Ứng dụng kỹ thuật công nghệ 4.0 trong lĩnh vực y khoa không chỉ giúp nâng tầm tay nghề bác sĩ mà còn giúp việc điều trị cho bệnh nhân tốt hơn rất nhiều.

Dù đã thu xếp lịch hẹn gặp từ trước nhưng để thực hiện được cuộc gặp phỏng vấn TS.BS Nguyễn Công Hựu – Trưởng khoa phẫu thuật tim mạch và lồng ngực, Trung tâm tim mạch, Bệnh viện E, chúng tôi đã phải đón “lõng” BS Hựu trên lối đi từ phòng họp giao ban lãnh đạo bệnh viện về khoa.

Cuộc trò chuyện gấp gáp với bác sĩ xen lẫn những cuộc điện thoại từ phòng mổ gọi hay xin ý kiến y lệnh của bác sĩ Hựu phần nào giúp chúng tôi cắt nghĩa được lý do:  Vì sao chưa đầy 1 thập kỷ phát triển mà Trung tâm tim mạch, Bệnh viện E đã phát triển mạnh mẽ, ghi dấu ấn trên bản đồ tim mạch cả nước cũng như khu vực và thế giới. 

So với các cơ sở y tế khác, có phải Trung tâm Tim mạch - Bệnh viện E (Trung tâm) được nhận sự quan tâm ưu ái của các cấp ngành, đặc biệt là Bộ Y tế, lãnh đạo Đảng và Nhà nước?

TS.BS Nguyễn Công Hựu: Ngược dòng thời gian một chút để hiểu hơn về bối cảnh ra đời Trung tâm thời điểm đó thì mọi người mới hiểu vì sao lãnh đạo Đảng, Nhà nước và Bộ Y tế lại quan tâm đến ngành tim mạch nói chung cũng như Trung tâm Tim mạch Bệnh viện E nói riêng.

Trước năm 2010, phía Bắc của nước ta chỉ có 3 đơn vị phẫu thuật tim mạch chính là Khoa Phẫu thuật tim mạch và Lồng ngực, BV Việt Đức và bệnh viện Tim Hà Nội và bệnh viện nhi Trung ương (chuyên mổ tim trẻ em). Thời điểm đó ở BV Việt Đức, quy mô cơ sở vật chất chỉ đáp ứng mổ được 5-6 ca phẫu thuật tim hở/ngày, tính bình quân thực hiện khoảng 1.000 ca mổ tim hở/năm.

Trong khi đó, lượng bệnh nhân thăm khám và có nhu cầu điều trị về bệnh tim mạch lớn và ngày càng gia tăng theo thời gian.Do đó, bệnh nhân tim mạch khi về Hà Nội sau khi được thăm khám thường phải xếp hàng cả năm chờ đợi mới đến lượt mổ.

Thậm chí, không ít trường hợp phải chờ năm rưỡi đến 2 năm mới được mổ nên không hiếm trường hợp tử vong vì bệnh nặng. Đặc biệt đối với các cháu mắc bệnh tim bẩm sinh, gia đình phải mòn mỏi chờ đợi để con mình có thể được phẫu thuật.

Trước thực trạng như vậy, ngành y quyết tâm đầu tư phát triển nhanh và mạnh hơn nữa chuyên ngành tim mạch nhằm đáp ứng nhu cầu khám chữa bệnh của nhân dân bằng việc cho ra đời những cơ sở tim mạch mới, trong đó có Trung tâm Tim mạch – Bệnh viện E.

Đó cũng là lý do mà ngày thành lập Trung tâm Tim mạch Bệnh viện E đích thân Thủ tướng Chính phủ và lãnh đạo Bộ Y tế tới cắt băng khánh thành.

Từ khi có quyết định thành lập đến khi Trung tâm chính thức đi vào vận hành được thì mất bao lâu, thưa bác sĩ?

Trung tâm tim mạch được Bộ Y tế bố trí vốn là một tòa nhà được thiết kế làm khu chức năng của Bệnh viện E. Chính vì thế, sau khi trưng dụng thành Trung tâm tim mạch đã phải cải tạo lại khá nhiều để bố trí cho phù hợp với công năng hoạt động của Trung tâm tim mạch và các trang thiết bị y tế đi kèm.

