"Át chủ bài" cho học sinh vững vàng trong kỷ nguyên AI: Vai trò từ lớp học đến gia đình

Nhà trường: Không chỉ dạy kiến thức, mà còn cần "dạy sống, dạy thích nghi"

Thầy Nguyễn Văn Hòa - Chỉ tịch Hội đồng trường Nguyễn Bỉnh Khiêm (Hà Nội) chia sẻ, chúng ta đã quá quen với việc nói về “học sinh giỏi”, nhưng thời AI đòi hỏi nhiều hơn: học sinh bản lĩnh – linh hoạt – biết học – biết làm – biết sống.

Để có được thế hệ học sinh như vậy, việc gieo – nuôi – luyện kỹ năng phải trở thành một chiến lược phát triển dài hạn, được thiết kế có mục tiêu, có trải nghiệm, có đánh giá tiến bộ, và có sự phối hợp giữa cha mẹ – giáo viên – chính học sinh. Gia đình không thể khoán trắng cho nhà trường, nhà trường cũng không thể chỉ dừng lại ở truyền đạt kiến thức cho học sinh.

Với nhà trường, theo thầy Hòa cần thiết phải:

Thứ nhất, thay đổi về tư duy giáo dục

Thế hệ học sinh cấp 3 hiện nay đang học tập trong một bối cảnh chưa từng có tiền lệ: AI có thể viết văn, giải toán, lập trình và thậm chí “trò chuyện” như con người. Nếu chỉ dừng lại ở vai trò truyền đạt kiến thức, nhà trường sẽ sớm bị tụt lại phía sau. Giáo dục phải chuyển từ truyền thụ sang định hướng – từ "học để biết" sang "học để học, học để thích nghi".

Thứ hai, tạo môi trường học tập linh hoạt, mở rộng kỹ năng

Các kỹ năng như tư duy phản biện, giải quyết vấn đề, quản lý cảm xúc, giao tiếp hiệu quả, sáng tạo… phải được đưa vào chương trình giảng dạy một cách thiết thực. Những mô hình lớp học tích hợp dự án, lớp học mở, câu lạc bộ sáng tạo, mô phỏng nghề nghiệp – chính là "sân tập" an toàn để học sinh cọ xát với tình huống thực tế và chuẩn bị hành trang bước vào thế giới có sự hỗ trợ mạnh mẽ từ AI.

Thứ ba, ứng dụng công nghệ – nhưng không phụ thuộc

Nhiều trường đã bắt đầu tích hợp AI vào giảng dạy: từ việc sử dụng ChatGPT để gợi ý ý tưởng viết văn, đến các nền tảng học tập cá nhân hóa. Tuy nhiên, thách thức đặt ra là dạy học sinh biết cách dùng AI như một công cụ chứ không lệ thuộc, sao chép hay lười suy nghĩ. Nhà trường cần tổ chức các tiết học hướng dẫn sử dụng công nghệ một cách có đạo đức, thông minh và sáng tạo.

Gia đình không còn là “người chỉ đường” truyền thống

Với gia đình, chuyên gia tâm lý Trần Kim Thành cho biết, gia đình không còn là “người chỉ đường” truyền thống.

"Trước đây, nhiều bậc phụ huynh quen với vai trò chọn giúp con nghề nghiệp, ngành học, thậm chí chọn cả lối sống. Nhưng trong thời đại biến động, những lời khuyên cũ có thể không còn phù hợp. Gia đình cần chuyển từ “người ra lệnh” sang “người đồng hành” – lắng nghe, cùng tìm hiểu và khám phá cùng con".

Giáo dục cảm xúc và giá trị sống tại nhà

Sự phát triển của công nghệ khiến con trẻ dễ trở nên lệ thuộc vào thiết bị, xa cách cảm xúc thật. Gia đình chính là nơi duy nhất có thể bồi đắp cảm xúc, giúp con hiểu bản thân, rèn luyện nội lực. Những buổi trò chuyện cởi mở, cùng con đối thoại về áp lực học tập, về thất bại, về ước mơ… chính là cách gia đình tạo ra “nền tảng tâm lý vững chắc” – điều mà không một chatbot hay phần mềm nào có thể thay thế.

Chấp nhận sự khác biệt và thúc đẩy tự lập

Kỷ nguyên AI sẽ tạo ra nhiều nghề nghiệp mới, có thể không giống bất kỳ chuẩn mực truyền thống nào. Học sinh có thể muốn trở thành nhà sáng tạo nội dung, nhà thiết kế trò chơi, chuyên gia dữ liệu… Gia đình cần vượt qua định kiến, chấp nhận và ủng hộ sự lựa chọn của con, đồng thời khuyến khích con tự lập, biết tự học, tự điều chỉnh – thay vì đòi hỏi sự hoàn hảo.

AI có thể thay đổi mọi thứ – từ cách viết một bài luận đến cách con người làm việc. Nhưng một điều không bao giờ thay đổi: sức mạnh của một con người biết yêu thương, biết học hỏi, biết đương đầu với thử thách. Vai trò của gia đình và nhà trường, suy cho cùng, vẫn là nuôi dưỡng điều đó trong mỗi đứa trẻ.

Đó chính là “át chủ bài” thật sự – để học sinh vững vàng đi đến bất cứ tương lai nào.