Lá bàng có tác dụng gì? 11 công dụng và bài thuốc chữa bệnh

Các chiết xuất từ lá, vỏ và hạt của cây bàng đã được chứng minh có nhiều tác dụng hữu ích bao gồm kháng khuẩn, chống viêm, giảm đau, bảo vệ gan, chữa lành vết thương và hỗ trợ điều trị đái tháo đường. Hãy cùng tìm hiểu lá bàng có tác dụng gì và bài thuốc chữa bệnh qua bài viết sau nhé!

1 Giới thiệu chung về lá bàng

Cây Bàng, một loài cây quen thuộc với nhiều người Việt Nam, không chỉ được biết đến như một cây bóng mát mà còn là một nguồn dược liệu quý giá. Hãy cùng tìm hiểu sâu hơn về đặc điểm, công dụng và thành phần hóa học của cây Bàng để hiểu rõ hơn về giá trị của loài cây này .

Thông tin chung về cây Bàng

Tên gọi khác: Quang lang, Bàng biển, Badamier, Choambok Barangparrcang Prang.

Tên khoa học: Terminalia catappa.

Họ: Bàng – Combretaceae.

Cây Bàng có nguồn gốc từ đảo Moluques (Indonesia) và được du nhập vào Việt Nam từ lâu đời. Ngày nay, cây Bàng được trồng rộng rãi khắp cả nước, không chỉ để lấy bóng mát mà còn được ứng dụng trong y học cổ truyền.

Đặc điểm hình thái của cây Bàng

Thân cây: Cây Bàng có thân to, cao đến 25 mét, với cành mọc vòng tạo thành tán rộng như chiếc lọng.

Lá cây: Lá to, hình thìa, đầu lá tròn, mặt trên nhẵn, mặt dưới có lông mịn màu hung nhạt. Phiến lá dài 20–30 cm, rộng 10–13 cm.

Hoa và quả: Hoa mọc thành bông dài 15–20 cm, có lông mịn. Quả hình bầu dục, dẹt hai bên, dài khoảng 4 cm, rộng 3 cm, chứa cơm màu vàng đỏ và hạt bên trong. Mùa quả từ tháng 8 đến tháng 10.

Bộ phận sử dụng làm dược liệu

Các bộ phận của cây Bàng được sử dụng trong y học bao gồm:

• Lá Bàng: Chứa nhiều tanin, có tác dụng kháng khuẩn, chống viêm.
• Vỏ cây: Chứa 25–35% Tanin Catechic và Tanin Pyrogalic thường dùng để điều trị các bệnh ngoài da.
• Hạt Bàng: Nhân hạt chứa 50% dầu béo, có mùi thơm nhẹ, vị dễ chịu, tương tự dầu hạnh nhân.

Lá Bàng chứa nhiều tanin, có tác dụng kháng khuẩn, chống viêm

Thành phần hóa học và giá trị dinh dưỡng

Lá và vỏ cây: Chứa hàm lượng tanin cao, có tác dụng làm se da, kháng khuẩn và hỗ trợ điều trị các vấn đề về tiêu hóa.

Hạt Bàng:

• Nhân hạt chứa 50% dầu béo, có màu vàng nhạt hoặc trắng, giàu axit béo đặc (khoảng 36%).
• Dầu hạt Bàng có chỉ số I-ốt thấp, không chứa Glyxerit Linoleic, thuộc nhóm dầu không khô.
• Dầu hạt Bàng có thể ăn được, mang hương vị thơm ngon, gần giống với dầu hạnh nhân.

Tuy nhiên, việc chiết xuất dầu từ hạt Bàng vẫn còn hạn chế do quy trình tách hạt phức tạp. Hiện tại, dầu hạt Bàng chưa được sản xuất đại trà nhưng tiềm năng ứng dụng của nó trong ẩm thực và y học là rất lớn.

