Chính sách sinh con thứ 3 thay đổi ra sao sau Quyết định 588 của Thủ tướng Chính phủ?

Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã chính thức ban hành Quyết định 588/QĐ-TTg về Chương trình Điều chỉnh mức sinh phù hợp các vùng, đối tượng đến năm 2030.

Đáng chú ý trong đó có nội dung "Thủ tướng Chính phủ yêu cầu các nhiệm vụ, hoạt động ưu tiên cần thực hiện ngay: Bãi bỏ các quy định của các tổ chức, cơ quan, đơn vị, cộng đồng liên quan đến mục tiêu giảm sinh, tiêu chí giảm sinh con thứ 3 trở lên". Vậy chính sách về việc sinh con thứ 3 có thay đổi?

Sinh con thứ 3 có vi phạm chính sách?

Theo Luật sư Đặng Văn Cường, Trưởng văn phòng Luật sự Chính Pháp (Đoàn luật sư TP.Hà Nội), Quyết định 588/QĐ-TTg là văn bản quy định và hướng dẫn tổ chức thực hiện chính sách về dân số, kế hoạch hóa gia đình của Nhà nước.

Những nội dung của chính sách dân số này sẽ khiến những chính sách trước đây về việc kìm hãm, xử lý sinh con thứ ba từng bước được gỡ bỏ ở những khu vực mà tỷ lệ sinh con chưa đạt hai con trên một cặp vợ chồng.

Nếu như trước đây thì chính sách dân số thể hiện quy định rất cứng là sinh con thứ ba là vi phạm chính sách dân số, sẽ bị kỷ luật đối với cán bộ, đảng viên.

Tuy nhiên với chính sách này thì ở những địa phương mà tỷ lệ sinh thấp, việc sinh con thứ ba sẽ vẫn được coi là phù hợp với chính sách dân số để đảm bảo tỷ lệ sinh trong khu vực đạt đủ hai con.

Mức sinh các tỉnh, thành đang được chia theo 3 vùng như sau: 

1. Vùng mức sinh thấp gồm 21 tỉnh, thành phố: Thành phố Hồ Chí Minh, Đồng Tháp, Hậu Giang, Bà Rịa - Vũng Tàu, Bình Dương, Khánh Hòa, Long An, Bạc Liêu, Tây Ninh, Sóc Trăng, Cà Mau, Đồng Nai, Bình Thuận, Tiền Giang, Cần Thơ, Vĩnh Long, An Giang, Bến Tre, Đà Nẵng, Quảng Ngãi và Kiên Giang. 

2. Vùng mức sinh cao gồm 33 tỉnh, thành phố: Hà Tĩnh, Lai Châu, Quảng Trị, Yên Bái, Điện Biên, Nghệ An, Tuyên Quang, Ninh Bình, Sơn La, Bắc Ninh, Nam Định, Hà Giang, Bắc Giang, Thanh Hóa, Phú Thọ, Kon Tum, Hòa Bình, Đắk Nông, Cao Bằng, Quảng Bình, Lào Cai, Vĩnh Phúc, Gia Lai, Thái Nguyên, Hưng Yên, Đắk Lắk, Bắc Kạn, Lạng Sơn, Thái Bình, Thừa Thiên Huế, Quảng Nam, Hà Nam và Hải Dương.  

3. Vùng mức sinh thay thế gồm 9 tỉnh, thành phố: Ninh Thuận, Quảng Ninh, Bình Định, Lâm Đồng, Phú Yên, Trà Vinh, Hải Phòng, Hà Nội và Bình Phước.

Như vậy, chính sách dân số hiện nay sẽ không chung chung là mỗi gia đình có một hoặc hai con mà sẽ hướng đến cụ thể từng vùng, miền, từng khu vực, địa phương để xác định địa phương nào có mức độ sinh dưới hai con thì sẽ khuyến khích để các cặp vợ chồng sinh đủ hai con.

Địa phương nào có mức sinh cao, trung bình trên hai con thì sẽ vận động giảm tỉ lệ sinh để đảm bảo đồng đều trong cơ cấu dân số. Tỷ lệ sinh sẽ quyết định đến quy mô dân số, nguồn lực về lao động, làm cơ sở để hoạch định các chính sách phát triển kinh tế xã hội trong tương lai.

