Nụ hoa tam thất có tác dụng gì? Cách sử dụng và lưu ý khi dùng

Nụ hoa tam thất thường được biết đến với khả năng cải thiện tuần hoàn máu giúp an thần và tăng cường sức khỏe tổng thể. Vậy nụ hoa tam thất có tác dụng gì? Hãy theo dõi bài viết sau để tìm hiểu chi tiết hơn bạn nhé!

1 Nụ hoa tam thất là gì?

Tam Thất có tên khoa học: Panax pseudo-ginseng Wall, thuộc họ ngũ gia bì (Araliaceae).

Tam thất là một loại cây cỏ nhỏ sống lâu năm, thường sống và phát triển tại các vùng núi cao Việt Nam có khí hậu lạnh như Lào Cai, Hà Giang, Lạng Sơn, Cao Bằng, Lai Châu. 

Lá cây tam thất hình lông chim, mép lá có răng cưa nhỏ, thường có từ 3 - 6 lá mọc đối trên đỉnh thân. Mỗi cây chỉ mọc một cụm hoa hình cầu dẹt, màu lục vàng nhạt, khi chín sẽ chuyển sang đỏ và có hạt màu trắng. Phần rễ củ là bộ phận được sử dụng nhiều nhất trong y học.

Nụ hoa tam thất là phần chưa nở của hoa tam thất, có màu lục nhạt, đường kính từ 3 - 5cm, thường được thu hoạch vào mùa hè (từ tháng 6 đến tháng 8 hàng năm). Hoa và nụ tam thất dễ bị nhầm lẫn, nhưng mỗi phần lại có giá trị riêng, góp phần làm phong phú thêm ứng dụng của loại cây này trong đời sống và y học.

Nụ hoa tam thất là phần chưa nở của hoa tam thất, có màu lục nhạt, thường được thu hoạch vào mùa hè

2 Thành phần hóa học trong nụ hoa tam thất

Một số hoạt chất có hoạt tính sinh học được tìm thấy trong nụ hoa tam thất bao gồm:

• Saponin: Tổng cộng có 170 loại saponin được xác định (ginsenoside Rb3, Rb2, Rb1, Rg1, Re, notoginsenoside R1,...).
• Flavonoid: Kaempferol 3‐O‐(2′′‐β‐D‐galactopyranosyl)‐β‐D‐glucopyranoside, quercetin 3‐O‐(2′′‐β‐D‐galactopyranosyl)‐β‐D‐glucopyranoside, kaempferol‐3‐O‐α‐L‐rhamnoside, kaempferol‐3‐O‐(2′′,3′′‐di‐E‐p‐coumaroyl)‐α‐L‐rhamnoside.
• Tinh dầu: Tổng cộng có 91 hợp chất dễ bay hơi đã được phân tách. Trong đó, spathulenol 12.19%, α‐gurjunene 6.73%, bicyclogermacrene 6.57%, germacrene‐D 5.26%, bicycloelemene 3.55%,...
• Các thành phần khác: Polysaccharide, gamma‐aminobutyric acid (GABA), polyacetylenes, kẽm, sắt, mangan, canxi, magie, chất xơ, protein,...

Thành phần hóa học chính trong nụ hoa tam thất là saponin và flavonoid

3 Nụ hoa tam thất có tác dụng gì?

Chống viêm 

Nụ hoa tam thất đã được chứng minh có tác dụng chống viêm nhờ khả năng ức chế các phản ứng viêm và bảo vệ tế bào trước các tổn thương.

• Ức chế phản ứng viêm qua đường NF-kappaB: Nghiên cứu của Jung et al. (2009) cho thấy chiết xuất từ nụ hoa tam thất có khả năng ức chế phản ứng viêm do lipopolysaccharide gây ra bằng cách ngăn chặn con đường truyền tín hiệu NF-kappaB trong đại thực bào. 
• Bảo vệ tế bào thần kinh: Choi et al. (2010) chỉ ra rằng chiết xuất nước từ hoa tam thất hai năm tuổi không chỉ có tác dụng chống oxy hóa mạnh mà còn bảo vệ tế bào thần kinh PC12 trước tác động gây độc của H2O2. Đây là một cơ chế tiềm năng giúp giảm thiểu các tổn thương tế bào do viêm.

Nụ hoa tam thất có tác dụng chống viêm

Kháng khuẩn 

Theo nghiên cứu của Hong và cộng sự (2014), flavonoid trong nụ hoa tam thất có khả năng ức chế sự phát triển của nhiều loại vi khuẩn gây hại như: Pseudomonas aeruginosa (trực khuẩn mủ xanh), Staphylococcus aureus (tụ cầu vàng), Aeromonas hydrophila (vi khuẩn gây bệnh trên cá và người).

Ngoài ra, flavonoid từ nụ hoa tam thất còn hoạt động như chất chống oxy hóa mạnh, có thể loại bỏ các gốc tự do.

