Nguyên tắc 4T trong giảm rác thải nhựa để bảo vệ sức khỏe của mỗi người

WWF - Tổ chức Quốc tế về Bảo tồn Thiên nhiên đang thực hiện chiến dịch truyền thông giảm thiểu rác thải nhựa đại dương tại Việt Nam.

1 năm thải ra 5 triệu tấn rác thải nhựa, tác hại tiềm ẩn khó lường tới sức khỏe con người

WWF cho biết, theo số liệu thống kê của Ngân hàng Thế giới, ước tính Việt Nam đã thải ra trên 31 triệu tấn rác thải sinh hoạt và gần 5 triệu tấn rác thải nhựa chỉ riêng trong năm 2018. Nhựa chiếm đến 64% tỷ lệ vật liệu dùng trong ngành bao gói, và dự kiến sẽ tiếp tục tăng lên.

Trong khi đó chỉ khoảng 14% lượng rác thải nhựa được thu gom chủ yếu bởi những người nhặt rác (ve chai, đồng nát), và tái chế bởi các doanh nghiệp nhỏ.

Rác thải nhựa làm tăng phát thải khí nhà kính, thúc đẩy gia tăng tác động tiêu cực đến biến đổi khí hậu, đe dọa sự tồn tại của các sinh vật biển, tăng tốc độ suy thoái của các quần thể san hô và ảnh hưởng đến hệ thống vi sinh vật đại dương. Đặc biệt, hạt vi nhựa phân rã ra tự nhiên có mặt trong nước, hải sản, không khí và có thể hấp thụ vào cơ thể con người qua đường ăn uống, hô hấp, để lại những tác hại tiềm ẩn khó lường đối với sức khỏe.

Theo một nghiên cứu gần đây của WWF-Việt Nam, sử dụng nhựa dùng 1 lần là một hành vi rất phổ biến. Mặc dù mức độ nhận thức của người dân về tác hại của rác nhựa đã được nâng cao nhất định trong thời gian qua, nhưng thói quen sử dụng nhựa dùng 1 lần chưa có dấu hiệu suy giảm rõ ràng.

Trong mua sắm cá nhân, người bán và người mua vẫn giữ thói quen thường xuyên dùng túi ni-lông để đựng đồ, dùng cốc nhựa, chai nhựa, ống hút nhựa với đồ uống, kèm thìa, dĩa nhựa trong những phần ăn mang đi… Nhiều người tiêu dùng mong muốn hạn chế sản phẩm nhựa dùng 1 lần nhưng người bán mặc định cung cấp sẵn. Ngược lại, nhiều người bán muốn hạn chế túi nilon, ống hút, thìa dĩa nhựa… nhưng lo ngại việc khách hàng sẽ không hài lòng về dịch vụ.

Hành động ngay để giảm thiểu rác thải nhựa với nguyên tắc 4T

Mỗi người dân hãy giảm thiểu rác thải nhựa ngay từ hôm nay với nguyên tắc 4T gồm: 

• Từ chối: Khuyến khích áp dụng trong trường hợp các sản phẩm, đặc biệt là nhựa dùng 1 lần, được phân phát miễn phí và rộng rãi, ví dụ như túi ni lông khi đi mua sắm hoặc ống hút nhựa khi mua đồ uống. Để tăng tính thuyết phục, bạn có thể nói với nhân viên cửa hàng rằng mình sẽ từ chối nhận sản phẩm đó nếu nó đi kèm nhựa dùng 1 lần.
• Tiết giảm: Cân nhắc lại lối sống của chính mình, xem xét xem những nhu cầu nào là thiết yếu và những nhu cầu nào có thể cắt giảm. Trước khi mua sắm, hãy suy nghĩ lại về nhu cầu - liệu mình có thực sự cần món đồ này không? Hạn chế sử dụng sản phẩm nhựa dùng 1 lần nếu có thể. Ưu tiên lựa chọn bao bì thân thiện với môi trường khi đi mua sắm.
• Tái sử dụng: Cố gắng sử dụng lặp đi lặp lại một món đồ hoặc sản phẩm càng nhiều lần càng tốt, giúp tối đa hóa chức năng và giá trị của sản phẩm trong vòng đời, tăng hiệu quả sử dụng và giảm chi phí cho mỗi lần sử dụng. Với những đồ nhựa đã qua sử dụng nhưng vẫn có thể dùng lại được như chai, hộp, túi nilon đi chợ…, hãy vệ sinh sạch sẽ và giữ lại để tiếp tục sử dụng cho lần sau hoặc những mục đích khác.
• Tái chế: Trao cho đồ vật đã qua sử dụng một công năng mới, ví dụ biến bình nước thành lọ hoa, chậu nhựa hỏng thành bồn cây, chai nước suối thành đồ chơi cho trẻ… Nên thu gom rác sau mỗi lần đi chơi, đi biển, picnic… và phân loại rác tại gia đình thành 3 loại: chất thải có khả năng tái chế; chất thải độc hại (pin, bóng đèn…); và chất thải khác, nhằm hỗ trợ cải thiện hệ thống thu gom và tái chế rác hơn.

