Lịch sử ra đời của Liên minh Bưu chính Thế giới (UPU)

Theo Vụ Hợp tác quốc tế, Bộ Thông tin và Truyền thông, dịch vụ bưu chính đã xuất hiện từ xa xưa trong lịch sử nhân loại.

Khi xã hội loài người được hình thành và phát triển thì cũng nảy sinh nhu cầu về trao đổi thông tin, truyền đưa và lưu trữ tin tức.

Có thể nói rằng sự trao đổi thông tin về hoạt động kinh tế xã hội, về tình cảm của con người là một yếu tố quan trọng đối với cuộc sống, sự phát triển tri thức, kinh tế của xã hội và sự tồn vong của loài người.

Các phương tiện thông tin của con người đã xuất hiện ngay từ khi có dấu hiệu của nền văn minh và không ngừng được hoàn thiện để thích ứng với sự thay đổi của điều kiện sống, với sự phát triển văn hoá và kỹ thuật. 

Ở thời kỳ nguyên thủy, người ta dùng các âm thanh như tiếng hú, tiếng gõ,... để làm phương tiện thông tin với nhau khi đi săn hay lúc gặp nguy hiểm.

Sau đó người ta thông tin bằng kèn, tù và, lửa, chiêng, phất cờ là những phương tiện có tính "kỹ thuật hơn". Rồi từ khi phát minh ra thuốc nổ, người ta dùng súng và pháo hiệu. Có những người chuyên làm việc đưa tin, truyền lệnh của lãnh chúa.

Hệ thống thông tin đầu tiên là những trạm gác đặt quanh các điểm dân cư, trên các chòi, các cây cao. Khi có kẻ thù đến họ đốt lửa báo động theo dây chuyền để kẻ thù không thể tấn công bất ngờ được. Họ đã thành lập những trạm thay ngựa cho những người chạy đưa tin tức hỏa tốc.

Xã hội phát triển và nhu cầu trao đổi thông tin cũng ngày càng phát triển. Chữ viết được phát minh, con người đã biết sử dụng thư, các bản tin làm phương tiện trao đổi thông tin.

Trước khi có điện báo, điện thoại thì những phương tiện thông tin này là những phương tiện thông tin chủ yếu của con người trong xã hội.

Lúc ban đầu chỉ là truyền đưa những mệnh lệnh (các sớ lệnh) của Lãnh chúa, Vua quan, các thông tin chung, rồi xuất hiện sự trao đổi tình cảm riêng tư của con người.

Những bức thư ban đầu được viết trên các phiến đá mỏng, trên các vỏ cây, tấm ván bằng gỗ hoặc trên những thanh tre, miếng đất sét.

Đôi khi người ta viết ngay trên người đưa tin hỏa tốc. Dần dần phát triển, con người đã biết sử dụng các tấm da dê, da lừa làm vật để viết thư cho gọn và dễ vận chuyển hơn.

Sự ra đời của giấy viết ở Trung quốc vào thế kỷ thứ 2 và ở châu Âu vào thế kỷ 11 - 12 đã trở thành cuộc cách mạng trong việc trao đổi thư tín và giấy trở thành vật mang tin cơ bản trong thư tín.

Phạm vi trao đổi thư từ cũng ngày càng mở rộng. Lúc ban đầu con người viết thư trao đổi trong phạm vi một vùng, một lãnh thổ. Khi phương tiện giao thông được phát triển, sự xuất hiện đường sắt, tàu thủy giúp con người đi lại, di chuyển đến các vùng khác ngoài quê hương, đến các vùng xa xôi nhiều hơn và khi xuất hiện sự di cư thì nhu cầu trao đổi thư từ được mở rộng hơn, đặc biệt khi sự trao đổi thương mại quốc tế phát triển.  

Xuất hiện nhu cầu trao đổi thư tín giữa các vùng, giữa các nước. Nhu cầu này cũng phát triển về số lượng dần dần theo thời gian, nhanh chóng tăng lên khi thương mại quốc tế phát triển, con người có nhiều nhu cầu trao đổi tin tức thương mại.

Việc trao đổi thư tín giữa các quốc gia cũng ngày càng trở nên phức tạp hơn khi lưu lượng ngày càng tăng và số nước có trao đổi, quan hệ bưu chính ngày càng lớn. Việc thanh toán cước phí dịch vụ càng trở nên phức tạp.

Trước khi Liên minh Bưu chính Thế giới (UPU) ra đời (9/10/1874), ngành Bưu chính mỗi nước muốn chuyển phát được một bưu phẩm ra khỏi phạm vi biên giới nước mình và gửi đến đúng địa chỉ ở bất kỳ ngóc ngách nào trên thế giới thì đều phải dựa vào hàng trăm Thỏa thuận song phương và phải áp dụng tính toán hàng loạt các mức cước phí khác nhau.

Để tránh được các phiền toái này cần phải thay thế tất cả các Thỏa thuận nói trên bằng một Hiệp ước đa phương. Ông Heinrich Von Stephan (1831 - 1897), người Đức, cán bộ quản lý Bưu chính Đức phụ trách lĩnh vực bưu chính quốc tế, sau này trở thành người lãnh đạo Bưu chính Đức, là người đã đưa ra phương án dự kiến thành lập Liên minh bưu chính giữa các dân tộc.

Năm 1869, theo đề nghị của ông, Chính phủ Liên bang Bắc Đức đã trao đổi thư với Chính phủ Pháp nhằm triệu tập một Hội nghị bưu chính quốc tế để thống nhất dịch vụ bưu chính giữa các nước Châu Âu với nhau, tiến tới một Liên minh bưu chính trên toàn cầu. 

Sau một thời gian dài đàm phán, ngày 15/9/1874 một Hội nghị bưu chính được triệu tập tại Berne, Thụy Sĩ gồm đại diện của 20 nước trên phần đất Châu Âu, Ai Cập và Mỹ, theo lời mời của Chính phủ Thụy Sĩ dưới sự chủ toạ của chính H.V Stephan.

Sau 24 ngày làm việc, ngày 9/10/1874, đại diện 22 nước tham gia Hội nghị đã ký kết Hiệp ước Berne thông qua Công ước thế giới đầu tiên quy định về cơ quan bưu chính quốc tế và thành lập Tổng hội bưu chính.

Năm 1877, Tổng hội bưu chính được đổi tên là Liên minh Bưu chính Thế giới (Universal Postal Union) - viết tắt là UPU. UPU đã trở thành một trong những tổ chức chuyên ngành quốc tế ra đời sớm nhất. 

Từ đó hàng năm cứ vào ngày mồng 9 tháng Mười, cộng đồng Bưu chính trên toàn thế giới lại tổ chức kỷ niệm Ngày Bưu chính thế giới để nhớ tới sự ra đời của Liên minh Bưu chính thế giới vào năm 1874 được đánh dấu bằng Hiệp ước Berne.