Nụ hoa tam thất có tác dụng ức chế sự phát triển của trực khuẩn mủ xanh, tụ cầu vàng,...

Nâng cao chất lượng giấc ngủ 

Các nghiên cứu trên động vật cho thấy saponin từ nụ hoa tam thất giúp rút ngắn thời gian đi vào giấc ngủ sâu, tăng cường hiệu quả an thần dưới ngưỡng của sodium pentobarbital và kéo dài thời gian ngủ do thuốc này gây ra.

Một nghiên cứu lâm sàng đã chứng minh, sau 30 ngày sử dụng 60g nụ hoa tam thất mỗi ngày, nhóm bệnh nhân mất ngủ mức độ nhẹ cảm thấy triệu chứng mất ngủ đã được cải thiện.

Những kết quả này cho thấy nụ hoa tam thất không chỉ giúp người dùng dễ dàng chìm vào giấc ngủ mà còn cải thiện toàn diện chất lượng giấc ngủ, mang lại cảm giác thư giãn và sảng khoái hơn sau khi thức dậy.

Nụ hoa tam thất có tác dụng an thần, gây ngủ 

Ngăn ngừa và điều trị bệnh viêm miệng 

Một nghiên cứu lâm sàng đã so sánh tác dụng của nụ hoa tam thất với dung dịch Dobell trên 50 bệnh nhân điều trị hóa trị. Kết quả cho thấy chỉ 8% bệnh nhân sử dụng nụ hoa tam thất bị loét miệng, trong khi nhóm sử dụng Dobell có tới 24% bệnh nhân gặp phải tình trạng này.

Điều này khẳng định, nụ hoa tam thất không chỉ giúp giảm nguy cơ viêm loét miệng mà còn mang lại hiệu quả vượt trội trong việc bảo vệ niêm mạc miệng trước các tác động từ hóa trị, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh.

Nụ hoa tam thất làm giảm nguy cơ bị viêm miệng 

Giảm cholesterol và mỡ máu

Nghiên cứu trên mô hình chuột bị xơ vữa động mạch cho thấy, saponin từ nụ hoa tam thất giúp giảm đáng kể nồng độ lipid máu, triglyceride, cholesterol toàn phần và lipoprotein tỷ trọng thấp (LDL-C), đồng thời tăng nồng độ lipoprotein tỷ trọng cao (HDL-C).

Trong một mô hình thực nghiệm khác, nụ hoa tam thất còn làm giảm độ nhớt máu, chỉ số hồng cầu, fibrinogen và kéo dài thời gian đông máu, cho thấy tiềm năng hỗ trợ điều trị các vấn đề liên quan đến huyết khối.

Nụ hoa tam thất có khả năng làm giảm mỡ máu và ngăn ngừa các biến chứng tim mạch

Bảo vệ và sửa chữa mạch máu 

Các nghiên cứu cho thấy saponin từ nụ hoa tam thất thúc đẩy sự di chuyển của tế bào nội mô tĩnh mạch rốn người, giúp tái tạo mạch máu bị tổn thương trong mô hình cá ngựa vằn, đồng thời kích thích tạo mạch và ngăn ngừa hiện tượng chết tế bào, cải thiện tình trạng nhồi máu cơ tim cấp.

So sánh với saponin từ tam thất thường, saponin từ nụ hoa tam thất có hiệu quả vượt trội trong việc kích thích tăng trưởng mạch máu và bảo vệ chức năng mạch máu trong cả điều kiện bình thường và tổn thương.

Nụ hoa tam thất kích thích tạo mạch và ngăn ngừa hiện tượng chết tế bào

Phòng ngừa các bệnh tim mạch

Nhiều nghiên cứu đã ghi nhận hiệu quả của tam thất trong việc phòng ngừa và hỗ trợ điều trị các bệnh tim mạch như bệnh mạch vành, huyết khối tĩnh mạch sâu, thuyên tắc phổi, tăng huyết áp và thấp tim.

Nụ hoa tam thất có vai trò làm giảm nguy cơ và cải thiện tình trạng bệnh tim mạch

Bảo vệ chức năng gan

Nghiên cứu cho thấy các hợp chất trong nụ hoa tam thất giúp bảo vệ gan trước tổn thương gây ra bởi galactosamine, lipopolysaccharide và các chất độc hại như CCl4, thông qua việc ức chế NF‐kappaB và giảm stress lưới nội chất, từ đó ngăn chặn quá trình apoptosis của tế bào gan.

Ngoài ra, saponin Rg1 trong tam thất không chỉ cải thiện chức năng gan ở mô hình tiểu đường tuýp 2 mà còn giảm tích lũy lipid trong gan và phục hồi khả năng tự thực bào, góp phần điều trị bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu.

Đối với tổn thương gan do rượu, tam thất đã chứng minh khả năng giảm steatosis, hạ mức malondialdehyde và triglyceride, đồng thời tăng cường glutathione giúp gan chống lại các tác nhân oxy hóa.

