11 tác dụng của hành lá đối với sức khỏe bạn nên biết

Hành lá không chỉ là gia vị quen thuộc trong bữa ăn mà còn được sử dụng như một vị thuốc tự nhiên, giúp hỗ trợ tiêu hóa, giải cảm hiệu quả,... Cùng tìm hiểu ngay những công dụng và bài thuốc từ hành lá!

1 Giới thiệu chung về hành lá

Hành lá là cây gì?

Hành lá hay còn gọi là hành hoa, thông bạch hay các tên dân tộc khác như hom búa (Thái), búa (Tày), sông (Dao). Hành lá có tên khoa học Allium fistulosum L., thuộc họ Alliaceae. Đây là loại cây gia vị phổ biến, đồng thời là dược liệu được ứng dụng trong y học cổ truyền.

Hành lá là một loại cỏ sống lâu năm, có mùi thơm đặc trưng. Lá hành thường gồm 5 - 6 lá, hình trụ rỗng, dài từ 30 - 50cm, đường kính khoảng 4 - 8mm, phần giữa lá phình to và đầu lá thuôn nhọn. Hoa của cây hành mọc trên một cán dài, hình trụ rỗng. Cụm hoa có dạng xim ngắn, cuống rất ngắn tạo thành hình cầu. Bao hoa gồm hai vòng, mỗi vòng có ba cánh và ba lá đài màu trắng. Cây có sáu nhị hoa, gốc phình to, bao phấn hình chữ T và bầu thượng chia thành ba ngăn, mỗi ngăn chứa nhiều noãn. Quả hành là loại quả nang, hình tròn, đường kính khoảng 6mm, bên trong chứa các hạt hình cạnh, màu đen.

Hành lá được trồng rộng rãi trên khắp lãnh thổ Việt Nam, chủ yếu để làm gia vị trong ẩm thực và dùng làm thuốc. Cây hành cũng được trồng phổ biến tại nhiều quốc gia châu Á và châu Âu. Thời điểm thu hoạch chính là từ tháng 10 đến tháng 11, tuy nhiên hành có thể được thu hái quanh năm. Người ta sử dụng hành ở dạng tươi và khô tùy thuộc vào mục đích sử dụng.

Hành lá có tên khoa học Allium fistulosum L., thuộc họ Alliaceae

Thành phần hóa học của hành lá

Hành lá chứa các thành phần hóa học quan trọng như axit malic, phytin và hợp chất alylsunfit. Đặc biệt, trong hành có tinh dầu - chủ yếu là chất kháng sinh allicin (C₆H₁₀OS₂). Allicin là một chất lỏng không màu, dễ tan trong cồn, benzen và ete. Khi hòa tan trong nước, allicin dễ bị thủy phân nhưng vẫn giữ được khả năng kháng khuẩn mạnh mẽ.

Sự hiện diện của allicin trong tinh dầu của hành lá không chỉ góp phần tạo nên mùi thơm đặc trưng mà còn mang lại các lợi ích y học, đặc biệt trong việc tiêu diệt vi khuẩn và hỗ trợ điều trị các bệnh nhiễm trùng. Những đặc tính này đã giúp hành lá được ứng dụng rộng rãi trong cả ẩm thực và y học cổ truyền.

Allicin là thành phần hoạt chất chính có trong hành lá

Thành phần dinh dưỡng của hành lá

Hành lá là một loại rau gia vị phổ biến, không chỉ mang lại hương vị đặc trưng cho món ăn mà còn cung cấp nhiều dưỡng chất quan trọng. Theo USDA, 100g hành lá chứa khoảng 34kcal, bao gồm:

Hành lá có giá trị dinh dưỡng cao

2 Các tác dụng của hành lá đối với sức khỏe

Dùng làm gia vị

Hành lá đã trở thành gia vị không thể thiếu trong nhiều nền ẩm thực nhờ vào hương vị đa dạng, từ nhẹ nhàng, ngọt ngào đến nồng nàn, cay cay, tùy thuộc vào giống và hợp chất chứa lưu huỳnh. Hành lá nhẹ thích hợp cho các món salad, trang trí, trong khi hành lá cay mang lại hương vị đậm đà cho các món xào, súp và mặn.