2 Các tác dụng của lá bàng đối với sức khỏe

Kháng khuẩn

Trong bối cảnh sự gia tăng đáng báo động của các bệnh truyền nhiễm và tình trạng kháng kháng sinh, việc tìm kiếm các hợp chất kháng khuẩn mới từ thiên nhiên đang trở thành một nhu cầu cấp thiết. Nghiên cứu gần đây đã tập trung vào chiết xuất từ lá của ba loài thực vật: Terminalia catappa (Bàng), Manilkara zapota (Hồng xiêm) và Piper betel (Trầu không). Kết quả cho thấy những chiết xuất này có tiềm năng kháng khuẩn mạnh mẽ, mở ra hy vọng mới trong việc phát triển các liệu pháp điều trị tự nhiên .

Nghiên cứu đánh giá hoạt tính kháng khuẩn của chiết xuất nước và methanol từ lá của ba loài thực vật trên đối với 10 chủng vi khuẩn Gram dương, 12 chủng vi khuẩn Gram âm và một chủng nấm Candida tropicalis. Các chất kháng sinh tiêu chuẩn như piperacillin, gentamicin (kháng khuẩn) và fluconazole (chống nấm) được sử dụng để so sánh hiệu quả. Kết quả cho thấy:

• Chiết xuất methanol có hiệu quả kháng khuẩn vượt trội so với chiết xuất nước.
• Piper betel (Trầu không) thể hiện hoạt tính kháng khuẩn mạnh nhất trong ba loài.

Hỗ trợ điều trị đái tháo đường

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng chiết xuất từ quả Terminalia catappa (còn gọi là cây bàng) có hoạt tính chống đái tháo đường đáng kể. Cả chiết xuất methanol và nước từ quả này đều cho thấy khả năng giảm đường huyết hiệu quả ở chuột bị tăng đường huyết do alloxan mà không làm thay đổi trọng lượng cơ thể một cách đáng kể. Các chỉ số như trọng lượng cơ thể, hồ sơ lipid, creatinin huyết thanh, urê huyết thanh và phosphatase kiềm huyết thanh đều cho thấy sự cải thiện rõ rệt.

Sự tái tạo tế bào trong cơ quan đảo tụy là yếu tố quyết định cho sự phát triển và kết quả điều trị bệnh đái tháo đường. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng quá trình tái tạo tế bào sau khi bị tổn thương do alloxan có thể là nguyên nhân chính giúp chuột phục hồi sau khi điều trị. Các hợp chất như Epicatechin và chiết xuất từ cây dừa cạn cũng đã được chứng minh có tác dụng tương tự trong việc tái tạo tế bào .

Trong các thí nghiệm, tổn thương tuyến tụy ở chuột được điều trị bằng alloxan đã được cải thiện rõ rệt khi sử dụng chiết xuất từ quả Terminalia catappa. Hiệu ứng này có thể liên quan đến sự hiện diện của β-carotene - một thành phần có lợi trong quả này đã được chứng minh là giúp giảm các biến chứng của bệnh tiểu đường.

Chống oxy hóa

Các loại oxy phản ứng (ROS) có thể gây hại cho tế bào và dẫn đến các bệnh lý như viêm và ung thư. Chiết xuất nước từ Terminalia catappa đã cho thấy khả năng dọn gốc tự do mạnh mẽ, đặc biệt là gốc superoxide .

Nghiên cứu của chúng tôi đã đánh giá khả năng chống oxy hóa của các thành phần thuộc nhóm tannin trong cây này, cho thấy chúng có khả năng ngăn ngừa peroxid hóa lipid và hình thành superoxide. Punicalagin và punicalin là hai hợp chất chính trong nhóm tannin này, thể hiện hoạt tính chống oxy hóa mạnh mẽ.

Chữa lành vết thương

Vết thương là sự mất liên tục của tế bào và chức năng mô. Việc điều trị vết thương thường gặp nhiều thách thức, đặc biệt là do sự kháng thuốc. Các nghiên cứu cho thấy các chế phẩm từ Terminalia catappa có thể cung cấp giải pháp hiệu quả hơn.