Chiến dịch truyền thông lớn góp phần giảm thiểu rác thải nhựa

Thông điệp “Giảm rác nhựa là việc cần làm ngay của chính mỗi người vì sức khỏe của bản thân, của những người thân yêu và vì thiên nhiên  trong sạch. Bạn có thể quyết định việc đó!” là nội dung chính của chiến dịch truyền thông của WWF-Việt Nam, nhằm nâng cao trách nhiệm của mỗi cá nhân đối với việc giảm thiểu rác thải nhựa, thúc đẩy các thói quen tiêu dùng bền vững đối với các sản phẩm nhựa trong sinh hoạt hàng ngày theo nguyên tắc 4T: Từ chối - Tiết giảm - Tái sử dụng - Tái chế.

Chiến dịch hướng tới nhóm người tiêu dùng thế hệ mới và người tiêu dùng nói chung trên toàn quốc, đặc biệt những người sinh sống ở các khu vực duyên hải ven biển.

Các thông điệp được được thể hiện thông qua các chất liệu văn hóa dân gian như: Các bức tranh cổ động mang phong cách truyền thống, với nội dung mở nhằm cổ vũ sự sáng tạo và chủ động của người tiêu dùng đối với vấn đề giảm thiểu rác nhựa; “Chế” tục ngữ ca dao vui nhộn để thúc đẩy người tiêu dùng thực hành giảm rác nhựa trong sinh hoạt hàng ngày; Lan tỏa 1 bản Rap được sáng tác từ chính những câu tục ngữ ca dao do người tiêu dùng trẻ sáng tạo ra; Đặt lời mới trên nền các làn điệu âm nhạc truyền thống như cải lương, bài chòi với thông điệp truyền thông giảm rác nhựa được thể hiện gần gũi, thân thuộc với người tiêu dùng.

Nhờ khai thác các chất liệu dân gian quen thuộc, chủ đề giảm rác thải nhựa trở nên gần gũi hơn, kết nối được các giá trị văn hóa truyền thống với tri thức hiện đại, thúc đẩy mọi người ý thức được việc mình có thể góp phần quyết định sự trong sạch, bền vững của môi trường quanh mình, đồng thời mang đến một sân chơi thú vị và ý nghĩa, đặc biệt đối với người tiêu dùng trẻ.

Góp phần lan tỏa nội dung chiến dịch là nhiều người có ảnh hưởng như: ca sĩ Quân AP, youtuber Nhật Anh Trắng, MC Quang Minh, nhà văn/nhà báo Hoàng Anh Tú, nhà báo Lê Quốc Vinh, dịch giả Nguyễn Đình Thành... Các nhân vật có tầm ảnh hưởng sẽ khuyến khích và hướng dẫn cộng đồng quanh mình tham gia giảm thiểu ô nhiễm nhựa thông qua chia sẻ kinh nghiệm thực tế của bản thân về các cách đơn giản, dễ làm để giảm rác nhựa trong sinh hoạt.

Bà Nguyễn Thị Diệu Thúy - Giám đốc Chương trình Giảm nhựa, WWF-Việt Nam - cho biết: “Qua thực tế hoạt động từ Chương trình Giảm nhựa của WWF-Việt Nam thời gian qua, chúng tôi thấy rằng, nâng cao nhận thức của người dân về ô nhiễm nhựa chỉ là điều kiện cần nhưng chưa đủ để tạo nên những thay đổi tích cực đáng kể đối với vấn đề này.

Thói quen sử dụng nhựa dùng 1 lần vẫn chưa có dấu hiệu suy giảm rõ ràng nào, khả năng thay đổi các hành vi tiêu dùng nhằm phòng ngừa ô nhiễm nhựa trong xã hội còn chưa đạt như kỳ vọng.

Thông qua chiến dịch truyền thông này, chúng tôi hy vọng sẽ góp phần giúp người tiêu dùng, đặc biệt là người tiêu dùng trẻ tuổi, hiểu rõ hơn về ô nhiễm rác nhựa, giúp họ hiểu rõ hơn về vai trò cũng như sức mạnh của người tiêu dùng trong việc thay đổi hiện trạng ô nhiễm rác nhựa và tạo ra xu hướng giảm nhựa từ chính các doanh nghiệp cung cấp sản phẩm và dịch vụ mà họ sử dụng, gắn với những giá trị mới như là người tiêu dùng văn minh, có trách nhiệm xã hội, đặc biệt là trách nhiệm với tương lai”.