc trẻ thích ăn).
Ngoài những thực phẩm nên ăn kể trên, cha mẹ cũng cần hạn chế những thực phẩm gây hại cho răng miệng trẻ như:
- Nên giới hạn trước tiên là các bánh, kẹo ngọt, nước ngọt có đường, nước ngọt có gas và kem.
- Hạn chế dùng những thức ăn dễ dính răng chẳng hạn như kẹo dừa, mè xửng, nước ngọt, chè…. là một trong những yếu tố góp phần làm cho răng dễ bị sâu hơn.
Nếu ăn những thực phẩm nêu trên, phải uống nước, súc miệng ngay, để chậm sẽ tạo điều kiện cho vi khuẩn và chất đạm sẵn có trong nước miếng kết hợp với bột, đường thành mảng bám răng, nôm na gọi là “bựa răng”: vi khuẩn trong miệng tác động lên bột, đường biến ngọt thành chua ăn mòn men răng, xâm nhập tới ngà răng, tiến vào tủy răng (sâu răng).
- Trẻ buồn ngủ trong khi bú hãy lấy ngay chai sữa trong miệng trẻ. Việc này sẽ ngăn không cho sữa từ bình chảy ra và giữ quanh răng suốt lúc trẻ ngủ và gây ra sâu răng. Khi trẻ ngủ, nước bọt có tính bảo vệ thông thường ngừng tiết ra và điều này làm tăng nguy cơ sâu răng.
- Tránh cho trẻ uống nước trái cây trong bình sữa vì như thế sẽ kéo dài thời gian răng tiếp xúc với đường và axit trái cây. Khi trẻ được 6 tháng tuổi, hãy khuyến khích trẻ uống trong ly.
- Không cho trẻ ngậm núm vú giả.
- Không nên có suy nghĩ răng sữa không quan trọng vì nó sẽ rụng và được thay thế nên lơ là, hoặc không chăm sóc. Đây là một suy nghĩ không đúng vì dưới răng sữa có mầm răng vĩnh viễn phát triển liên tục và mọc ra khi răng sữa rụng. Nếu răng sữa không được chú ý chăm sóc sẽ dẫn đến các răng vĩnh viễn bị ảnh hưởng, có thể mọc không đúng chỗ, chen lấn nhau.
- Tạo cho trẻ thói quen đi khám răng từ nhỏ. Điều này giúp nha sĩ phát hiện sớm các dấu hiệu của bệnh sâu răng, đưa ra các biện pháp ngăn ngừa cũng như những lời khuyên cho sức khỏe răng miệng.
- Nếu răng sữa bị sâu, cần đưa trẻ đến cơ sở nha khoa để khám và điều trị sớm. Có một hàm răng chắc, khỏe trẻ sẽ ăn uống và phát triển toàn thân tốt.