Các đầu bếp không chỉ đánh giá cao hương vị đặc trưng của hành lá mà còn vì sự tương phản về kết cấu. Phần trắng của hành lá thường có vị sắc hơn vì chứa nhiều hợp chất lưu huỳnh, mang đến vị cay và đậm đà. Điều này khiến phần trắng của hành lá có thể làm tăng hương vị mạnh mẽ cho các món ăn. Trong khi đó, phần xanh của hành lá lại nhẹ nhàng hơn, với hương vị thanh thoát, ít cay và ngọt hơn. Sự kết hợp giữa phần trắng sắc bén và phần xanh nhẹ nhàng tạo nên một sự cân bằng hương vị và dễ chịu cho thị giác lẫn cảm quan của người thưởng thức.

Từ lâu hành lá đã là một món gia vị quen thuộc trong mọi bữa ăn

Chống viêm

Các hợp chất có hoạt tính sinh học trong hành lá (ví dụ như allicin và quercetin) thể hiện tác dụng chống viêm mạnh mẽ, giúp giảm các triệu chứng viêm và hỗ trợ cơ thể trong việc chống lại stress oxy hóa. Những tác dụng này có thể hỗ trợ điều trị các bệnh viêm như viêm khớp, bệnh tim mạch và một số bệnh ung thư.

Các hoạt chất trong hành lá thể hiện hoạt tính chống viêm nhờ giảm stress oxy hóa

Kháng khuẩn

Trong những năm gần đây, nhận thức về vai trò quan trọng của vi sinh vật đối với sức khỏe con người ngày càng tăng, đặc biệt là sự ảnh hưởng của chúng đến khả năng mắc các bệnh. Các loài Allium spp. như tỏi, hành và hành lá có một lịch sử dài về công dụng y học, với các hợp chất sinh học như lưu huỳnh và flavonoid có tính kháng khuẩn mạnh đối với nhiều loại mầm bệnh.

Các nghiên cứu cho thấy chiết xuất từ hành lá có khả năng ức chế Bacillus subtilis và các loài nấm, chứng tỏ tiềm năng trong điều trị nhiễm trùng vi sinh vật. Hợp chất fistuloside A, fistuloside B và fistuloside C trong hành lá đã được chứng minh có tác dụng mạnh với vi sinh vật gây bệnh.

Các hoạt chất lưu huỳnh và flavonoid trong hành lá có khả năng kháng khuẩn tốt

Giảm các triệu chứng viêm khớp

Viêm khớp là bệnh lý liên quan đến viêm ở một hoặc nhiều khớp, ảnh hưởng đến hàng triệu người trên thế giới, gây ra đau, sưng tấy, tổn thương xương và giảm khả năng vận động. Hai loại viêm khớp phổ biến là viêm khớp thoái hóa, do sự mòn sụn khớp theo thời gian và viêm khớp dạng thấp - một bệnh tự miễn khiến cơ thể tấn công màng hoạt dịch.

Các hợp chất sinh học từ thực vật như allicin, quercetin và các hợp chất chứa lưu huỳnh trong hành lá đã được nghiên cứu và cho thấy khả năng giảm viêm, giảm các triệu chứng của viêm khớp. Những hợp chất này không chỉ giúp giảm viêm, giảm đau và sưng tấy ở khớp mà còn chống lại quá trình stress oxy hóa gây tổn thương khớp.

Hành lá có khả năng giảm đau và giảm viêm khớp

Hỗ trợ phát triển xương ở trẻ em

Trong một nghiên cứu về tác dụng của chiết xuất nước từ hành lá đối với sự phát triển xương ở trẻ em và thanh thiếu niên thiếu canxi và vitamin D, Ryuk và cộng sự đã chỉ ra rằng chiết xuất hành lá có thể thúc đẩy sự phát triển các đĩa sụn tăng trưởng mà không gây ra tác dụng phụ. Nghiên cứu cũng không phát hiện sự xuất hiện của các rối loạn chuyển hóa hay giải phóng hormone gây béo phì.