Đảng viên sinh con thứ 3 có bị xử lý kỷ luật?

Chính sách dân số trước đây là khuyến khích mỗi cặp vợ chồng chỉ nên có từ 1 – 2 con để nuôi và dạy cho tốt. Các Đảng viên cần là những người đi tiên phong, gương mẫu thực hiện chủ trương này.

Do vậy, việc Đảng viên sinh con thứ 3 là vi phạm kỷ luật của Đảng, tuy nhiên không phải mọi trường hợp đều bị xử lý kỷ luật.

Theo Quy định 05-QĐi/TW do Bộ Chính trị ban hành vào giữa năm 2018 vừa qua, có 7 trường hợp sinh con thứ 3 không bị coi là vi phạm chính sách dân số và kế hoạch hóa gia đình bao gồm:

• Cặp vợ chồng sinh con thứ ba do mang thai ngoài ý muốn, nếu thực hiện các biện pháp kế hoạch hóa gia đình gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của người mẹ (có xác nhận của bệnh viện cấp huyện trở lên);
• Cặp vợ chồng sinh con thứ 3, nếu cả hai hoặc một trong hai người thuộc dân tộc có số dân dưới 10.000 người hoặc dân tộc có nguy cơ suy giảm dân số;
• Cặp vợ chồng sinh lần thứ nhất mà sinh ba con trở lên;
• Cặp vợ chồng đã có một con đẻ, sinh lần thứ hai mà sinh hai con trở lên;
• Cặp vợ chồng sinh lần thứ ba trở lên, nếu tại thời điểm sinh chỉ có một con đẻ còn sống, kể cả con đẻ đã cho làm con nuôi;
• Cặp vợ chồng sinh con lần thứ ba, nếu đã có hai con đẻ nhưng một hoặc cả hai con bị dị tật hoặc mắc bệnh hiểm nghèo;
• Cặp vợ chồng đã có con riêng (con đẻ): sinh một con hoặc hai con, nếu một trong hai người đã có con riêng (con đẻ); sinh một hoặc hai con trở lên trong cùng một lần sinh, nếu cả hai người đã có con riêng (con đẻ).

Điều 27 Quy định 102/QĐ-TW quy định về kỷ luật Đảng viên do vi phạm quy định về chính sách dân số, kế hoạch hóa gia đình như sau: 

1. Đảng viên vi phạm một trong các trường hợp sau gây hậu quả ít nghiêm trọng hoặc vi phạm trong trường hợp sinh con thứ ba (trừ trường hợp pháp luật có quy định khác) thì kỷ luật bằng hình thức khiển trách: 

- Cản trở, cưỡng bức thực hiện kế hoạch hóa gia đình; tham gia các hoạt động xét nghiệm, chuẩn đoán để xác định giới tính thai nhi trái quy định. 

- Khai báo hoặc xin xác nhận, giám định không trung thực về tình trạng sức khỏe của vợ (chồng), con để thực hiện không đúng quy định hoặc để trốn tránh không bị xử lý do vi phạm chính sách dân số và kế hoạch hóa gia đình. 

2. Trường hợp vi phạm đã bị xử lý kỷ luật theo quy định tại Khoản 1 Điều này mà tái phạm hoặc vi phạm lần đầu gây hậu quả nghiêm trọng, hoặc vi phạm trong trường hợp sinh con thứ tư (trừ những trường hợp pháp luật có quy định khác) thì kỷ luật bằng hình thức cảnh cáo hoặc cách chức (nếu có chức vụ). 

3. Trường hợp vi phạm quy định tại Khoản 1, Khoản 2 Điều này gây hậu quả rất nghiêm trọng hoặc vi phạm trong trường hợp sinh con thứ năm trở lên hoặc vi phạm trường hợp sau thì kỷ luật bằng hình thức khai trừ: 

Gian dối trong việc cho con đẻ hoặc nhận nuôi con nuôi mà thực chất là con đẻ nhằm cố tình sinh thêm con ngoài quy định. 

Tuy nhiên với quyết định mới đây của Thủ tướng chính phủ thì sẽ gia tăng trường hợp cặp vợ chồng được sinh từ ba con trở lên (ở các khu vực mà tỉ lệ sinh thấp) theo đó quy định về kỷ luật đảng viên do vi phạm chính sách dân số này sẽ bị thay đổi.