Củ thiên ma có tác dụng gì? Tác dụng và bài thuốc trị bệnh từ thiên ma

Củ thiên ma là một dược liệu được dùng nhiều trong các bài thuốc y học cổ truyền với các công dụng khác nhau. Hãy theo dõi bài viết để tìm hiểu xem củ thiên ma có tác dụng gì và các bài thuốc từ vị thuốc này nhé!

1 Giới thiệu về thiên ma

Tên gọi khác: Minh thiên ma, Xích tiễn, Định phong thảo.

Tên khoa học: Gastrodia elata Blume.

Họ: Lan (Orchidaceae).

Mô tả cây thiên ma

Vị thuốc thiên ma là phần thân rễ hay còn gọi là củ thiên ma. Thân rễ của cây thiên ma có dạng hình bầu dục hoặc thanh mỏng, thường quăn và cong, dài từ 3 – 15 cm, rộng 1,5 – 6 cm, dày 0,5 – 2 cm.

Bề mặt bên ngoài có màu trắng đến hơi vàng, hoặc nâu hơi vàng, với các vân nhăn dọc và nhiều vòng tròn ngang do chồi búp tiềm tàng, đôi khi thấy rõ những cuống noãn màu nâu.

Phần đỉnh của thân rễ có chồi hình mỏ vẹt màu nâu đỏ đến nâu sẫm, hoặc các vết của thân cây. Phần dưới có sẹo tròn, chất cứng như sừng, khó bẻ, khi bẻ mặt phẳng có màu trắng hơi vàng đến nâu. Cây có mùi nhẹ và vị hơi ngọt.

Vị thuốc thiên ma là phần thân rễ hay còn gọi là củ thiên ma

Bộ phận dùng, phân bố, thu hái và chế biến

Cây thiên ma thường phân bố nhiều ở các nước Đông Á và Đông Nam Á như Nhật Bản, Trung Quốc, Đài Loan, Hàn Quốc. Tại Việt Nam, cây chủ yếu mọc ở các tỉnh vùng núi như Hòa Bình, Lạng Sơn. Thiên ma được sử dụng chủ yếu ở bộ phận rễ và củ, nơi tập trung nhiều dưỡng chất.

Việc thu hái củ thiên ma thường sẽ diễn ra vào mùa đông hoặc mùa xuân. Sau khi thu hoạch, rễ và củ được rửa sạch, bỏ vỏ và luộc, hầm hoặc nướng chín. Sau đó, chúng được thái lát, phơi khô và tán bột để bảo quản ở nơi khô mát.

Thiên ma thường được thu hái vào mùa đông hoặc mùa xuân

Thành phần hóa học

Thiên ma có chứa nhiều hợp chất có hoạt tính như gastrodioside, alkaloid, gastrodin, vitamin A, vannillyl, alcohol,..

Thiên ma có chứa nhiều hợp chất có hoạt tính như gastrodioside, alkaloid, gastrodin, vitamin A,...

2 Tác dụng của thiên ma

Theo Y học cổ truyền

Theo y học cổ truyền, cây thiên ma có tính ôn và vị ngọt, mang lại nhiều tác dụng trong điều trị bệnh có thể kể đến như:

• Tức phong chỉ kinh: Giúp chữa chứng miệng méo, mắt lệch và kinh giản co giật do can phong nội động.
• Bình can tiềm dương: Điều trị các triệu chứng choáng váng, chóng mặt và đau đầu do can dương thương can gây ra.
• Trừ phong chỉ thống: Hỗ trợ chữa trị chân tay liệt, tê bì chân tay hoặc đau nhức do phong thấp.

Thiên ma giúp điều trị các triệu chứng choáng váng, chóng mặt và đau đầu

Theo Y học hiện đại

Theo y học hiện đại, cây thiên ma mang lại nhiều tác dụng dược lý đối với sức khỏe:

• Chống khối u: Thiên ma ức chế sự tăng sinh tế bào khối u và gây ra quá trình chết rụng tế bào thông qua việc tác động lên chu kỳ tế bào và hệ thống caspase.
• Cải thiện trí nhớ: Các dược chất trong cây có hoạt tính chống oxy hóa, giúp cải thiện khả năng học tập và ghi nhớ, đồng thời trì hoãn sự lão hóa thông qua việc tăng cường hoạt động của các chất chống oxy hóa như superoxide dismutase và glutathione peroxidase.
• Tăng cường hệ miễn dịch: RGP-1a và RGP-1b trong thiên ma kích thích hoạt động thực bào, tăng cường IgA, IgG, và các polysaccharid giúp điều hòa miễn dịch bằng cách tăng IL-2, TNF-α, IFN-γ, IgG, IgA và IgM.
• Bảo vệ thần kinh: Cây thiên ma có khả năng bảo vệ mô não khỏi tổn thương sau đột quỵ và tăng cường dinh dưỡng cho thần kinh, giúp cải thiện sức khỏe não bộ.