Chiết xuất từ hành lá giúp thúc đẩy sự phát triển của xương, hỗ trợ tăng chiều cao ở trẻ

Chống béo phì

Các hợp chất sinh học có trong hành lá như flavonoid, hợp chất chứa lưu huỳnh và các hóa thực vật khác giúp điều chỉnh cảm giác thèm ăn, giảm lượng thức ăn nạp vào, đồng thời tăng cường quá trình sinh nhiệt, giúp đốt cháy calo để sinh nhiệt.

Nghiên cứu của Sung và cộng sự chỉ ra rằng chiết xuất từ hành lá không chỉ làm giảm trọng lượng cơ thể và trọng lượng mô mỡ trắng (bao gồm mô mỡ dưới da, mỡ quanh thận và mỡ quanh thận sau) ở chuột béo phì do chế độ ăn nhiều chất béo, mà còn làm giảm kích thước tế bào mỡ so với nhóm chuột đối chứng.

Một nghiên cứu khác cho thấy chiết xuất từ hành lá cũng giúp giảm trọng lượng cơ thể, tích tụ mỡ trong gan và mô mỡ, đồng thời giảm kích thước tế bào mỡ ở chuột béo phì.

Hành lá có thể hỗ trợ giảm béo phì và các rối loạn chuyển hóa liên quan

Chống oxy hóa

Hành lá chứa nhiều hợp chất sinh học có khả năng chống oxy hóa mạnh mẽ, giúp bảo vệ tế bào khỏi tổn thương do stress oxy hóa. Các hợp chất này bao gồm flavonoid (quercetin và kaempferol), allicin (hợp chất chứa lưu huỳnh), vitamin C, khoáng chất và các hợp chất phenolic như axit ferulic.

Nghiên cứu của Wang và cộng sự cho thấy chiết xuất từ tất cả các bộ phận của hành lá, bao gồm cuống giả, lá và rễ đều có tác dụng chống oxy hóa mạnh, đặc biệt là chiết xuất từ cuống cây. Một nghiên cứu khác của Stajner và cộng sự đã khẳng định hành lá là một chất chống oxy hóa tự nhiên mạnh mẽ, không độc hại rất phù hợp cho ngành thực phẩm, dược phẩm và mỹ phẩm.

Hành lá giàu chất chống oxy hóa, nhờ đó giảm viêm và tăng cường sức khỏe

Hỗ trợ phòng ngừa ung thư

Hành lá và các loài Allium spp. ăn được khác đã được nghiên cứu và chứng minh có tiềm năng chống ung thư, nhờ vào các hợp chất có hoạt tính sinh học phong phú, bao gồm hợp chất organosulfur, flavonoid và các hóa chất thực vật khác.

Đặc biệt, các hợp chất organosulfur như allicin có khả năng gây apoptosis (chết theo chương trình tế bào) và ức chế sự phát triển của các tế bào ung thư. Flavonoid trong hành lá có đặc tính chống oxy hóa giúp trung hòa các gốc tự do và giảm căng thẳng oxy hóa - yếu tố góp phần vào sự phát triển ung thư.

Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng hành lá có thể ngăn ngừa nhiều loại ung thư, bao gồm ung thư đại tràng, ung thư dạ dày và ung thư phổi thông qua việc can thiệp vào các con đường phát triển và tiến triển của tế bào ung thư. Một nghiên cứu của Tigu và cộng sự cho thấy chiết xuất từ hành lá và các loài Allium spp. khác có tác dụng ức chế sự phát triển của nguyên bào sợi và tế bào sừng.

Nghiên cứu về tác dụng bảo vệ của chiết xuất từ hành lá đối với ung thư ruột kết sử dụng mô hình chuột mắc ung thư ruột kết (tế bào CT-26) cho thấy chiết xuất này có khả năng ức chế các dấu hiệu viêm như COX-2 và iNOS. Ngoài ra, chiết xuất còn ức chế sự biểu hiện của các dấu hiệu liên quan đến quá trình apoptosis, tăng sinh tế bào, hình thành mạch máu và khối u xâm lấn.

Hành lá đã được chứng minh là có tiềm năng phòng ngừa và chống ung thư

Kháng nấm

Hành lá chứa các hợp chất có hoạt tính sinh học mạnh, đặc biệt là fistuloside A, fistuloside B và fistuloside C đều có khả năng kháng nấm. Nghiên cứu đã đánh giá hoạt tính kháng nấm của các hợp chất này thông qua các thử nghiệm khuếch tán đĩa, nồng độ ức chế tối thiểu (MIC) và nồng độ fungicide tối thiểu (MFC). Kết quả cho thấy fistuloside A và fistuloside C có tác dụng kháng nấm mạnh mẽ.

