7 giai đoạn của bệnh Alzheimer: Dấu hiệu nhận biết và chăm sóc

Alzheimer là dạng phổ biến nhất của chứng mất trí nhớ. Cùng khám phá 7 giai đoạn tiến triển của bệnh từ những dấu hiệu ban đầu đến giai đoạn cuối trong bài viết dưới đây!

1 Các giai đoạn của bệnh Alzheimer

Giai đoạn 1: Không có triệu chứng rõ ràng

Ở giai đoạn đầu tiên này, bệnh Alzheimer bắt đầu âm thầm xuất hiện trong não bộ, nhưng người bệnh không hề cảm nhận được bất kỳ dấu hiệu nào khác thường.

Giống như nhiều căn bệnh khác, những thay đổi liên quan đến Alzheimer đã khởi phát từ rất lâu trước khi chúng ta nhận ra. Theo bác sĩ Wolk, giai đoạn này – thường được gọi là 'bệnh Alzheimer tiền lâm sàng' – có thể bắt đầu từ 10 - 15 năm trước khi các triệu chứng thực sự xuất hiện.

Trong suốt thời gian này, người bệnh vẫn sống, làm việc và giao tiếp bình thường như mọi ngày. Không ai, kể cả chính họ hay người thân, có thể nhận ra rằng bệnh đã bắt đầu. Đó là lý do giai đoạn này rất khó phát hiện nếu chỉ dựa vào quan sát thông thường.

Mặc dù hiện tại chưa có phương pháp điều trị cho giai đoạn tiền lâm sàng này, nhưng các nhà khoa học đang nỗ lực nghiên cứu các loại thuốc có thể ngăn chặn sự tiến triển của bệnh trước khi các triệu chứng xuất hiện, từ đó ngăn ngừa bệnh Alzheimer hoàn toàn.

Nếu bạn nhận thấy khả năng nhận thức của người thân bắt đầu suy giảm, có thể là họ đang bước vào giai đoạn 2 của bệnh Alzheimer.

Giai đoạn 1, người bệnh Alzheimer chưa có biểu hiện rõ ràng

Giai đoạn 2: Suy giảm nhận thức rất nhẹ

Ai cũng có thể quên đôi lúc và điều này thường xảy ra nhiều hơn khi chúng ta lớn tuổi. Giai đoạn rất sớm của bệnh Alzheimer có thể trông giống như chứng hay quên thông thường do tuổi tác.

Người bệnh có thể gặp một số tình huống như:

• Quên tên của người quen.
• Không nhớ mình để chìa khóa ở đâu.
• Thỉnh thoảng quên từ khi đang nói chuyện.

Tuy nhiên, họ vẫn có thể lái xe, làm việc và giao tiếp xã hội bình thường. Điểm khác biệt là sự đãng trí này sẽ xảy ra thường xuyên hơn.

Điều đặc biệt là bạn – người thân hoặc bạn bè – thường sẽ nhận ra những dấu hiệu này trước cả khi người bệnh ý thức được. Nếu bạn thấy người thân bắt đầu quên nhiều hơn bình thường, hãy khuyến khích họ đi khám sớm. Việc phát hiện và điều trị kịp thời có thể giúp làm chậm quá trình phát triển của bệnh.

Giai đoạn 2, người bệnh hay quên như một sự đãng trí thông thường

Giai đoạn 3: Suy giảm nhận thức nhẹ

Ở giai đoạn này, những thay đổi về trí nhớ trở nên rõ ràng hơn và không thể đổ lỗi cho tuổi tác. Nhiều người được chẩn đoán mắc bệnh Alzheimer ở giai đoạn này vì đây là lúc sinh hoạt hàng ngày của họ bắt đầu bị ảnh hưởng đáng kể.

Những khó khăn phổ biến ở giai đoạn này không chỉ đơn giản là quên tên người hay để lạc đồ đạc. Người bệnh có thể gặp phải các vấn đề như:

• Khó nhớ thông tin vừa tiếp nhận: Sau khi đọc một bài viết hoặc xem một chương trình, họ có thể không nhớ được nội dung chính, dù vừa mới tiếp xúc cách đó không lâu.
• Gặp trở ngại khi lập kế hoạch: Các công việc đòi hỏi sự sắp xếp logic, như chuẩn bị cho một sự kiện gia đình hay quản lý chi tiêu, trở nên rối rắm và khó hoàn thành.
• Trục trặc trong giao tiếp: Họ có thể ngập ngừng khi nói chuyện, quên từ ngữ quen thuộc (ví dụ: gọi 'cái bút' là 'cái gì đó để viết'), khiến cuộc trò chuyện bị gián đoạn.
• Khó khăn trong môi trường quen thuộc: Tại nơi làm việc hoặc trong các buổi gặp gỡ bạn bè, người bệnh có thể cảm thấy bối rối, thiếu tự tin khi thực hiện những việc từng rất dễ dàng trước đây.