Thế nhưng, trước nhu cầu cấp thiết của việc khám chữa bệnh của nhân dân, chỉ trong thời gian ngắn chưa đầy 6 tháng (từ tháng 8/2009 đến tháng 2/2010) vừa cải tạo cơ sở vật chất, vừa sắm sang trang thiết bị y tế chuyên dụng, vừa tập hợp đội ngũ nhân lực... Ban lãnh đạo Trung tâm Tim mạch Bệnh viện E đã kiện toàn xong bộ máy để có thể bắt tay vào công tác khám chữa bệnh với 3 ca mổ đầu tiên thành công (trong đó có 2 ca bệnh nhi và 1 bệnh nhân trung niên mổ lấy khối u trung thất).

Với những ca mổ đầu tiên thành công, lãnh đạo Bộ Y tế đã xuống thăm, động viên và khen ngợi.

Tính đến thời điểm này, hiệu suất khám chữa bệnh của Trung tâm Tim mạch này như thế nào trong bối cảnh của ngành tim mạch nước nhà thưa bác sĩ?

Ngay năm đầu thành lập, Trung tâm đã phẫu thuật cho hơn 600 ca bệnh lý tim mạch và lồng ngực. Hai năm sau (năm 2012) Trung tâm đã nâng số ca phẫu thuật tim mạch thực hiện thành công lên đến con số hơn 1.000 ca.

Đến nay trung tâm phát triển thành một cơ sở tim mạch hoàn chỉnh bao gồm phẫu thuật, điều trị nội khoa và can thiệp tim mạch với trang thiết bị đồng bộ, hiện đại đảm bảo khám và điều trị các bệnh lý tim, mạch máu và các bệnh lồng ngực cho bệnh nhân trên cả nước.

Hằng năm, trung tâm điều trị nội trú cho 5.000 – 6.000 bệnh nhân, phẫu thuật cho hơn 1.000 bệnh nhân với các bệnh lý tim, mạch máu và lồng ngực; can thiệp tim mạch cho hơn 1.500 ca bệnh ở người lớn, gần 400 ca bệnh trẻ em…

Như vậy, từ chỗ bệnh nhân chờ mổ tim phải mất cả năm trời thì đến thời điểm này bệnh nhân mổ tim ở các cơ sở y tế tại Hà Nội đã không phải chờ đợi nữa.

Trung tâm Tim mạch –BV E hiện là một trong số những cơ sở phẫu thuật và can thiệp tim mạch lớn trong cả nước;

Là bệnh viện hạt nhân chuyển giao kỹ thuật trong chuyên ngành tim mạch cho các bệnh viện trong hệ thống bệnh viện vệ tinh theo đề án của Bộ Y tế. 

Đặc biệt, trung tâm là đơn vị đầu tiên triển khai phẫu thuật tim hở nội soi thường quy, với số  lượng lớn nhất và chuyển giao phương pháp này cho các đơn vị khác. 

Đến nay Trung tâm là cơ sở phẫu thuật duy nhất trong cả nước thực hiện thường quy phẫu thuật mổ tim nội soi bằng hệ thống 3D

Bình quân chỉ sau 5-7 ngày khám bệnh là những bệnh nhân tim mạch được chỉ định phẫu thuật can thiệp là có thể vào mổ được rồi. Còn trường hợp cấp cứu thì được tiến hành can thiệp, phẫu thuật ngay lập tức.

Như vậy, từ việc cả miền Bắc chỉ có một vài cơ sở chuyên khoa tim mạch lớn đến nay đã phát triển thêm được nhiều trung tâm tim mạch lớn, có uy tín; đã làm chủ được nhiều kỹ thuật phẫu thuật, can thiệp khó, phức tạp không thua kém nhiều so với các nước có nền y học phát triển trong khu vực và thế giới.

Điều này cho thấy việc đầu tư cho ngành tim mạch nói riêng cũng như những nỗ lực đầu tư chung của ngành y của nước nhà đã có những bước phát triển vượt bậc trong 10 năm qua.