Cụ thể, fistuloside C cho thấy hoạt tính kháng nấm rõ rệt với MIC và MFC từ 3,1 - 6,2 µg/ml. Điều này chứng tỏ hành lá có tiềm năng ứng dụng trong điều trị các nhiễm nấm và hỗ trợ điều trị các bệnh nhiễm trùng vi sinh vật, khẳng định giá trị của hành lá trong phát triển các phương pháp điều trị kháng nấm.

Hoạt chất fistuloside A, fistuloside B và fistuloside C trong hành lá thể hiện hoạt tính kháng nấm tốt

Cải thiện sức khỏe hệ tiêu hóa

Hành lá chứa hàm lượng chất xơ dồi dào, giúp kích thích tiêu hóa, hỗ trợ nhu động ruột và cải thiện chức năng hệ tiêu hóa, giúp cơ thể hấp thụ dưỡng chất tốt hơn. Có thể dễ dàng kết hợp hành lá với nhiều loại rau khác để vừa bổ sung dinh dưỡng vừa tạo hương vị thơm ngon, làm cho bữa ăn thêm phần hấp dẫn.

Hành lá hỗ trợ cải thiện hệ tiêu hóa nhờ bổ sung chất xơ

Bảo vệ sức khỏe tim mạch

Hành lá là nguồn cung cấp chất chống oxy hóa và vitamin C, giúp bảo vệ cơ thể khỏi tác hại của các gốc tự do, giảm thiểu nguy cơ mắc các bệnh tim mạch. Ngoài ra, chiết xuất từ hành lá còn hỗ trợ làm giảm mức chất béo trung tính, cholesterol xấu và cholesterol toàn phần trong máu. Vitamin K trong hành lá có tác dụng bảo vệ sức khỏe tim mạch, ngăn ngừa sự tích tụ canxi trên thành động mạch giúp phòng ngừa xơ vữa động mạch.

Ăn hành lá giúp giảm thiểu nguy cơ mắc các bệnh tim mạch

3 Hướng dẫn cách sử dụng hành lá an toàn, hiệu quả

Liều dùng của hành lá

Hành lá có thể được sử dụng linh hoạt với liều lượng phù hợp tùy theo mục đích điều trị. Khi dùng dưới dạng thuốc sắc hoặc ép lấy nước uống, liều lượng mỗi lần nên từ 30 - 60g để đạt hiệu quả tối ưu.

Trong trường hợp dùng ngoài da, hành lá không giới hạn về liều lượng, có thể sử dụng tùy theo kích thước và mức độ của vùng cần điều trị. Điều này giúp hành lá phát huy tốt nhất các đặc tính chữa bệnh trong từng tình huống cụ thể.

Liều lượng hành lá được khuyên dùng là từ 30 - 60g/ ngày

Cách lựa chọn hành lá

Hành lá không chỉ là gia vị quen thuộc mà còn có nhiều lợi ích cho sức khỏe. Để tận dụng tối đa công dụng của hành lá, bạn cần chú ý lựa chọn đúng cách.

Khi đi mua hành lá, hãy chọn cây có lá sáng màu và giòn, tránh những cây có lá úa, héo. Cắt bỏ phần đầu trên và phần rễ dưới rồi rửa sạch hành lá trong nước để đảm bảo vệ sinh và chất lượng.

Bạn nên chọn hành có lá sáng màu và tránh lá bị héo, úa

Cách sử dụng hành lá an toàn, hiệu quả

Sau khi chọn lựa và sơ chế đúng cách, hành lá có thể được chế biến thành nhiều món ăn hấp dẫn. Bạn có thể nướng hành lá với dầu ô liu, muối và hạt tiêu hoặc trộn hành lá nghiền nhuyễn với trứng, bột làm bánh rồi rán như bánh xèo.

