Xét nghiệm lao phổi là gì? Các xét nghiệm lao phổi phổ biến

Lao phổi là bệnh truyền nhiễm phổ biến của đường hô hấp. Tuy nhiên, các triệu chứng lâm sàng ở giai đoạn đầu thường không điển hình nên phát hiện bệnh khó khăn và chậm trễ. Vì thế, có nhiều phương pháp xét nghiệm đã được sử dụng để chẩn đoán bệnh. Cùng tìm hiểu về các xét nghiệm lao phổi qua bài viết dưới đây nhé!

1 Lao phổi là gì?

Lao phổi là bệnh lý do sự xâm nhập của vi khuẩn lao tại phế nang và phát triển thành các hang lao. Vi khuẩn lao hiếu khí nên thường tập trung tại vùng có nhiều oxy, đặc biệt là thùy trên phổi phải.

Các triệu chứng lao phổi ban đầu thường không đặc trưng và dễ nhầm lẫn với nhiều bệnh hô hấp khác như sốt nhẹ, mệt mỏi, ho khan, tức ngực, khó thở… Vì thế, các bác sĩ thường chỉ định xét nghiệm để hỗ trợ chẩn đoán lao phổi sớm hơn.

Các xét nghiệm lao phổi không được thực hiện thường quy, chỉ định khi có nghi ngờ bệnh hoặc nguy cơ cao mắc bệnh như:

• Xuất hiện các triệu chứng nghi lao phổi.
• Người mới nhiễm lao hoặc điều trị lao phổi dưới 2 năm.
• Tiền sử sống hoặc đi đến nơi có lao phổi.
• Tiền sử tiếp xúc hoặc đang sinh sống với người bệnh lao.
• Người suy giảm miễn dịch như mắc bệnh ung thư, đái tháo đường, suy thận, HIV/AIDS…

Xét nghiệm lao phổi là để chẩn đoán Lao là đúng

2 Các xét nghiệm lao phổi hiện nay

Hiện nay có nhiều phương pháp cận lâm sàng giúp chẩn đoán bệnh lao phổi dựa trên nhiều cơ chế khác nhau tùy vào triệu chứng và thời gian mắc bệnh. Một số biện pháp xét nghiệm lao phổi thường được áp dụng hiện nay gồm:

Xét nghiệm đờm

Vi khuẩn lao tồn tại và phát triển trong phổi. Vì thế, các bác sĩ có thể chẩn đoán bệnh lao phổi dựa vào kết quả test nhanh hoặc soi tươi mẫu bệnh phẩm đờm. Tuy nhiên, độ nhạy của phương pháp này không cao nên kết quả âm tính chưa thể loại trừ bệnh lao phổi.

Xét nghiệm đờm là biện pháp giúp chẩn đoán lao phổi

Xét nghiệm nuôi cấy đờm

Xét nghiệm nuôi cấy có thể cho phép khẳng định nhiễm vi khuẩn lao và đồng thời phát hiện chủng vi khuẩn kháng thuốc.

Quá trình nuôi cấy vi khuẩn lao có thể được tiến hành từ nhiều mẫu bệnh phẩm như đờm hoặc dịch phế quản. Tiếp theo, bác sĩ sẽ nuôi cấy bệnh phẩm trong môi trường lỏng đặc hiệu với vi khuẩn lao (MGIT). Kết quả thường trả về sau khoảng 4 - 14 ngày kể từ khi nuôi cấy tùy vào lượng vi khuẩn trong mẫu bệnh phẩm.

Nuôi cấy vi khuẩn lao dương tính là bằng chứng giúp chẩn đoán xác định mắc lao phổi. Tuy nhiên, kết quả là âm tính vẫn chưa thể loại trừ Lao phổi.

Nuôi cấy vi khuẩn Lao là một trong những xét nghiệm giúp chẩn đoán bệnh lao phổi và thể lao kháng thuốc

Xét nghiệm Xpert MTB/RIF

Xét nghiệm Xpert MTB/RIF là phương pháp xét nghiệm sinh học phân tử hiện đại cho phép phát hiện sự tồn tại của vi khuẩn lao và thể lao kháng Rifampicin. Phương pháp này dựa trên cơ chế khuếch đại gen thời gian thực (Real time - PCR) vì vậy giúp chẩn đoán nhanh với 1 lượng vi khuẩn ít hơn (độ nhạy cao).

Xpert MTB/RIF là phương pháp xét nghiệm sinh học phân tử hiện đại trong chẩn đoán lao phổi

Xét nghiệm da (Mantoux Test)

Mantoux test là phương pháp sử dụng một lượng nhỏ kháng nguyên vi khuẩn lao (tuberculin) tiêm dưới da. Các bác sĩ sẽ đánh giá kích thước vùng sưng tại chỗ tiêm để chẩn đoán bệnh.

Tuy nhiên, phương pháp này có thể xuất hiện tình trạng dương tính giả (test dương tính nhưng thực chất không nhiễm lao) ở người đã từng tiêm vắc xin BCG (phòng ngừa lao).