Cây thiên ma giúp tăng cường dinh dưỡng cho thần kinh, giúp cải thiện sức khỏe não bộ

3 Một số bài thuốc chữa bệnh từ cây thiên ma

Trước khi sử dụng các bài thuốc từ cây thiên ma, bạn nên tham khảo ý kiến của chuyên gia y tế hoặc bác sĩ y học cổ truyền. Đồng thời, tìm hiểu kỹ về cách sử dụng dược liệu và liều lượng cụ thể để tránh tác dụng không mong muốn.

Bài thuốc trị đau đầu

Một số bài thuốc sau đây từ thiên ma được dùng điều trị các chứng do can phong bốc lên quấy nhiễu gây nhức đầu chóng mặt:

Bài thuốc 1: Hoàn thiên ma: Trị thiên đầu thống, hoa mắt, váng đầu.

Nguyên liệu: Thiên ma 20g, xuyên khung 6g.

Cách dùng: Nghiền thành bột mịn, vo thành viên hoàn. Mỗi lần uống 4 - 8g, ngày 3 lần. 

Bài thuốc 2: Thang bán hạ bạch truật thiên ma: Trị nhức đầu, hoa mắt do phong đàm.

Nguyên liệu: Thiên ma 12g, bán hạ 12g, bạch truật 12g, phục linh 12g, quất hồng 8g, cam thảo 4g.

Cách dùng: Sắc uống. 

Bài thuốc trị đau khớp, tê bại do phong hàn thấp

Dưới đây là bài thuốc dùng chữa chứng đau khớp và tê bại do bệnh phong hàn thấp gây nên:

Bài thuốc 1:

Nguyên liệu: Thiên ma 12g, ngưu tất 12g, bọ cạp 4g, nhũ hương 6g.

Cách dùng: Nghiền thành bột mịn, trộn với hồ làm hoàn hoặc sắc uống.

Bài thuốc 2: Trị đau khớp, người yếu mất sức do phong hàn thấp.

Nguyên liệu: Thiên ma 12g, đỗ trọng 12g, ngưu tất 12g, tỳ giải 12g, phụ tử 12g, đương quy 12g, sinh địa 12g, huyền sâm 16g.

Cách dùng: Nghiền thành bột mịn, luyện với mật làm hoàn. Ngày uống 3 lần, mỗi lần 8g. 

Bài thuốc trị sài uốn ván

Bạn có thể tham khảo bài thuốc trị sài uốn ván từ thiên ma như sau:

Nguyên liệu: Thiên ma, nam tinh chế, phòng phong, bạch phụ chế, khương hoạt với lượng bằng nhau.

Cách dùng: Nghiền thành bột mịn, hòa bột với nước ấm đun sôi để nguội hoặc rượu trắng để uống. Mỗi ngày uống 2 – 3 lần, mỗi lần dùng khoáng 4 – 8g. 

4 Lưu ý khi sử dụng thiên ma

Khi sử dụng cây thiên ma để chữa bệnh, người dùng cần lưu ý các điều sau:

• Phụ nữ mang thai hoặc cho con bú không nên sử dụng thiên ma do chưa có nghiên cứu chứng minh an toàn cho nhóm đối tượng này.
• Những người mắc các bệnh như thiếu đạm, ung thư vú, lạc nội mạc tử cung, ung thư buồng trứng hoặc vừa trải qua cấy ghép thận không nên dùng thiên ma vì có thể làm trầm trọng thêm tình trạng sức khỏe.
• Thiên ma có khả năng tương tác với các loại thuốc, làm giảm tác dụng điều trị, do đó cần tránh kết hợp với: thuốc làm giảm cholesterol như atorvastatin, các thuốc gây ngộ độc gan như erythromycin, carbamazepine, phenytoin, acetaminophen, methyldopa và các thuốc chuyển hóa qua gan như amitriptylin, tramadol, codein, clozapin, fluoxetine, ondansetron, fentanyl,...

Phụ nữ mang thai hoặc cho con bú không nên sử dụng thiên ma

Xem thêm:

• Lá vối có tác dụng gì? Tác dụng, lưu ý khi dùng và bài thuốc từ lá vối
• Củ bình vôi có tác dụng gì? Xem ngay 5 lợi ích sức khỏe sau
• Củ ấu có tác dụng gì? 11 tác dụng của củ ấu với sức khỏe sẽ khiến bạn ngạc nhiên

Bài viết vừa cung cấp đến bạn những công dụng chủ yếu của củ thiên ma và những bài thuốc của loại dược liệu này. Nếu thấy bài viết hay và có ích, bạn hãy chia sẻ những thông tin này cho người thân của mình cùng biết nhé!