Khi thấy trí nhớ của mình không còn như trước, nhiều người cảm thấy lo lắng và bối rối. Một số người còn né tránh, không muốn thừa nhận sự thật – điều này hoàn toàn dễ hiểu vì ai cũng cần thời gian để chấp nhận.

Tuy nhiên, việc trì hoãn tìm kiếm sự hỗ trợ chỉ khiến tình hình thêm phức tạp. Nếu được phát hiện sớm, các biện pháp như dùng thuốc hoặc điều chỉnh lối sống sẽ làm chậm tiến trình bệnh.

Giai đoạn 3, người bệnh gặp khó khăn trong việc lên kế hoạch

Giai đoạn 4: Suy giảm nhận thức vừa phải

Ở giai đoạn này, tổn thương não thường ảnh hưởng đến các khía cạnh khác của nhận thức ngoài trí nhớ bao gồm khó khăn về ngôn ngữ, khả năng tổ chức và tính toán. Những vấn đề này làm người thân của bạn khó thực hiện các công việc hàng ngày hơn.

Trong giai đoạn này – có thể kéo dài nhiều năm – người thân của bạn sẽ gặp khó khăn lớn về trí nhớ, họ có thể vẫn nhớ những chi tiết quan trọng về cuộc đời mình, ví dụ như họ đã kết hôn với ai hoặc họ sống ở đâu.

Trí nhớ của họ về quá khứ xa thường sẽ tốt hơn nhiều so với trí nhớ về thông tin hàng ngày, ví dụ như những gì họ xem trên bản tin hoặc cuộc trò chuyện trước đó trong ngày.

Những khó khăn khác trong giai đoạn này bao gồm:

• Lẫn lộn về ngày tháng và nơi họ đang ở.
• Tăng nguy cơ đi lang thang hoặc bị lạc.
• Thay đổi giấc ngủ, chẳng hạn như bồn chồn vào ban đêm và ngủ vào ban ngày.
• Khó khăn trong việc lựa chọn quần áo phù hợp với thời tiết hoặc dịp lễễ.

Những tình huống đòi hỏi suy nghĩ nhiều, ví dụ như tham gia một buổi họp mặt đông người sẽ khiến họ cảm thấy bối rối và căng thẳng. Vì vậy, người bệnh thường trở nên dễ cáu kỉnh hoặc khép mình, tránh giao tiếp với người khác.

Do tổn thương các tế bào não, người thân của bạn cũng có thể trải qua những thay đổi về tính cách khác, chẳng hạn như cảm thấy nghi ngờ người khác, ít quan tâm đến mọi thứ hoặc cảm thấy chán nản. Những triệu chứng này thường có thể được cải thiện bằng thuốc.

Giai đoạn 4, người bệnh dễ nhầm lẫn về thời gian, địa điểm

Giai đoạn 5: Suy giảm nhận thức vừa đến nặng

Người bệnh có thể quên đi những người thân thiết nhất, như gia đình hay bạn bè lâu năm. Họ không còn nhớ được thông tin cơ bản về bản thân như địa chỉ nhà hay số điện thoại.

Những việc thường ngày, như mặc quần áo đúng cách hay chuẩn bị một bữa ăn nhẹ, cũng trở nên khó khăn hơn, khả năng học điều mới gần như không còn.

Giai đoạn này còn mang đến những biến đổi về tâm lý:

• Ảo giác: Họ có thể thấy hoặc nghe những thứ không có thật, như ai đó đang nói chuyện trong phòng trống.
• Hoang tưởng: Họ tin vào những điều sai sự thật, ví dụ như nghĩ người khác lấy đồ của mình.
• Nghi ngờ: Họ cảm thấy bất an, nghi ngờ người xung quanh đang chống lại mình. Những biểu hiện này xuất phát từ tổn thương não bộ, không phải ý muốn của họ.

Người bệnh dễ bị lạc, ngay cả trong nhà mình, và không nhận ra nguy hiểm như quên tắt bếp hay đi lang thang. Vì vậy, họ cần được theo dõi sát sao để đảm bảo an toàn.

Giai đoạn 5, người bệnh mất dần khả năng tự lập

Giai đoạn 6: Suy giảm nhận thức nặng

Ở giai đoạn 6, bệnh Alzheimer khiến người bệnh gần như mất hoàn toàn khả năng tự chăm sóc bản thân. Những việc đơn giản như phản ứng với tiếng chuông điện thoại hay biết phải làm gì khi chuông báo cháy kêu giờ đây trở thành điều bất khả thi.

Theo Tiến sĩ Wolk, “Người bệnh gặp phải những triệu chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng lớn đến khả năng tự quản lý cuộc sống. Họ phụ thuộc hoàn toàn vào sự hỗ trợ từ người khác.”

Việc trò chuyện trở nên rất khó khăn ở giai đoạn này, người bệnh có thể vẫn nói được vài từ hoặc cụm từ, nhưng để diễn đạt một ý cụ thể – như chỗ nào đang đau hay họ cần gì – thì gần như không thể. Trí nhớ của họ cũng suy giảm nghiêm trọng, đến mức quên cả những ký ức quan trọng trong đời và không nhận ra người thân yêu.

