Thổ phục linh (củ khúc khắc) có tác dụng gì đối với sức khỏe?

Thổ phục linh là một vị thuốc Đông y với nhiều công dụng như kháng viêm, tăng cường miễn dịch cũng như các vấn đề về da. Hãy cùng tìm hiểu thổ phục linh có tác dụng gì qua bài viết dưới đây nhé!

1 Thổ phục linh là gì? Thành phần, đặc điểm

Thổ phục linh là gì?

Thổ phục linh (tên khoa học: Smilax glabra Roxb.) còn được gọi với nhiều tên khác như củ khúc khắc, củ kim cang, là một loại dược liệu quý trong Y học cổ truyền, thuộc họ Khúc khắc (Smilacaceae). Đây là loài cây thân leo lâu năm, thường mọc hoang ở các khu rừng rậm, bờ suối hay vùng trung du miền núi.

Khu vực phân bố và đặc điểm nhận dạng

Thổ phục linh phân bố rộng rãi ở nhiều quốc gia châu Á như Việt Nam, Trung Quốc, Ấn Độ, Thái Lan… Ở nước ta, cây thường mọc hoang và được trồng nhiều tại các tỉnh miền núi phía Bắc và miền Trung.

• Đặc điểm hình thái: Thổ phục linh là cây thân leo mềm dẻo, có thể dài đến vài mét. Phần thân rễ phình to thành củ, hình trụ dài, có nhiều nhánh - đây chính là bộ phận được thu hái, phơi hoặc sấy khô để dùng làm thuốc.
• Lá cây hình bầu dục hoặc hình trứng thuôn dài, mọc so le, gân nổi rõ.
• Hoa nhỏ, màu trắng ngà, mọc thành chùm, quả hình cầu khi chín có màu đỏ tím.

Nhờ hình dáng đặc trưng của rễ củ và tính dễ leo, thổ phục linh rất dễ nhận biết trong tự nhiên.

Thổ phục linh là cây thân leo mềm dẻo, hoa nhỏ, màu trắng ngà mọc thành chùm

Thành phần hoạt chất chính 

Thổ phục linh chứa nhiều hoạt chất sinh học có giá trị dược lý cao, góp phần tạo nên các tác dụng quý đối với sức khỏe:

• Saponin: có khả năng kháng viêm, tăng cường miễn dịch và hỗ trợ giải độc.
• Flavonoid: hoạt chất chống oxy hóa mạnh, giúp trung hòa gốc tự do và bảo vệ tế bào.
• Tannin: có tác dụng kháng khuẩn, se niêm mạc và hỗ trợ tiêu hóa.

Ngoài ra còn có nhựa thực vật, tinh dầu, parillin, sterol và nhiều vi chất khác giúp tăng cường sức khỏe.

Thổ phục linh chứa nhiều hoạt chất có giá trị dược lý cao

2 Các tác dụng của thổ phục linh với sức khoẻ

Hỗ trợ điều trị bệnh vảy nến

Về mặt dược lý, thổ phục linh có đặc tính chống viêm, tác dụng kháng histamin nên tác dụng hỗ trợ điều trị bệnh vảy nến. Trong Đông y có một số bài thuốc điều trị vảy nến có thành phần thổ phục linh như:

• Bài 1: Thổ phục linh 40g; hà thủ ô và đương quy mỗi vị 20g; khương hoạt, ké đầu ngựa, sinh địa, mỗi vị 16g; huyền sâm, uy linh tiên, mỗi vị 12g, sắc uống ngày 1 thang.
• Bài 2: Thổ phục linh 40g, cải trời 80g, sắc chia 3 - 4 lần uống trong ngày.

Điều trị phối hợp với bôi các thuốc mỡ của Y học hiện đại.

Thổ phục linh có thể hỗ trợ điều trị bệnh vảy nến

Hỗ trợ điều trị bệnh giang mai

Theo Đông y, thổ phục linh quy vào các kinh can, vị, có tác dụng thanh nhiệt giải độc, khu phong, trừ thấp. Một số bài thuốc Đông y có tác dụng hỗ trợ điều trị giang mai từ thổ phục linh như sau:

• Bài 1: Thổ phục linh 40g, vỏ núc nác 30g, ké đầu ngựa, cam thảo dây, mỗi vị 15g, sắc uống ngày một thang.
• Bài 2: Thổ phục linh 40g, hà thủ ô 16g, vỏ núc nác 16g, ké đầu ngựa 12g, gai bồ kết đốt tồn tính 8g, sắc uống.
• Bài 3: Thổ phục linh (sao) 40g, bồ kết 7 hạt. Sắc uống thay nước chè hàng ngày.