Là bác sĩ chuyên ngành phẫu thuật tim mạch, tôi có thể khẳng định, không phải nước nào cũng có thể làm được điều này.

Lối sống và thói quen sinh hoạt của người dân thế kỷ 21 thay đổi hơn xưa rất nhiều. Vậy trong bệnh lý tim mạch thì mô hình bệnh tật của người Việt Nam có thay đổi không?

Mô hình bệnh tật của người dân Việt ngày xưa là mô hình bệnh tật của những nước kém phát triển. Nổi bật nhất là bệnh lý nhiễm trùng như trong tim mạch thì bệnh thấp tim thường gặp rất nhiều ở người trẻ nhưng với lứa bác sĩ trẻ mới ra trường như bây giờ thì ít gặp các ca bệnh này hơn trước kia.

Hay các bệnh lý tim mạch bẩm sinh được phát hiện muộn ở người trưởng thành khi đã có biến chứng nặng nề trước đây gặp nhiều nhưng đến ngày nay đã kiểm soát tốt hơn vì có máy móc kỹ thuật tốt hỗ trợ công tác khám chữa bệnh nên giúp bác sĩ phát hiện sớm được các dị tật để can thiệp.

Đến giờ ở nước ta đang tiến đến mô hình bệnh lý của các nước đang phát triển, đó là các bệnh về nội tiết, rối loạn chuyển hóa và bệnh xã hội như căng thẳng, tăng huyết áp ngày nhiều hơn...

Do vậy, cần chú ý kiểm soát lối sống, chế độ ăn uống lành mạnh và luyện tập thể thao phù hợp sức khỏe để tránh mắc bệnh nói chung và các bệnh lý tim mạch nói riêng là điều chúng tôi vẫn khuyến cáo bệnh nhân. 

Tuy sinh sau, đẻ muộn hơn các cơ sở tim mạch khác nhưng đến thời điểm này Trung tâm tim mạch – BV E không chỉ sớm tạo dựng được uy tín mà còn được đánh giá là đơn vị tiên phong trong việc triển khai nhiều kỹ thuật mới tiên tiến của thế giới, được đồng nghiệp và bệnh nhân đánh giá cao, là bác sĩ chuyên ngành phẫu thuật, bác sĩ có thể cho biết chi tiết hơn về những kỹ thuật đang được áp dụng tại BV E?

Từ năm 2013, sau khi hoạt động chuyên môn ổn định, lượng bệnh nhân đến khám và điều trị tại Trung tâm ngày càng đông, GS Lê Ngọc Thành – Giám đốc Trung tâm kiêm Phó giám đốc Bệnh viện E đã có họp bàn, bắt tay vào triển khai ứng dụng các kỹ thuật phẫu thuật tim nội soi ít xâm lấn tại Trung tâm.

Mục đích của việc làm này nhằm giảm thiểu thời gian phục hồi vết thương sau mổ cho bệnh nhân, rút ngắn thời gian điều trị cũng như góp phần giảm thiểu sự quá tải lưu lượng bệnh nhân trong bối cảnh cơ sở vật chất chỉ có hạn.

Đồng thời, là cơ hội để các bác sĩ trong Trung tâm có điều kiện nâng cao tay nghề chuyên môn.

Xin cũng nói thêm, tại thời điểm Trung tâm Tim mạch BV E triển khai kỹ thuật này tuy có chậm hơn so với một số nước khác trong khu vực (như so với Singapore thì chậm hơn khoảng 2 năm) nhưng đến giờ thì kỹ thuật ở BV E đã bắt kịp thế giới.

Đến năm 2017, một bước tiến nữa trong phẫu thuật tim mạch của Trung tâm là các bác sĩ tại đây đã thực hiện được mổ nội tim soi toàn bộ. Nghĩa là thay vì mổ hở để lại vết sẹo lớn trên cơ thể bệnh nhân tim mạch sau phẫu thuật thì với phương pháp mổ nội soi toàn bộ, một số bệnh tim có thể mổ được chỉ qua vài lỗ nhỏ trên cơ thể.

Điều này vừa giảm thiểu sang chấn phẫu thuật, vừa đảm bảo về mặt thẩm mỹ cho người bệnh, nhất là phụ nữ chưa lập gia đình.

