Sương sáo hay còn được gọi là cây thạch đen, lương phấn thảo có tên khoa học Mesona chinensis Benth, họ Hoa môi. Đây là loại cây thân thảo cao khoảng 40 - 60cm và có lông bao phủ trên bề mặt của cành và thân.
Cây sương sáo có thể mọc dại hoặc được trồng tại các tỉnh miền Tây, nhất là An Giang. Người ta có thể thu hoạch cây sương sáo gần như quanh năm và có sản lượng cao vào mùa mưa. Hầu hết các bộ phận của cây (trừ rễ) đều có thể chế biến thành thuốc hoặc dùng làm nấu thạch giải khát.
Cây sương sáo hay cây thạch đen là loại cây thân thảo có lông che phủ bề mặt
Cây sương sáo chứa nhiều dưỡng chất, nhưng hàm lượng có thể thay đổi theo vùng trồng và khí hậu. Một số hợp chất tiêu biểu trong sương sáo gồm:
Cây sương sáo thường được dùng làm thuốc hoặc chế biến thành thạch để giải khát, thanh nhiệt. Tuy nhiên, cây sương sáo còn đem đến nhiều tác dụng có lợi cho sức khỏe khác như:
Các gốc tự do luôn được sản sinh ra trong cơ thể và liên tục làm tổn thương các tế bào làm tăng nguy cơ mắc nhiều bệnh lý như ung thư, thoái hóa thần kinh, sa sút trí tuệ… Đáng chú ý, các hợp chất hữu cơ có trong cây sương sáo thể hiện khả năng chống oxy hóa hiệu quả:
Sử dụng cây sương sáo có thể giúp chống oxy hóa
Một trong những tác dụng mới được phát hiện ở cây sương sáo là khả năng ngăn ngừa các bệnh lý ung thư. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng chiết xuất của cây sương sáo có tác dụng ức chế sự tồn tại và phát triển của nhiều loại tế bào ung thư như:
Các loại thuốc và thức ăn được chế biến từ cây sương sáo cũng hỗ trợ giảm mỡ máu hiệu quả và hỗ trợ ngăn ngừa nhiều bệnh lý tim mạch.
Handayani và cộng sự đã cho những con chuột được nuôi dưỡng với chế độ ăn giàu lipoprotein sử dụng chiết xuất cây sương sáo trong vòng 3 tuần. Kết quả cho thấy nồng độ lipid trong máu của chúng đã giảm đáng kể và thấp hơn nhiều so với nhóm đối chứng (không sử dụng chiết xuất cây sương sáo).
Các sản phẩm từ cây sương sáo có thể giúp giảm mỡ máu
Bên cạnh khả năng chống oxy hóa, cây sương sáo cũng được chứng minh có tác dụng hạ đường huyết ở những người có chế độ ăn giàu calo hoặc béo phì, thừa cân. Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng chiết xuất cây sương sáo có thể ức chế hấp thu maltase và sucrase.
Tác giả Lim và cộng sự đã tiến hành thí nghiệm về tác dụng của cây sương sáo trên đối tượng nam giới khỏe mạnh tại Trung Quốc. Sau thí nghiệm, họ đã phát hiện rằng các sản phẩm từ cây sương sáo đều giúp làm giảm đáng kể insulin trong máu so với nhóm chứng.
Khi một tế bào hoặc cơ quan bị tổn thương sẽ dẫn đến việc điều chỉnh các cytokine tiền viêm như IL-1, IL-6, IL-12, IL-18, yếu tố hoại tử u (TNF) hoặc bạch cầu… Khả năng chống viêm của cây sương sáo có thể do tác động sinh học của các hợp chất phenolic.
Nghiên cứu của tác giả Fan SL và cộng sự trên chuột đã chứng minh được tinh chất cây sương sáo có thể giúp làm giảm đáng kể các yếu tố gây viêm với nhóm không sử dụng. Ngoài ra, cây sương sáo cũng chứa hàm lượng lớn protein và axit uronic nên có thể ức chế các tổn thương viêm gan cũng như tăng khả năng chống oxy hóa.
Hệ vi sinh vật có lợi đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe đường ruột, tăng cường khả năng hấp thu và chuyển hóa thức ăn. Chúng giúp lên men các hợp chất còn lại trong thức ăn khi đến ruột già để tạo thành axit béo chuỗi ngắn và một số chất chuyển hóa khác.
Một nghiên cứu khi tiến hành cho chuột sử dụng chiết xuất cây sương sáo với nhiều liều lượng khác nhau. Kết quả cho thấy, với hầu hết các liều dùng thì tỷ lệ các vi khuẩn có hại đều giảm xuống và số lượng lợi khuẩn tăng lên cũng như tỷ lệ viêm đại tràng ở chuột được cải thiện đáng kể so với nhóm chứng.
Các hoạt chất của cây sương sáo giúp phát triển lợi khuẩn để hỗ trợ tiêu hóa
Cây sương sáo thường được sử dụng khi thời tiết nắng nóng nhờ tác dụng làm mát và thanh nhiệt giúp cho cơ thể cảm thấy thoải mái, dễ chịu. Theo Y học dân gian, cây sương sáo có tính mát vị ngọt nên đem lại tác dụng giải nhiệt tốt, đặc biệt với trẻ nhỏ và phụ nữ.
Sương sáo không chỉ chứa nhiều dưỡng chất tốt cho sức khỏe, chống lão hóa mà còn hỗ trợ giảm cân hiệu quả. Các sản phẩm được chế biến từ sương sáo có chứa lượng calo thấp nên có thể giúp bạn cảm thấy no lâu và giảm cảm giác thèm ăn những thực phẩm khác.
Sương sáo chứa ít calo nên có thể giúp giảm cân hiệu quả
Cây sương sáo có thể được chế biến theo nhiều cách khác nhau như nấu thuốc hoặc chế biến món ăn. Bạn có thể dùng sương sáo theo những cách sau đây:
Bạn có thể nấu sương sáo thành thạch để sử dụng hàng ngày
Lưu ý rằng trước khi sử dụng bất kì loại thảo dược hoặc dược liệu nào để chữa bệnh, bạn nên tham khảo ý kiến của chuyên gia y tế hoặc bác sĩ y học cổ truyền. Đồng thời, tìm hiểu về cách sử dụng các loại dược liệu và liều lượng cụ thể để tránh những tác dụng không mong muốn.
Trong y học cổ truyền, cây sương sáo còn có thể sử dụng trong bài thuốc giúp cải thiện tình trạng tiểu đường và nâng cao sức khỏe như:
Bài thuốc cổ truyền dùng để thanh nhiệt, mát gan và giải độc có thể chế biến theo phương pháp sau:
Cây sương sáo cũng thường được sử dụng làm vị thuốc với tác dụng thanh nhiệt, giải cảm nhất là với bệnh nhân cảm nắng. Để sử dụng phương thuốc này, bạn cần:
Dù đem lại nhiều tác dụng tốt cho sức khỏe, tuy nhiên nếu sử dụng cây sương sáo sai cách thì ngược lại có thể gây hại cho sức khỏe. Vì thế, bạn nên lưu ý một số điểm sau khi dùng cây sương sáo:
Bạn nên lựa chọn sương sáo được tinh chế sạch, đảm bảo vệ sinh
Xem thêm:
Hy vọng bài viết trên đã đem đến cho bạn nhiều kiến thức bổ ích về các tác dụng của cây sương sáo. Bạn hãy chia sẻ ngay bài viết này đến với những người thân và bạn bè xung quanh nhé!