Trong nghiên cứu, thuốc mỡ chiết xuất từ vỏ cây bàng đã được áp dụng cho chuột và cho thấy khả năng chữa lành vết thương vượt trội, với tỷ lệ đóng và làm lành vết thương đạt 97% so với nhóm kiểm soát .

Lá bàng có tác dụng hỗ trợ chữa lành vết thương

Hỗ trợ điều trị bệnh phụ khoa

Nghiên cứu cho thấy tần suất nhiễm nấm miệng ở bệnh nhân HIV/AIDS rất cao, với sự phát triển của các chủng nấm kháng thuốc. Terminalia catappa đã được chứng minh có hoạt tính kháng nấm mạnh mẽ, đặc biệt là đối với các loài Candida .

Chiết xuất từ lá cây này cho thấy hiệu quả vượt trội trong việc ức chế sự phát triển của Candida spp., nhờ vào sự hiện diện của các hợp chất như tannin có thể thủy phân và axit gallic.

Xem thêm: Top 5 viên đặt phụ khoa được sử dụng phổ biến hiện nay

Lá bàng có hoạt tính kháng nấm mạnh mẽ, đặc biệt là đối với các loài Candida

Trị viêm da cơ địa

Terminalia catappa cũng được sử dụng trong y học dân gian để điều trị viêm da cơ địa. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng lá cây này có hoạt tính chống viêm và chống oxy hóa, giúp bảo vệ gan và cải thiện tình trạng da. Các thành phần chính như acid ursolic đã được xác định có tác dụng chống viêm mạnh mẽ .

Lá cây bàng có hoạt tính chống viêm và chống oxy hóa, giúp bảo vệ gan và cải thiện tình trạng da

Giúp tẩy giun sán

Chiết xuất từ lá cây Terminalia catappa (cây bàng) đã được nghiên cứu và cho thấy có khả năng diệt giun sán, đặc biệt là các loài như Trichostrongylus colubriformis, Cooperia curticei và Haemonchus contortus. Điều này cho thấy rằng lá cây bàng có thể đóng vai trò quan trọng như một tác nhân tự nhiên trong việc kiểm soát giun sán .

Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng chiết xuất SC-CO2 từ lá cây này không gây đột biến ở các tế bào thử nghiệm, đồng thời thể hiện khả năng chống đột biến mạnh mẽ và độc tính tế bào cao hơn đối với tế bào gan bị tổn thương so với tế bào gan bình thường. Tuy nhiên, cần có thêm nghiên cứu để làm rõ các giá trị và độ an toàn của chiết xuất này.

Chiết xuất từ lá cây cây bàng đã được nghiên cứu và cho thấy có khả năng diệt giun sán, đặc biệt là các loài như Trichostrongylus colubriformis, Cooperia curticei...

Ngăn ngừa ung thư

Glioblastoma đa hình (GBM) là một trong những loại u não phổ biến và nguy hiểm nhất với tỷ lệ tử vong cao. Terminalia catappa đã được ghi nhận với các tác dụng chống viêm và chống ung thư trên bệnh này .

Nghiên cứu gần đây cho thấy chiết xuất lá cây bàng (TCE) có khả năng ức chế đáng kể sự di chuyển và xâm lấn của các dòng tế bào GBM mà không gây độc hại cho tế bào. Cụ thể, TCE làm giảm hoạt động và biểu hiện của matrix metalloproteinases-2 (MMP-2) thông qua việc giảm phosphoryl hóa p38, một con đường kinase quan trọng trong quá trình di chuyển tế bào. Kết quả này cho thấy TCE chứa các hợp chất tiềm năng có thể được phát triển thành liệu pháp điều trị cho bệnh nhân mắc GBM.

Ngoài ra, TCE cũng đã chứng minh khả năng ức chế sự phát triển của tế bào ung thư SW480 và gây ra hiện tượng apoptosis, cho thấy tiềm năng của nó trong việc điều trị ung thư.