Bác sĩ chỉ định xét nghiệm da giúp chẩn đoán nhiễm lao

Xét nghiệm máu

Xét nghiệm máu hay Interferon Gamma Release Assay (IGRA) là biện pháp đánh giá đáp ứng của hệ miễn dịch với vi khuẩn lao. Xét nghiệm IGRA có một số đặc điểm sau:

• Ưu điểm: thời gian đợi kết quả ngắn, độ nhạy cao và có thể chẩn đoán cho cả người đã tiêm vắc xin BCG mà ít bị dương tính giả.
• Nhược điểm: chi phí cao, không được thực hiện ở cơ sở y tế tuyến cơ sở và không thể phân biệt được thể lao tiến triển và tiềm ẩn.

Xét nghiệm máu giúp đánh giá khả năng đáp ứng của hệ miễn dịch với vi khuẩn lao

Xét nghiệm sinh học phân tử

Các biện pháp xét nghiệm sinh học phân tử có thể giúp bác sĩ chẩn đoán bệnh sớm với một lượng nhỏ vi khuẩn trong mẫu bệnh phẩm. Ngoài xét nghiệm Xpert MTB/RIF, chẩn đoán nhiễm lao bằng sinh học phân tử còn có thể áp dụng một số phương pháp sau:

• Khuếch đại axit nucleic (NAAT): giúp chẩn đoán xác định tình trạng nhiễm lao và lao kháng thuốc trong vòng vài giờ.
• Xpert MTB/RIF Ultra: có độ nhạy và độ đặc hiệu cao hơn xét nghiệm Xpert MTB/RIF và có giá trị cao trong chẩn đoán nhiễm lao ở trẻ nhỏ hay người mắc HIV/AIDS.
• Giải trình tự toàn bộ hệ gen (WGS): giúp bác sĩ xác định chính xác chủng vi khuẩn lao và phát hiện các đột biến kháng kháng sinh. Từ đó, hỗ trợ xây dựng phác đồ điều trị bệnh phù hợp.

Chẩn đoán hình ảnh

Bên cạnh các xét nghiệm lấy bệnh phẩm từ máu, đờm và dịch phế quản thì các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh cũng có vai trò quan trọng trong việc chẩn đoán bệnh lao phổi. Hai phương pháp phổ biến gồm:

• Chụp X-quang phổi: giúp phát hiện các tổn thương nghi lao tại phổi như thâm nhiễm, hang lao (đặc biệt tại thùy trên phổi phải). Tuy nhiên, X-quang phổi không để chẩn đoán xác định lao phổi mà cần kết hợp thêm triệu chứng lâm sàng và các xét nghiệm khác.
• Chụp CT phổi: có thể phát hiện các tổn thương do vi khuẩn lao gây ra tại phổi, chi tiết hơn X-quang vì có thể phát hiện cả những tổn thương nhỏ, không điển hình hoặc nằm sâu trong nhu mô.

Chụp cắt lớp vi tính phổi có thể giúp bác sĩ phát hiện các tổn thương do vi khuẩn lao gây ra

3 Xét nghiệm lao phổi bao lâu có kết quả

Tùy theo từng phương pháp xét nghiệm với các cơ chế khác nhau mà thời gian trả kết quả của từng xét nghiệm cũng có sự khác biệt. Cụ thể như:

• Chẩn đoán hình ảnh: có ngay sau khi chụp.
• Xét nghiệm da: 48 - 47 giờ.
• Xét nghiệm đờm (AFB): 1 - 2 ngày.
• Các phương pháp sinh học phân tử: 5 - 7 ngày.
• Nuôi cấy vi khuẩn: 6 tuần.

4 Các lưu ý khi thực hiện xét nghiệm lao phổi

Để kết quả xét nghiệm lao phổi được chính xác, bạn cần lưu ý một số điểm sau:

• Lấy bệnh phẩm đúng cách theo hướng dẫn của nhân viên y tế (đối với bệnh phẩm đờm).
• Tuân thủ thời gian đọc kết quả (48 - 72 giờ với xét nghiệm da).
• Trình bày đầy đủ thông tin sức khỏe, tiền sử bệnh mạn tính cho bác sĩ điều trị như đái tháo đường, ung thư, nhiễm HIV/AIDS hoặc đang dùng thuốc ức chế miễn dịch…
• Việc sử dụng đơn độc một biện pháp chẩn đoán lao phổi là rất khó khăn. Vì thế, bác sĩ có thể chỉ định kết hợp nhiều phương pháp xét nghiệm khác nhau để xác định tình trạng nhiễm bệnh.

Xem thêm:

• Bệnh lao xương: Nguyên nhân, biến chứng và cách phòng ngừa
• Lao hạch: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị
• Lao phổi là gì? Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán, điều trị

Hy vọng bài viết trên đã đem đến cho bạn nhiều kiến thức bổ ích về các loại xét nghiệm giúp chẩn đoán lao phổi. Bạn nên đến khám bác sĩ sớm nếu có tiền sử tiếp xúc với người bệnh lao hoặc khi xuất hiện các dấu hiệu nghi ngờ bệnh nhé!