Hành lá cũng là thành phần không thể thiếu trong các món súp, salad hoặc có thể làm nước chấm khi trộn với giấm, ớt và nước tương, tạo nên hương vị đặc trưng, kích thích vị giác. Để hành lá luôn tươi ngon, bạn nên bảo quản chúng trong túi nilon và đặt vào tủ lạnh.

Bạn có thể sử dụng hành lá làm gia vị trong nhiều món ăn khác nhau

4 Một số bài thuốc có sử dụng hành lá

Lưu ý rằng trước khi sử dụng bất kì loại thảo dược hoặc dược liệu nào để chữa bệnh, bạn nên tham khảo ý kiến của chuyên gia y tế hoặc bác sĩ y học cổ truyền. Đồng thời, tìm hiểu về cách sử dụng các loại dược liệu và liều lượng cụ thể để tránh những tác dụng không mong muốn.

Bài thuốc trị cảm mạo, đầu nhức mũi ngạt

Bài thuốc 1:
Chuẩn bị: Củ hành tươi 30g, gừng tươi 10g, chè hương 10g (tùy chọn).
Tiến hành:

• Rửa sạch củ hành và gừng, sau đó cắt nhỏ.
• Cho các nguyên liệu vào nồi với nước, sắc lấy nước.
• Uống khi nước còn nóng, sau đó đắp chăn kín để ra mồ hôi.

Bài thuốc 2:
Chuẩn bị: 3 củ hành sống, 3 lát gừng, lá tía tô 10g và một ít muối, 1 quả trứng gà (tùy chọn).

Tiến hành:

• Rửa sạch hành, gừng và lá tía tô. Thái nhỏ hành và tía tô, giã nát gừng.
• Chuẩn bị một bát cháo nóng, thêm các nguyên liệu đã chuẩn bị vào.
• Nếu cần, đập thêm một quả trứng gà vào cháo.

Bạn nhớ ăn cháo khi còn nóng, sau đó đắp chăn kín để ra mồ hôi.
Bài thuốc 3:
Chuẩn bị: Hành tươi 20g, gừng tươi 5g, lá tía tô 10g.
Tiến hành:

• Rửa sạch hành, gừng và lá tía tô. Thái nhỏ hành và tía tô, giã nát gừng.
• Cho tất cả vào một bát cháo nóng.
• Ăn cháo khi còn nóng hổi, sau đó đắp chăn kín để ra mồ hôi.
• Ăn cháo 2 lần/ngày để đạt hiệu quả tốt nhất.

Bài thuốc chữa mụn nhọt

Chuẩn bị: Hành lá tươi một lượng vừa đủ và một lượng mật ong phù hợp để trộn đều với hành.
Tiến hành:

• Rửa sạch hành tươi, sau đó giã nát.
• Trộn hành giã nát với mật ong để tạo thành hỗn hợp.
• Đắp hỗn hợp này trực tiếp lên mụn nhọt.
• Khi mụn chín và ngòi thoát ra, dùng giấm để rửa sạch vùng da bị tổn thương.

Bài thuốc chữa động thai

Chuẩn bị: Hành tươi 60g, 1 bát nước sạch.
Tiến hành:

• Rửa sạch hành tươi, cắt nhỏ.
• Cho hành và nước vào nồi, sắc kỹ trên lửa nhỏ.
• Lọc bỏ bã, lấy phần nước sắc cho phụ nữ uống để hỗ trợ an thai.

Bài thuốc trị nghẽn ruột do giun đũa

Chuẩn bị: Hành củ 30g, dầu vừng 30g.

Tiến hành: Nghiền hành củ với dầu vừng, uống hỗn hợp này 2 lần/ngày.

Bài thuốc chữa bệnh tê thấp

Chuẩn bị: Hành tươi 30g, một ít muối, tương đậu nành và dầu thực vật (vừa đủ).

Tiến hành:

• Rửa sạch hành tươi, thái thành khúc nhỏ.
• Ướp hành với một chút muối và tương đậu nành.
• Đun nóng dầu thực vật trên chảo, cho hành vào xào đến khi chín mềm.

