10 tác hại của corticoid trên da bạn không nên bỏ qua

Corticoid là một thành phần quen thuộc trong nhiều loại thuốc bôi ngoài da, nhưng ít ai biết rằng việc lạm dụng hoặc sử dụng sai cách có thể dẫn đến nhiều hệ lụy nghiêm trọng. Hãy cùng tìm hiểu 10 tác hại của corticoid trên da ngay trong bài viết dưới đây!

Corticoid là thuốc gì?

Corticoid (hay còn gọi là glucocorticoid hoặc steroid) là nhóm thuốc kê đơn có tác dụng chống viêm mạnh. Chúng được tổng hợp (nhân tạo) với cấu trúc và tác dụng tương tự như cortisol – một loại hormone tự nhiên do tuyến thượng thận sản xuất. Cortisol đóng vai trò quan trọng trong nhiều quá trình sinh học của cơ thể như chuyển hóa, miễn dịch...

Corticoid chống viêm bằng cách giảm sản xuất một số chất hóa học gây viêm trong cơ thể. Ở liều cao, corticoid còn có khả năng ức chế hoạt động của hệ miễn dịch giúp giảm các phản ứng miễn dịch quá mức. Nhờ đó, corticoid được sử dụng rộng rãi để điều trị nhiều bệnh lý khác nhau như:

• Điều trị bệnh lý tự miễn: Viêm khớp dạng thấp, lupus ban đỏ, hen suyễn, viêm mạch máu và chàm (eczema).
• Hỗ trợ quá trình phục hồi: Viêm bao hoạt dịch, ngón tay cò súng, viêm gân và các phản ứng dị ứng nghiêm trọng. 
• Ức chế hệ miễn dịch sau cấy ghép nội tạng: Giảm nguy cơ cơ thể đào thải cơ quan mới được cấy ghép.

Gây châm chích, bỏng rát

Thuốc corticoid dạng bôi có thể gây cảm giác châm chích hoặc bỏng rát ngay sau khi thoa. Tuy nhiên, cảm giác này sẽ thuyên giảm khi da dần quen với thuốc.

Cảm giác bỏng rát thường xuất hiện rõ hơn khi sử dụng corticoid nồng độ cao hoặc thoa trên diện tích da lớn trong thời gian dài, đặc biệt ở trẻ nhỏ và người cao tuổi. Nếu cảm giác này kéo dài hoặc ngày càng nghiêm trọng hơn, người dùng nên ngừng sử dụng và tham khảo ý kiến của bác sĩ để có biện pháp xử lý phù hợp.

Thuốc corticoid dạng bôi có thể gây cảm giác châm chích hoặc bỏng rát

Gây teo da

Thuốc corticoid dạng bôi ức chế sự tăng sinh tế bào, làm giảm sự phát triển của nguyên bào sợi, ức chế tổng hợp collagen và mucopolysaccharide trong lớp biểu bì, hạ bì. Điều này dẫn đến tình trạng teo da kèm theo mất sắc tố tại chỗ, giãn mao mạch, bầm tím và tăng độ nhạy cảm của da.

Mức độ teo da phụ thuộc vào độ mạnh của corticoid, vị trí thoa thuốc, độ tuổi của bệnh nhân và tình trạng băng kín vùng da bôi thuốc. Những vùng da mỏng, ẩm ướt và có nhiệt độ cao như nếp gấp da dễ bị teo hơn. Teo da có thể phục hồi sau khi ngừng sử dụng corticoid nhưng quá trình phục hồi có thể mất vài tháng.

Mức độ teo da phụ thuộc vào độ mạnh của corticoid

Giãn mạch máu, rạn da 

Corticoid kích thích các tế bào nội mô vi mạch ở lớp bì, dẫn đến tình trạng giãn các mao mạch và tiểu động mạch dưới da. Hiện tượng này khiến làn da trở nên mỏng manh và xuất hiện các mạch máu nhỏ li ti trên bề mặt.

Rạn da là những vết sẹo dài, mảnh, xuất hiện khi lớp bì bị tổn thương do căng giãn cơ học. Quá trình này bắt đầu bằng hiện tượng viêm và phù nề lớp bì, sau đó là sự lắng đọng collagen dọc theo hướng căng giãn của da. Vết rạn do lạm dụng corticoid thường là vĩnh viễn, khác biệt so với rạn da do tăng cân quá mức hoặc mang thai.

Corticoid có thể gây ra tình trạng giãn mạch máu và rạn da

Nhiễm trùng da

Việc sử dụng corticoid có thể làm suy yếu phản ứng miễn dịch tự nhiên của da, từ đó làm tăng nguy cơ nhiễm trùng da và niêm mạc. Tỷ lệ nhiễm trùng da khi dùng corticoid dao động từ 16% đến 43% và thường xuất hiện sớm trong quá trình điều trị.

Các loại nhiễm trùng thường gặp do dùng corticoid bao gồm lang ben, nấm móng do Trichophyton và Candida, nấm da dermatophytosis và nhiễm nấm Alternaria lan tỏa. Bên cạnh đó, corticoid còn làm tăng sự phát triển của Propionibacterium acnes và Demodex folliculorum, dẫn đến tình trạng tương tự như mụn trứng cá đỏ (bệnh rosacea).

U hạt gluteale infantum cũng là một hậu quả của việc điều trị viêm da tã lót bằng corticoid, khiến khả năng miễn dịch tại chỗ đối với nấm Candida albicans bị suy giảm. Tình trạng này gây phát ban nốt sần dạng hạt màu đỏ tía xuất hiện dai dẳng ở vùng mông, đùi hoặc nếp bẹn ở trẻ em.  