Chiết xuất lá cây bàng có khả năng ức chế đáng kể sự di chuyển và xâm lấn của các dòng tế bào GBM mà không gây độc hại cho tế bào

Trị viêm họng

Lá cây bàng chứa nhiều thành phần có lợi như tannin và phytosterol giúp ngăn chặn các yếu tố gây viêm họng. Phytosterol có tác dụng làm giảm axit uric, từ đó hạn chế tình trạng viêm sưng trong khoang miệng. Để giảm nhanh triệu chứng viêm họng, bạn có thể xông hơi lá bàng - phương pháp đơn giản nhưng hiệu quả.

Tốt cho sức khỏe răng miệng

Ngoài tác dụng trị viêm họng, lá bàng còn hỗ trợ điều trị sâu răng nhờ vào các hợp chất như tannin, flavonoid và phytosterol có khả năng kháng khuẩn và giảm đau. Các thành phần trong lá bàng tương tác với enzyme trong nước bọt, tạo thành lớp màng bảo vệ giúp ngăn chặn vi khuẩn xâm nhập vào răng miệng, đồng thời duy trì men răng và khử mùi mang lại hơi thở thơm tho.

Trị cảm sốt

Vỏ cây Terminalia catappa đã được sử dụng trong y học truyền thống để điều trị tiêu chảy và viêm gan. Nghiên cứu cho thấy chiết xuất lá cây này có tác dụng chống nấm mạnh mẽ, đặc biệt là đối với các chủng Candida .

Chiết xuất hydro-cồn từ lá bàng đã được thử nghiệm và cho thấy khả năng ức chế sự phát triển của tất cả các chủng Candida, với phân đoạn n-butanol (FBuOH) thể hiện hoạt tính tốt nhất. Phân đoạn SF10 trong FBuOH cho thấy hoạt tính chống nấm cao, nhờ vào sự hiện diện của các hợp chất như tannin có thể thủy phân, axit gallic và glycosid flavonoid.

3 Hướng dẫn cách sử dụng lá bàng an toàn, hiệu quả

Lá bàng (Terminalia catappa) là một loại thảo dược quý, có thể được sử dụng theo nhiều cách khác nhau để tận dụng tối đa lợi ích sức khỏe của nó. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết về cách sử dụng lá bàng một cách an toàn và hiệu quả :

Cách Sử Dụng

Uống như một loại trà: Lá bàng có thể được chế biến thành trà hoặc chiết xuất để uống. Để làm trà, bạn có thể dùng lá tươi hoặc khô, đun sôi với nước trong khoảng 10-15 phút. Trà lá bàng có thể giúp cải thiện sức khỏe tiêu hóa và tăng cường hệ miễn dịch.

Giã nát và đắp bên ngoài: Lá bàng cũng có thể được giã nát và đắp lên vùng da bị tổn thương hoặc viêm nhiễm. Phương pháp này giúp giảm viêm, làm dịu cơn đau và hỗ trợ quá trình lành vết thương.

Kết hợp với các dược liệu khác: Bạn có thể kết hợp lá bàng với các loại thảo dược khác để tăng cường hiệu quả điều trị. Ví dụ, kết hợp với gừng hoặc nghệ có thể giúp tăng cường khả năng chống viêm và kháng khuẩn.

Liều dùng khuyến cáo

Liều dùng khuyến cáo cho lá bàng là từ 12 đến 15 gam mỗi ngày. Tuy nhiên, bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia y tế trước khi bắt đầu sử dụng, đặc biệt nếu bạn có các vấn đề sức khỏe hiện tại hoặc đang dùng thuốc điều trị.

Liều dùng khuyến cáo cho lá bàng là từ 12 đến 15 gam mỗi ngày

Lưu ý khi sử dụng

Kiểm tra dị ứng: Trước khi sử dụng lá bàng, hãy đảm bảo rằng bạn không bị dị ứng với loại thảo dược này. Thử nghiệm trên một vùng da nhỏ trước khi áp dụng rộng rãi.

Tham khảo ý kiến chuyên gia: Nếu bạn đang mang thai, cho con bú hoặc có bất kỳ tình trạng sức khỏe nào, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.