Bài thuốc trị eczema, phát ban, loét ở chân

Chuẩn bị: Lượng hành tươi tùy theo kích thước vùng nhiễm bệnh, nước đun sôi (vừa đủ).
Tiến hành:

• Rửa sạch hành tươi, giã nát.
• Cho hành đã giã vào nước đun sôi, khuấy đều và để nguội bớt.
• Dùng dung dịch này để rửa các vùng bị đau hoặc nhiễm bệnh.
• Lặp lại vài lần trong ngày, tùy theo tình trạng nhiễm bệnh.

Bài thuốc trị mụn trứng cá

Chuẩn bị: Một nắm hành lá, 1 thìa mật ong.
Tiến hành:

• Rửa sạch lá hành, để ráo nước.
• Giã nát lá hành để lấy tinh chất.
• Trộn tinh chất hành với 1 thìa mật ong, khuấy đều để tạo thành hỗn hợp.
• Làm sạch vùng da mặt, sau đó đắp hỗn hợp lên vùng da bị mụn. Để yên trong 15 phút, sau đó rửa sạch mặt bằng nước.
• Thực hiện đều đặn 2 - 3 lần mỗi tuần để cải thiện tình trạng mụn.

Bài thuốc chữa đái dầm ở trẻ nhỏ

Chuẩn bị: Vài cây hành lá còn nguyên rễ, lưu hoàng 30g.
Tiến hành:

• Rửa sạch hành lá, giữ nguyên rễ, để ráo nước.
• Giã nhuyễn hành lá cùng 30g lưu hoàng để tạo hỗn hợp.
• Đắp hỗn hợp lên vùng bụng trẻ.
• Dùng băng trắng cố định hỗn hợp trên bụng, giữ trong khoảng 8 giờ.
• Tháo băng và lau sạch vùng bụng trẻ.

Bài thuốc chữa tắc tia sữa

Chuẩn bị: Hành lá: 40g, nước 500ml.
Tiến hành:

• Rửa sạch hành lá, cắt khúc vừa phải.
• Đun hành lá với 500ml nước, đun sôi rồi giảm lửa nhỏ, sắc đến khi còn khoảng 300ml.
• Chắt nước sắc hành lá ra, chia thành 2 - 3 lần uống trong ngày.

Nấu cháo với hành lá có thể chữa cảm mạo hiệu quả

5 Một số lưu ý khi sử dụng hành lá

Đối tượng không nên dùng hành lá

Mặc dù hành lá là một loại rau gia vị giàu dinh dưỡng và có nhiều lợi ích trong việc hỗ trợ điều trị bệnh. Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn và tránh các tác dụng phụ không mong muốn, người dùng không nên sử dụng hành lá trong các trường hợp:

• Người có cơ địa bốc hỏa, dương thịnh, dễ nóng trong người.
• Người bị huyết áp cao, do hành lá có thể gây kích thích làm tăng nhiệt trong cơ thể.

Không nên dùng hành lá cho người bị huyết áp cao, nóng trong người

Một số chú ý khi sử dụng hành lá

Mặc dù hành lá là loại thực phẩm quen thuộc và bổ dưỡng, việc sử dụng không đúng cách có thể gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe. Do đó, cần lưu ý một số trường hợp cụ thể khi sử dụng loại nguyên liệu này:

• Tránh tiêu thụ quá nhiều hành lá, vì điều này có thể dẫn đến tình trạng bạc tóc, mờ mắt hoặc cản trở quá trình bài tiết mồ hôi tự nhiên.
• Phụ nữ gặp các vấn đề về kinh nguyệt như kinh loãng, kinh sớm hoặc kinh nguyệt ra nhiều cần hạn chế sử dụng hành lá.
• Lưu ý không kết hợp hành lá với mật ong để tránh những tác động không mong muốn đối với sức khỏe.

Bạn nên lưu ý dùng hành lá đúng cách để không ảnh hưởng xấu đến sức khỏe

Xem thêm:

• 12 tác dụng của lá húng chanh, tác dụng phụ, cách dùng và lưu ý cần biết
• Hành tây có tác dụng gì? 9 công dụng của hành tây tốt cho sức khỏe
• Sâm đại hành có tác dụng gì? 9 tác dụng của sâm đại hành bạn nên biết

Hy vọng bài viết đã cung cấp cho bạn những kiến thức liên quan đến 11 tác dụng của hành lá. Nếu thấy bài viết hay và hữu ích, hãy chia sẻ cho người thân và bạn bè nhé!