Như vậy, việc ứng dụng kỹ thuật mổ mới không chỉ chữa khỏi bệnh cho bệnh nhân nhanh hơn mà còn có ý nghĩa nhân văn vô cùng lớn?

Đúng, bởi áp dụng kỹ thuật này không chỉ giúp người bệnh mau hồi phục sức khỏe mà còn giúp họ không mặc cảm tâm lý về ngoại hình sau khi bình phục.

Chính vì thế mà các bác sĩ của Trung tâm không ngừng học hỏi, cập nhật các phương pháp điều trị mới, những kỹ thuật mới trong y khoa để có thể triển khai vào tình hình khám chữa bệnh của đơn vị mình.

Cụ thể gần đây, Trung tâm tiến hành mổ tim nội soi bằng hệ thống 3D, nội soi toàn bộ chỉ qua các lỗ nhỏ dưới 1 - 2cm cho một số bệnh lý tim mạch. Nhờ ứng dụng những thành tựu của công nghệ vào phẫu thuật đã giúp cho cuộc mổ của các bác sĩ trở được thuận lợi, với các thao tác mổ nhanh, chính xác, rút ngắn thời gian mổ, giảm thiểu sang chấn phẫu thuật và an toàn hơn cho người bệnh.

Có thể khẳng định, đến thời điểm này, Trung tâm trở thành cơ sở đầu tiên trong cả nước triển khai thường quy kỹ thuật mổ tim hở nội soi với hệ thống máy nội soi 3D cho nhiều bệnh lý tim mạch: thay van tim 2 lá, vá thông liên nhĩ, vá thông liên thất, sửa chữa một số bệnh tim bẩm sinh phức tạp hơn như thông sàn nhĩ thất bán phần, lấy các khối u trong tim,...

Điều này có nghĩa là đội ngũ tay nghề của bác sĩ tim mạch BV E không chỉ lành nghề mà còn đạt ở trình độ cao so với mặt bằng chung?

Ở trung tâm tim mạch BV E hầu hết các bác sĩ đều được đào tạo bài bản. Sau khi tốt nghiệp nội trú về làm việc tại BV E thì thường được đi đào tạo tu nghiệp chuyên ngành ở  các nước có nền y học phát triển như Pháp từ 1-2 năm.

Cộng với sự quan tâm của ban lãnh đạo bệnh viện, đặc biệt là GS Lê Ngọc Thành quan tâm tạo điều kiện cho các bác sĩ tham dự các hội thảo, hội nghị khoa học chuyên ngành trong và ngoài nước để có cơ hội giao lưu, học tập kinh nghiệm nên trình độ chuyên môn của cán bộ nhân viên Trung tâm không ngừng nâng cao.

Việc có một đội ngũ nhân lực chất lượng đồng đều, được đào tạo bài bản nên đã giúp Trung tâm triển khai được nhiều kỹ thuật mới phức tạp đòi hỏi tay nghề phẫu thuật viên cao như phẫu thuật tim nội soi, phẫu thuật hybrid, các kỹ thuật can thiệp tim mạch phức tạp

Ví dụ như để có thể triển khai kỹ thuật mổ nội soi 3D, ngoài việc đầu tư giàn máy mổ 3D khá đắt đỏ thì việc làm chủ được phương tiện đòi hỏi tay nghề của phẫu thuật viên rất cao, bác sĩ không chỉ giỏi lý thuyết mà còn phải được đào tạo làm chủ các thiết bị để thao tác kỹ thuật thuần thục.

Thời gian gần đây, câu chuyện về tự chủ tài chính trong các cơ sở y tế được đề cập đến nhiều hơn, là một bác sĩ trực tiếp khám chữa bệnh thì vấn đề này tác động đến bản thân bác sĩ cũng như cán bộ nhân viên Trung tâm tim mạch- BV E như thế nào?

Chúng tôi nghe nói ở một số nơi khác khi triển khai tự chủ tài chính là có hình thức “khoán, áp doanh thu” tới từng khoa phòng khiến không ít cán bộ, nhân viên cảm thấy bị áp lực.