Theo dõi phản ứng: Khi bắt đầu sử dụng lá bàng, hãy theo dõi cơ thể để phát hiện bất kỳ phản ứng không mong muốn nào.

4 Một số bài thuốc có sử dụng lá bàng

Lưu ý rằng trước khi sử dụng bất kì loại thảo dược hoặc dược liệu nào để chữa bệnh, bạn nên tham khảo ý kiến của chuyên gia y tế hoặc bác sĩ y học cổ truyền. Đồng thời, tìm hiểu về cách sử dụng các loại dược liệu và liều lượng cụ thể để tránh tác dụng phụ không mong muốn.

Lá bàng không chỉ là một loại cây quen thuộc mà còn là một vị thuốc quý trong y học cổ truyền. Dưới đây là một số bài thuốc hiệu quả từ lá bàng giúp điều trị nhiều vấn đề sức khỏe khác nhau .

Bài thuốc chữa mồ hôi ra nhiều, cảm sốt

Bài thuốc 1: Kết hợp 10 g búp hoặc lá bàng non, 10 g cúc tần và 10 g lá hương nhu. Sắc tất cả các vị thuốc này với nước và dùng uống khi còn ấm.

Bài thuốc 2: Sử dụng 15 g lá bàng, rửa sạch, thái nhỏ và phơi khô. Trộn với 10 g kinh giới, 10 g trần bì (vỏ quýt khô) và 12 g bạc hà, sau đó sắc thành thuốc. Uống khi còn nóng để đạt hiệu quả tốt nhất.

Bài thuốc 3: Dùng 15 g lá bàng khô, 5 g lá hoắc hương, 10 g trần bì và 3 lát gừng tươi. Sắc tất cả nguyên liệu với nước và uống khi còn nóng. Nên uống 2 lần mỗi ngày, trước bữa ăn chính 15 phút.

Bài thuốc chữa mụn bọc sưng đau

Giã nát lá bàng, đun sôi và để nguội. Dùng hỗn hợp này để đắp lên vùng da bị mụn trong khoảng 15-20 phút, sau đó rửa sạch bằng nước ấm. Phương pháp này giúp giảm sưng viêm và làm dịu da.

Bài thuốc chữa viêm họng, đau họng

Sử dụng 7-10 lá bàng non, giã nát cùng với 1/4 thìa cà phê muối hạt. Thêm 250 ml nước, khuấy đều và lọc lấy nước cốt. Dùng nước này để súc miệng kỹ, thực hiện cách 4 tiếng một lần để giảm đau và viêm họng.

Bài thuốc chữa các bệnh phụ khoa

Lấy khoảng 10-15 lá bàng, đun sôi với 1 lít nước cùng 3 thìa cà phê muối biển. Đun kỹ trong 30 phút và dùng nước này để rửa vùng kín. Thực hiện 3-5 lần mỗi tuần để hỗ trợ điều trị các vấn đề phụ khoa.

Bài thuốc trị đau dạ dày

Sử dụng một nắm lá bàng non, đun sôi cùng 2 lít nước. Sau khi nước sôi, vớt bỏ bã và dùng nước này thay cho nước uống hàng ngày. Phương pháp này giúp làm dịu cơn đau dạ dày và cải thiện tiêu hóa.

Bài thuốc chữa đau nhức xương khớp

Giã nát một nắm lá bàng non, sau đó xào nóng với 1 chén rượu. Để hỗn hợp đạt nhiệt độ khoảng 35-40 độ C, chườm vào vị trí đau để giảm đau nhức hiệu quả.

Bài thuốc trị viêm da cơ địa

Kết hợp lá bàng non, cây sống đời, vòi voi và núc nác, rửa sạch và nấu sôi trong 15 phút. Thêm một núm muối hạt vào nước, để nguội và dùng để tắm. Sau đó, xả lại với nước sạch để làm dịu da và giảm triệu chứng viêm.