Thổ phục linh còn giúp hỗ trợ điều trị bệnh giang mai

Hỗ trợ điều trị bệnh lậu

Khả năng hỗ trợ điều trị bệnh lậu của thổ phục linh có thể đến từ khả năng kháng khuẩn, tăng cường miễn dịch cho cơ thể.

Một số bài thuốc Đông y có tác dụng hỗ trợ điều trị bệnh lậu:

• Bài 1: Thổ phục linh 30g, sắc uống ngày 1 thang chia 3 lần.
• Bài 2: Thổ phục linh 60g; kim ngân hoa, cam thảo, mỗi vị 30g. Sắc uống ngày 1 thang chia 3 lần.
• Bài 3: Thổ phục linh, kim ngân hoa, mỗi vị 20g; bạch tiễn bì, uy linh tiên, cam thảo, mỗi vị 12g. Sắc uống ngày 1 thang chia 3 lần.
• Bài 4: Thổ phục linh 60g, thương nhĩ tử, bạch tiễn bì, mỗi vị 15g, cam thảo 9g. Sắc uống ngày 1 thang chia 3 lần.

Thổ phục linh có mặt trong một số bài thuốc giúp điều trị lậu

Cải thiện chức năng tiêu hoá 

Nhờ vào đặc tính kháng viêm và tác dụng làm giảm co thắt cơ trơn, thổ phục linh có thể cải thiện các vấn đề về tiêu hóa như các bệnh lý ở dạ dày hay tá tràng.

Bài thuốc Đông y có tác dụng chữa viêm loét dạ dày, tá tràng từ thổ phục linh: thổ phục linh, bồ công anh, mỗi vị 16g; nghệ vàng, kim ngân, mỗi vị 12g; lá độc lực, vỏ bưởi bung, mỗi vị 8g; sắc uống ngày một thang.

Thổ phục linh giúp hỗ trợ cải thiện một số vấn đề về tiêu hóa

Chống oxy hoá

Sự hiện diện của các chất chống oxy hóa trong chiết xuất của thổ phục linh đã rất hữu ích cho các nhà nghiên cứu trên thế giới trong quá trình tìm kiếm hoạt chất chống oxy hóa từ thiên nhiên ứng dụng vào y học.

Mặc dù chưa có quá nhiều nghiên cứu nhưng những nghiên cứu ban đầu cho thấy mối liên hệ tích cực giữa hàm lượng các chất chống oxy hóa trong thổ phục linh như flavonoid và sterol giúp giảm tác động của các gốc tự do, qua đó làm giảm sự lây lan của các tế bào ung thư.

Khả năng chống oxy hóa của thổ phục linh có thể hỗ trợ điều trị ung thư

Chống viêm 

Đặc tính kháng viêm của thổ phục linh không chỉ có hiệu quả trong việc hỗ trợ điều trị viêm loét dạ dày, viêm khớp mà còn có khả năng hỗ trợ điều trị viêm họng, viêm amidan hay viêm cầu thận cấp. Một số bài thuốc Đông y từ thổ phục linh như:

• Chữa viêm họng hoặc viêm amidan cấp: thổ phục linh 12g, sài đất 20g; sinh địa, cam thảo dây, mạch môn, mỗi vị 12g; kim ngân hoa 8g, sắc uống ngày một thang.
• Chữa viêm cầu thận cấp tính: thổ phục linh 20g, mã đề 30g; rễ cỏ tranh, cỏ mần trầu, lá cối xay, mỗi vị 20g; sắc uống ngày một thang.