Còn thực tế tại đơn vị chúng tôi đang thực hiện mô hình tự chủ rồi nhưng là tự chủ một phần (nghĩa là tự lo lương thưởng cho cán bộ nhân viên). Thế nhưng, ở Trung tâm chúng tôi không có khoán, không giao chỉ tiêu phải khám chữa bệnh bao nhiêu lượt bệnh nhân/tháng, mà ở đây tự chủ nghĩa là yêu cầu các khoa phải không ngừng nâng cao chất lượng khám chữa bệnh, giảm thiểu tối đa sự phiền hà về các thủ tục hành chính cho người bệnh, hạn chế thấp nhất những tai biến y khoa xảy ra.

Khi đó uy tín khoa phòng, trung tâm và bệnh viện được nâng cao, bệnh nhân sẽ dần tìm đến khám chữa bệnh nhiều hơn. Điều này cũng đồng nghĩa, chuyên môn của bác sĩ cũng được nâng cao lên và thu nhập của cán bộ nhân viên bệnh viện cũng tự khắc tăng lên.

Như vậy, bản thân từng cán bộ nhân viên tự biết, vì tháng nào làm bận tối mặt mũi thì chắc chắn thu nhập cao. Còn nếu ngồi chơi nhiều thì chắc chắn thu nhập thấp. Do đó, mọi người sẽ phải nỗ lực làm việc tốt hơn.

Một vấn đề của câu chuyện tự chủ tài chính đối với các cơ sở y tế là có sự cạnh tranh ngày càng gay gắt hơn, là việc tìm cách nào để thu hút bệnh nhân chứ không còn là chuyện bệnh nhân tự tìm đến với mình nữa, bác sĩ nghĩ sao về việc này?

Theo tôi được biết, đến thời điểm bây giờ ngành y tế vẫn đang cho các cơ sở y tế tự nhận có theo cơ chế tự chủ tài chính hay không. Thế nhưng, vấn đề đặt ra là nếu có trường hợp nhận tự chủ nhưng họ làm không được thì có được phép quay lại cơ chế như xưa không thì cũng chưa được rõ.

Tại thời điểm này, đối với những bệnh viện lớn, có thương hiệu tốt thì vẫn “sống khỏe”, còn nhiều cơ sơ y tế để duy trì hoạt động chuyên môn ổn định thì áp lực về kinh tế khi bệnh viện tự chủ là rất lớn.

Đối với Trung tâm tim mạch bệnh viện E, đến thời điểm này vẫn vận hành tốt tuy nhiên cũng còn nhiều việc phải làm. Chỉ biết rằng, mỗi cán bộ nhân viên chúng tôi cần nỗ lực hơn nữa, cố gắng hơn nữa trong khám và điều trị cho người bệnh. Cứ khám chữa bệnh cho tốt và phục vụ bệnh nhân cho tốt và không nghĩ ngợi nhiều.

Trên thực tế, ngay từ khi mới thành lập, lúc chưa có nhiều người bệnh biết đến, bằng uy tín của từng giáo sư, bác sĩ trong Trung tâm, chúng tôi đã chủ động đi về các địa phương khám sàng lọc và tầm soát bệnh tim mạch trong nhân dân vào các dịp cuối tuần, các đợt công tác tăng cường.

Cái này có 2 cái lợi: thứ nhất là người bệnh được lợi, như người dân ở tỉnh xa trung tâm, còn nhiều khó khăn, ít có cơ hội tiếp cận các dịch vụ y tế kỹ thuật cao được đội ngũ thầy thuốc có tay nghề cao về tận nơi tư vấn bệnh lý, được hướng dẫn cụ thể về khám chữa bệnh.

Việc tư vấn kịp thời này giúp người bệnh phát hiện bệnh sớm, có hướng xử lý bởi người có chuyên môn cao. Còn bệnh viện thì sẽ có được bệnh nhân tin cậy tìm về, bệnh viện tạo dựng được lòng tin của người bệnh.

Phải chăng câu chuyện “tự chủ tài chính” phần nào khiến mối quan hệ giữa bác sĩ và bệnh nhân bây giờ ngang hàng hơn so với trước kia (giống như là mối quan hệ xin – cho hoặc ban ơn huệ)?