Những thay đổi đáng kể về tính cách có thể tiếp tục xảy ra bao gồm:

• Lo lắng gia tăng: Họ có thể cảm thấy bất an mà không rõ lý do.
• Ảo giác: Họ thấy hoặc nghe những điều không có thật, như tiếng nói trong phòng trống.
• Hoang tưởng và nghi ngờ: Họ tin rằng người khác đang lừa dối hoặc hại mình, dù không có bằng chứng.

Người bệnh giờ đây cần được hỗ trợ trong mọi hoạt động, từ ăn uống, mặc quần áo đến vệ sinh cá nhân. Họ có thể không kiểm soát được hành vi và dễ gặp nguy hiểm nếu không có người giám sát liên tục, như đi lạc hoặc làm điều gì đó thiếu an toàn.

Giai đoạn 6, người bệnh dễ cáu kỉnh và bực bội với người chăm sóc

Giai đoạn 7: Suy giảm nhận thức rất nặng

Giai đoạn 7 là giai đoạn cuối cùng của bệnh Alzheimer, khi căn bệnh đã phá hủy nghiêm trọng các tế bào não. Điều này dẫn đến suy giảm nặng nề cả về tinh thần lẫn thể chất, lúc này cơ thể của người bệnh gần như ngừng hoạt động bình thường, vì tâm trí họ không còn khả năng giao tiếp hay điều khiển các chức năng cơ bản.

Ở giai đoạn này, nhu cầu chăm sóc của người thân sẽ tăng lên đáng kể. Họ có thể cần được chăm sóc suốt ngày đêm để hỗ trợ đi lại, ngồi và cuối cùng là nuốt.

Do khả năng vận động giảm sút, cơ thể họ cũng dễ bị nhiễm trùng, ví dụ như viêm phổi. Để giúp tránh nhiễm trùng, hãy giữ răng miệng của họ sạch sẽ, điều trị vết cắt và vết trầy xước bằng thuốc mỡ kháng sinh ngay lập tức và đảm bảo rằng họ được tiêm phòng cúm hàng năm.

Giai đoạn cuối, người bệnh cần được hỗ trợ hoàn toàn trong sinh hoạt

2 Cách chăm sóc người bệnh Alzheimer

Dưới đây là những gợi ý thực tế để bạn đồng hành cùng người thân yêu.

- Hiểu rõ giai đoạn bệnh:

Mỗi giai đoạn của Alzheimer mang đến những khó khăn khác nhau:

• Ở giai đoạn đầu: Người bệnh vẫn khá độc lập, hãy khuyến khích họ duy trì thói quen hàng ngày, như đi bộ hay đọc sách, để giữ tinh thần thoải mái.
• Từ giai đoạn giữa: Họ cần hỗ trợ nhiều hơn trong việc quản lý công việc hoặc chọn trang phục. Hãy nhẹ nhàng nhắc nhở mà không làm họ cảm thấy mất tự tin.
• Ở giai đoạn nặng: Sự chăm sóc toàn thời gian là cần thiết, từ giúp họ ăn uống đến giữ vệ sinh cá nhân.

- Tạo môi trường an toàn và quen thuộc
Người bệnh Alzheimer dễ bị bối rối hoặc gặp nguy hiểm, đặc biệt khi trí nhớ suy giảm. Bạn có thể:

• Sắp xếp nhà cửa gọn gàng: Gỡ bỏ thảm hoặc vật dụng dễ gây vấp ngã, lắp tay vịn ở cầu thang và phòng tắm.
• Dùng vật dụng hỗ trợ: Treo đồng hồ lớn, lịch rõ ràng để họ dễ theo dõi thời gian.
• Giữ thói quen cố định: Lặp lại giờ ăn, giờ ngủ để họ cảm thấy yên tâm hơn trong môi trường quen thuộc.

- Giao tiếp hiệu quả
Khi khả năng ngôn ngữ của người bệnh giảm dần, cách bạn trò chuyện rất quan trọng:

• Nói chậm, rõ ràng: Dùng câu ngắn, đơn giản như “Mẹ muốn uống nước không?” thay vì đặt câu hỏi dài.
• Nhìn vào mắt họ: Ánh mắt và nụ cười có thể thay lời nói, giúp họ cảm thấy được quan tâm.
• Tránh tranh cãi: Nếu họ quên hoặc nói sai, đừng sửa lỗi mà hãy nhẹ nhàng chuyển hướng câu chuyện.

Xem thêm:

• Bệnh Alzheimer có chữa được không? Dấu hiệu và cách điều trị Alzheimer.
• 5 triệu chứng Alzheimer phổ biến bạn không thể bỏ qua. 

Hy vọng bài viết trên đã cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích về 7 giai đoạn của bệnh Alzheimer và cách chăm sóc người bệnh. Hãy chia sẻ bài viết nhiều hơn cho bạn bè và người thân cùng biết đến nhé!