Nụ hoa tam thất có tác dụng bảo vệ và phục hồi chức năng gan

Bảo vệ tế bào thần kinh 

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, chiết xuất từ nụ hoa tam thất có khả năng chống lại tổn thương tế bào thần kinh gây ra bởi H2O2 thông qua cơ chế chống oxy hóa mạnh mẽ. Điều này giúp bảo vệ tế bào thần kinh PC12 khỏi các tác động có hại, duy trì hoạt động bình thường của hệ thần kinh.

Bên cạnh đó, các flavonoid và saponin trong nụ hoa tam thất còn ức chế phản ứng viêm do lipopolysaccharide kích hoạt, nhờ vào việc ngăn chặn đường truyền tín hiệu NF‐kappaB. Khả năng này giúp giảm thiểu tổn thương thần kinh liên quan đến viêm nhiễm.

Nụ hoa tam thất có tiềm năng bảo vệ và phục hồi sức khỏe thần kinh

Ngăn ngừa ung thư 

Các hợp chất saponin trong nụ hoa tam thất, đặc biệt là panaxadiol đã cho thấy hiệu quả rõ rệt trong việc tăng cường khả năng chống lại sự phát triển của tế bào ung thư và kích thích quá trình tự chết tế bào ung thư.

Một nghiên cứu của Liao et al. (2010) cho thấy saponin từ nụ hoa tam thất đã ức chế sự phát triển và xâm lấn của tế bào ung thư vú, đồng thời làm giảm biểu hiện của các protein và gen liên quan đến sự phát triển tế bào ung thư.

Ngoài ra, nghiên cứu của Ke et al. (2010) cũng chỉ ra rằng saponin từ nụ hoa tam thất có thể làm giảm sự kết tập tiểu cầu do tế bào ung thư gây ra, từ đó ức chế quá trình di căn.

Nụ hoa tam thất có tiềm năng trở thành phương pháp điều trị ngăn ngừa ung thư di căn

4 Sử dụng nụ hoa tam thất có gây độc không? 

Các nghiên cứu khoa học đã chỉ ra rằng nụ hoa tam thất không có độc tính cấp tính, không gây đột biến gen, không gây quái thai, không ảnh hưởng đến tỉ lệ biến dạng tinh trùng hay gây ra dị tật tinh trùng.

Các nghiên cứu khoa học đã chỉ ra rằng nụ hoa tam thất không có độc tính cấp tính

5 Cách sử dụng nụ hoa tam thất hiệu quả

Bạn có thể sử dụng nụ hoa tam thất theo hướng dẫn dưới đây để đảm bảo tối ưu hiệu quả:

• Lấy khoảng 3 - 5g nụ hoa tam thất (tương đương 15 - 20 nụ) cho vào ấm trà.
• Đổ 100ml nước sôi vào ấm, lắc nhẹ và đổ nước đó đi để làm sạch.
• Tiếp theo, cho 500ml nước sôi vào ấm và ủ trà khoảng 5 - 10 phút để nụ hoa ngấm đều nước. Sau đó, bạn có thể thưởng thức ngay tách trà nóng.

Bạn có thể hãm nụ hoa tam thất với nước nóng như pha trà

6 Lưu ý khi sử dụng nụ hoa tam thất

Khi sử dụng nụ hoa tam thất, bạn cần chú ý một vài vấn đề sau để tối ưu tác dụng của thảo dược:

• Đối tượng không nên sử dụng: Người có tiền sử huyết áp thấp, phụ nữ có thai, trẻ em dưới 2 tuổi, người có tiền sử dị ứng với nụ tam thất, người thể trạng hàn (thường xuyên bị cảm lạnh, đại tiện lỏng hoặc chân tay lạnh).
• Ngừng sử dụng ngay, nếu bị đau bụng hoặc tiêu chảy sau khi dùng nụ hoa tam thất.
• Trong thời gian hành kinh, không nên dùng nụ hoa tam thất vì tác dụng hoạt huyết sẽ khiến kinh nguyệt ra nhiều hơn.
• Không nên lạm dụng hay sử dụng trong thời gian dài, vì nụ hoa tam thất có tính mát dễ ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa, dẫn đến đầy bụng hoặc khó tiêu.

Không nên sử dụng nụ hoa tam thất trong thời gian dài

Xem thêm:

• 8 tác dụng của thuốc xuyên tâm liên đối với sức khỏe
• Hoa hòe có tác dụng gì? 7 Lợi ích đối với sức khỏe và những lưu ý

Hy vọng bài viết trên đã giúp bạn hiểu rõ những tác dụng tuyệt vời của nụ hoa tam thất đối với sức khỏe. Hãy chia sẻ những thông tin bổ ích này đến với mọi người để cùng nhau chăm sóc sức khỏe tốt hơn mỗi ngày, bạn nhé!