Ngoài ra, corticoid còn có thể làm kéo dài hoặc trầm trọng hơn các bệnh lý do virus và ký sinh trùng gây ra như herpes simplex, molluscum contagiosum, ghẻ.

Lạm dụng corticoid làm suy yếu phản ứng miễn dịch tự nhiên của da

Mụn trứng cá 

Ban đầu, corticoid có thể giúp giảm viêm, làm xẹp các sẩn đỏ và mụn mủ. Tuy nhiên, khi các tổn thương tái phát, chúng trở nên kháng điều trị và dẫn đến tình trạng bùng phát mụn trứng cá khó kiểm soát (ban đỏ, mụn mủ, mụn đầu trắng và mụn đầu đen trên trán, má hoặc vùng da quanh miệng). Hiện tượng này xảy ra do corticoid phá hủy lớp biểu mô của nang lông, khiến các thành phần bên trong nang lông bị đẩy ra ngoài, tạo điều kiện cho mụn phát triển.

Lạm dụng corticoid có thể làm bùng phát mụn trứng cá khó kiểm soát

Làm chậm lành vết thương

Corticoid có thể làm chậm quá trình lành vết thương do ảnh hưởng đến nhiều thành phần cấu trúc của da như:

• Corticoid gây teo lớp thượng bì, làm chậm quá trình tái tạo biểu mô.
• Corticoid ức chế hoạt động của nguyên bào sợi (fibroblasts), làm giảm tổng hợp collagen và chất nền, dẫn đến teo lớp bì và hình thành các vết rạn da.
• Corticoid làm giãn mao mạch, xuất huyết dưới da và dễ bầm tím.
• Corticoid làm suy giảm quá trình tạo mô hạt, khiến vết thương chậm lành hơn.

Corticoid làm chậm lành vết thương do ảnh hưởng đến nhiều cấu trúc da

Viêm da quanh miệng

Viêm da quanh miệng do bôi corticoid là tình trạng phát ban ở vùng mặt (sẩn nang lông và mụn mủ trên nền da đỏ quanh miệng). Tình trạng này phổ biến nhất ở phụ nữ trẻ nhưng cũng có thể xảy ra ở nam giới và trẻ em do lạm dụng corticoid mạnh trong thời gian dài.

Việc điều trị viêm da dị ứng bằng corticoid kéo dài có thể gây hiện tượng "nhờn thuốc", khiến người bệnh phải dùng các chế phẩm corticoid mạnh hơn. Điều này dẫn đến ban đỏ toàn mặt, tăng sắc tố từng mảng trên trán, teo da và tăng các nếp nhăn quanh mắt.

Việc điều trị viêm da dị ứng bằng corticoid kéo dài có thể gây hiện tượng nhờn thuốc

Thay đổi sắc tố da

Thay đổi sắc tố da là một tác hại thường gặp khi sử dụng corticoid bao gồm cả tăng sắc tố và giảm sắc tố. Tăng sắc tố da sau khi tiêm corticoid tại chỗ đã được ghi nhận rõ ràng trong nhiều nghiên cứu. Tuy nhiên, giảm sắc tố sau khi bôi corticoid tại chỗ cũng khá phổ biến nhưng thường ít được chú ý.

Corticoid có thể ức chế quá trình sản xuất melanin của các tế bào melanocytes (tế bào biểu bì tạo hắc tố), dẫn đến các vùng da mất sắc tố loang lổ. May mắn là các tổn thương này thường có thể phục hồi sau khi ngừng sử dụng corticoid.

Corticoid ức chế quá trình sản xuất melanin và dẫn đến các vùng da mất sắc tố loang lổ

Rậm lông tại vùng da điều trị

Rậm lông tại vùng da điều trị do bôi corticoid tại chỗ được ghi nhận là hiếm gặp. Tác hại này thường gặp hơn khi sử dụng corticoid toàn thân. Những sợi lông sẫm màu có thể tồn tại trong nhiều tháng sau khi ngừng sử dụng corticoid.

Corticoid có thể gây rậm lông tại vùng da điều trị

Da dễ bầm tím

Corticoid ức chế hoạt động của nguyên bào sợi trong lớp hạ bì và làm giảm tổng hợp collagen. Điều này làm da trở nên mỏng hơn, giảm độ đàn hồi và dễ tổn thương. Hậu quả là da dễ bị bầm tím ngay cả khi chỉ chịu tác động nhẹ. Ngoài ra, corticoid còn làm suy yếu cấu trúc mạch máu dưới da, làm tăng nguy cơ xuất huyết và bầm tím.

Corticoid còn làm suy yếu cấu trúc mạch máu dưới da, làm tăng nguy cơ xuất huyết và bầm tím

Xem thêm: 

• 14 tác hại của thuốc giảm cân đối với cơ thể bạn cần biết
• 8 tác hại của thuốc tăng cường sinh lý nếu phái nam lạm dùng nhiều
• Uống cà phê có tác hại gì? 12 tác hại của cà phê đến sức khỏe

Việc sử dụng corticoid cần được theo dõi cẩn thận và tuân theo chỉ định của bác sĩ nhằm tránh các tác dụng phụ như teo da, mụn trứng cá, nhiễm trùng hay tăng sắc tố. Hãy cân nhắc và lựa chọn giải pháp an toàn cho làn da của bạn.