Là một người đã có nhiều năm công tác trong nghề nhưng tôi thấy hiện nay có nhiều điểm truyền thông còn chưa phù hợp. Theo cá nhân tôi, cách thức truyền thông “Bệnh nhân là ân nhân của thầy thuốc” (hay ngày xưa thì quan niệm rằng: thầy thuốc là ân nhân của bệnh nhân) đều không phù hợp với xã hội hiện đại.

Theo tôi, không nên có cách nhìn ai là ân nhân của ai cả. Bởi mỗi người đều tự chọn cho mình một nghề. Làm bác sĩ, kỹ sư hay bất cứ công việc gì thì cần làm cho tốt. Lúc đó xã hội ghi nhận và trả công cho anh.

Về phía các nhà quản lý thì nhiệm vụ của họ là điều hành, quản lý xã hội sao cho người lao động được trả công xứng đáng. Cũng như bệnh nhân có bệnh thì đến viện khám chữa bệnh và nghĩa vụ của bác sĩ là phải khám chữa cho họ.

Về phía bệnh nhân và gia đình, cần tuân thủ các quy định và hướng dẫn của nhân viên y tế và trả chi phí khám chữa bệnh theo quy định của Nhà nước. Như vậy là không có chuyện ai mang ơn, ân nhân của ai cả.

Với quan điểm của tôi, y tế và giáo dục là hai ngành phúc lợi xã hội. Nên điều tốt nhất làm sao để những người thầy được yên tâm chữa bệnh, yên tâm giảng dạy, toàn tâm toàn ý vào công việc mà không phải băn khoăn quá nhiều về kinh tế. Và lúc đó xã hội sẽ được thụ hưởng nhiều thành quả tốt từ việc chuyên tâm của những người thầy.

Tự chủ bao giờ cũng có hai mặt. Trong bối cảnh nước ta chưa đảm bảo được ngân sách để các cơ sở y tế hoạt động tốt thì việc tự chủ là cần thiết. Nhưng tự chủ như thế nào đó là điều chúng ta cần cân nhắc, tránh việc các cơ sở y tế công bung ra giống như cơ sở kinh doanh thì rất đáng quan ngại.

Cám ơn TS.BS. Nguyễn Công Hựu về buổi trò chuyện thú vị này!

TS.BS. Nguyễn Công Hựu tốt nghiệp Bác sỹ nội trú của Trường Đại học Y Hà Nội, đào tạo chuyên ngành phẫu thuật tim mạch tại Cộng hoà Pháp, trở về công tác tại BV Việt Đức.

Ngay khi Trung tâmTim mạch - BV E có quyết định thành lập, BS Nguyễn Công Hựu đã cùng với GS.TS Lê Ngọc Thành (lúc đó đang là trưởng khoa phẫu thuật tim mạch và lồng ngực của BV Việt Đức) và ê kíp phẫu thuật chuyển công tác sang xây dựng Trung tâm tim mạch- BV E.

Năm 2016, được giao phụ trách điều hành khoa Phẫu thuật tim mạch và lồng ngực và đến tháng 9/2018, BS Nguyễn Công Hựu được bổ nhiệm làm Trưởng khoa.

BS Nguyễn Công Hựu đã tham gia nhiều hội thao khoa học tuổi trẻ của ngành y và giành được các giải thưởng về sáng tạo kỹ thuật .

Không chỉ khám chữa bệnh tại cơ sở, BS Hựu còn tích cực tham gia chương trình đào tạo chuyển giao kỹ thuật cho các bác sỹ trẻ ở các tuyến, được Bộ Y tế và UBND các tỉnh tặng bằng khen về công tác thực hiện đề án bệnh viện vệ tinh.

Cùng với GS. TS Lê Ngọc Thành, BS Hựu là một trong những phẫu thuật viên tiên phong và có nhiều kinh nghiệm trong phẫu thuật tim nội soi ở Việt Nam hiện nay.

Hiện BS Hựu là uỷ viên Ban Chấp hành Hội phẫu thuật tim mạch và lồng ngực Việt Nam.