Thổ phục linh có đặc tính kháng viêm mạnh mẽ

Tác dụng lợi tiểu 

Thổ phục linh có tác dụng lợi tiểu rõ rệt, giúp tăng lượng nước tiểu bài tiết ra ngoài, từ đó hỗ trợ loại bỏ chất cặn và độc tố tích tụ trong cơ thể. Nhờ khả năng này, thổ phục linh góp phần làm sạch máu, hỗ trợ quá trình giải độc và giảm gánh nặng cho gan, thận trong hoạt động đào thải. Đây là một trong những cơ chế quan trọng giúp duy trì chức năng bài tiết và chuyển hóa của cơ thể hoạt động hiệu quả. 

Thổ phục linh có tác dụng lợi tiểu giúp thải độc khỏi cơ thể

Trị đau nhức xương khớp

Thổ phục linh có tác dụng hỗ trợ điều trị các tình trạng viêm nhiễm, chẳng hạn như bệnh gút, viêm khớp, hoặc thậm chí đau nhức cơ. Các thành phần hoạt tính của thổ phục linh như saponin, parillin và các flavonoid có thể giúp giảm bớt những cơn đau đó.

Một số bài thuốc Đông y từ thổ phục linh có tác dụng trị đau nhức xương khớp:

• Bài 1: Thổ phục linh 20g; hy thiêm, cỏ nhọ nồi , mỗi vị 16g; ngưu tất, ngải cứu, thương nhĩ tử, mỗi vị 12g. Sắc uống ngày một thang.
• Bài 2: Thổ phục linh 16g; rễ tầm xuân, rễ bưởi bung, rễ cỏ xước, mỗi vị 12g; rễ gấc, lá cốt xay, lá lốt, mỗi vị 8g; rễ gai tâm xoong 4g. Sắc uống.
• Bài 3: Thổ phục linh 20g; hy thiêm, ngưu tất, lá lốt, mỗi vị 12g. Sắc uống ngày một thang.

Thổ phục linh có mặt trong một số bài thuốc điều trị đau nhức xương khớp 

Bảo vệ chức năng gan 

Theo Đông y, thổ phục linh có tác dụng thanh nhiệt giải độc. Tác dụng giải độc của thổ phục linh không chỉ giúp loại bỏ các chất có hại tích lũy bên trong cơ thể, góp phần xây dựng sức khỏe tổng thể. Qua đó góp phần giảm tải cho gan trong việc giải độc cơ thể, bảo vệ gan trước các tác nhân có hại trong quá trình trao đổi chất.

Theo y học hiện đại, các thành phần chống oxy hóa mạnh mẽ có trong thổ phục linh như flavonoid, saponin có tác dụng ngăn chặn tổn thương gan.

Thổ phục linh giúp hỗ trợ gan trong việc giải độc

3 Lưu ý khi sử dụng phổ thục linh

Mặc dù thổ phục linh (củ khúc khắc) là dược liệu thiên nhiên có nhiều lợi ích cho sức khỏe, nhưng việc sử dụng không đúng cách có thể gây ra tác dụng phụ hoặc làm giảm hiệu quả điều trị. Vì vậy, cần lưu ý một số điểm quan trọng sau:

• Không tự ý dùng liều cao hoặc kéo dài: vì có thể gây rối loạn tiêu hóa, ảnh hưởng gan - thận; nên tuân thủ liều lượng theo hướng dẫn của bác sĩ, dược sĩ Y học cổ truyền 
• Người có bệnh nền cần hỏi ý kiến bác sĩ, đặc biệt là người mắc bệnh gan, thận, tim mạch, đái tháo đường… để tránh tương tác thuốc hoặc tác dụng phụ.
• Không thay thế thuốc điều trị đặc hiệu: vì thổ phục linh chỉ có tác dụng hỗ trợ, không nên ngừng thuốc tây y hay tự ý thay đổi phác đồ điều trị.

Xem thêm: 

• Trinh nữ hoàng cung có tác dụng gì? 
• Cây sâm bố chính có tác dụng gì? 19 cách dùng hiệu quả cho sức khỏe
• Kim tiền thảo là thuốc gì? Công dụng, cách dùng, lưu ý khi sử dụng

Thổ phục linh là dược liệu quý trong Y học cổ truyền, có nhiều lợi ích đối với da, xương khớp, hệ tiêu hóa và gan. Tuy nhiên, để đảm bảo hiệu quả và an toàn, nên sử dụng theo chỉ dẫn của thầy thuốc hoặc bác sĩ y học cổ truyền.