5 Lưu ý khi sử dụng lá bàng

Lá bàng (Terminalia catappa) được biết đến như một phương thuốc tự nhiên có nhiều công dụng trong việc điều trị các vấn đề sức khỏe đặc biệt là viêm da cơ địa và viêm họng. Tuy nhiên, để đảm bảo hiệu quả và an toàn khi sử dụng, người bệnh cần lưu ý một số điểm quan trọng sau đây :

Hiểu rõ tình trạng bệnh: Trước khi bắt đầu điều trị bằng lá bàng, người bệnh nên hiểu rõ tình trạng bệnh của mình. Nếu có thể, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia y tế để được tư vấn cụ thể và chính xác.

Trước khi bắt đầu điều trị bằng lá bàng, người bệnh nên hiểu rõ tình trạng bệnh của mình

Chọn lựa lá bàng phù hợp: Nên chọn lá bàng non vì chúng chứa nhiều dược tính hơn. Tránh sử dụng lá già hoặc lá bị sâu bệnh, vì chúng có thể gây kích ứng cho da và không đạt hiệu quả điều trị.

Theo dõi phản ứng cơ thể: Trong quá trình điều trị, nếu xuất hiện bất kỳ dấu hiệu dị ứng hoặc phản ứng bất thường nào, hãy ngừng ngay liệu trình và tham khảo ý kiến bác sĩ.

Lên kế hoạch ăn uống hợp lý:  Hạn chế tiêu thụ các thực phẩm dễ gây dị ứng và chất kích thích như rượu, bia, hải sản, măng và cà phê trong thời gian điều trị. Điều này giúp giảm nguy cơ kích ứng và tăng cường hiệu quả điều trị.

Thay đổi thói quen sinh hoạt:

• Trang phục: Mặc quần áo rộng rãi, thoáng mát để tránh cọ xát vào vùng da bị bệnh.
• Tránh cào gãi: Không nên cào gãi lên vùng da đang điều trị để tránh làm tổn thương thêm cho da.

Khi sử dụng lá bàng để điều trị viêm họng, cần chú ý những điểm sau:

• Tránh sử dụng khi có triệu chứng nặng: Nếu viêm họng kèm theo triệu chứng nghiêm trọng như mất tiếng, khạc ra mủ hoặc máu, hãy đến bác sĩ ngay lập tức vì có thể bạn đã bị viêm amidan.
• Cẩn thận với người tiểu đường: Người có tiền sử bệnh tiểu đường cần thận trọng khi sử dụng lá bàng, vì chúng có thể làm giảm đường huyết.
• Liều lượng cho trẻ nhỏ: Đối với trẻ em, liều lượng sử dụng lá bàng chỉ nên bằng 1/5 so với người lớn. Tuy nhiên, nên đưa trẻ đến bác sĩ để được điều trị tốt nhất.
• Không lạm dụng: Việc sử dụng quá nhiều lá bàng có thể gây ra các tác dụng phụ nghiêm trọng như suy gan, suy thận, mất ngủ, chóng mặt và loạn nhịp tim.
• Không uống khi đói: Tránh uống nước lá bàng khi bụng đói, vì điều này có thể gây ảnh hưởng xấu đến hệ tiêu hóa.
• Tham khảo ý kiến bác sĩ: Trước khi sử dụng lá bàng, hãy hỏi ý kiến bác sĩ để biết liều lượng an toàn và các tác dụng phụ có thể xảy ra khi kết hợp với các loại thuốc khác.

Xem thêm:

• 10 tác dụng của rau kinh giới đối với sức khoẻ có thể bạn chưa biết
• Táo đỏ có tác dụng gì? 14 công dụng của táo đỏ (táo tàu) bạn nên biết

Lá bàng tươi là một vị thuốc hiệu quả trong điều trị viêm da cơ địa và ngày càng được biết đến với nhiều công dụng tuyệt vời khác. Nó có tiềm năng trong việc điều trị các bệnh viêm nhiễm, ung thư và tiểu đường. Tuy nhiên, khi sử dụng trong các bài thuốc, người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ. Hy vọng bài viết này cung cấp thông tin hữu ích cho bạn đọc.