Cây mần tưới có tác dụng gì? Tác dụng và 11 bài thuốc, lưu ý chữa bệnh

Cây mần tưới là một loại thảo dược quen thuộc trong y học dân gian để hoạt huyết, điều kinh, hạ sốt, lợi tiểu... Vậy cây mần tưới có tác dụng gì? Hãy cùng khám phá ngay trong bài viết dưới đây, bạn nhé! 

1 Giới thiệu về cây mần tưới

Tên gọi khác: Trạch lan, Hương thảo, Co phất phứ.

Tên khoa học: Eupatorium fortunei Turcz.

Họ: Cúc (Asteraceae).

Đặc điểm hình thái

Mần tưới là cây thân thảo sống lâu năm, cao từ 30 – 100cm. Đặc điểm các bộ phận cây mần tưới được mô tả như sau:

• Thân và cành màu tím được phủ một lớp lông tơ mịn và có các rãnh chạy dọc.
• Lá hình dải rộng, rộng khoảng 2.5 – 4.5cm và dài khoảng 5 – 12cm. Đầu lá nhọn còn gốc thon và tròn, mép lá hình răng cưa, gân lá hình lông chim, bề mặt lá nhẵn. Lá mọc đối xứng.
• Hoa mọc thành cụm, màu tím nhạt. Cây thường ra hoa từ tháng 7 – 11 và kết quả từ tháng 9 – 12.
• Quả màu đen, hình bế và có 5 cạnh.

Mần tưới có hoa màu tím mọc thành chùm

Phân bố, thu hái, bộ phận sử dụng

Cây mần tưới mọc hoang nhiều ở ven đường, đồng ruộng và bìa rừng. Thời điểm thu hái tốt nhất là vào mùa hạ, khi cây bắt đầu ra hoa. Toàn bộ cây được sử dụng để làm thuốc, có thể dùng tươi hoặc phơi khô để sử dụng lâu dài.

Thời điểm thu hái tốt nhất là vào mùa hạ, khi cây mần tưới bắt đầu ra hoa

Thành phần hoá học

Cây mần tưới chứa nhiều thành phần hóa học có hoạt tính sinh học, đặc biệt là tinh dầu. Trong tinh dầu chứa nhiều chất khác như methyl thymol ether, neryl acetate, O-coumaric acid, p-cymene, lindelofine, taraxasteryl palmitate,…

Cây mần tưới chứa nhiều thành phần hóa học có hoạt tính sinh học

2 Tác dụng dược lý của cây mần tưới

Cây mần tưới có tác dụng theo Y học cổ truyền

Theo Y học cổ truyền, cây mần tưới là một vị thuốc có tính ấm, vị cay hơi đắng và mùi thơm đặc trưng. Với những đặc tính này, cây mần tưới được sử dụng để phá ứ huyết, hoạt huyết, điều kinh, lợi tiểu và hạ sốt. Đặc biệt chủ trị các vấn đề như mất ngủ, mệt mỏi, phụ nữ sau sinh kém ăn, kinh nguyệt không đều và mụn nhọt.  

Ngoài ra, tinh dầu từ cây mần tưới còn có khả năng trị các loài bọ và ký sinh trùng ở động vật như chấy rận, rệp, mọt, bọ chét, bọ gà... Ở một số nơi, cây mần tưới còn được dùng như một loại rau thơm hoặc gia vị nấu ăn.

Cây mần tưới có tác dụng phá ứ huyết, hoạt huyết, điều kinh, lợi tiểu và hạ sốt

Cây mần tưới có tác dụng theo Y học hiện đại

Nghiên cứu dược lý hiện đại đã chỉ ra rằng thân và lá của cây mần tưới có tác dụng hỗ trợ điều trị tăng huyết áp. Nhờ đó, cây mần tưới ngày càng được sử dụng rộng rãi trong việc hỗ trợ điều trị các bệnh lý liên quan đến tuần hoàn máu, huyết áp và tim mạch.

Thân và lá của cây mần tưới có tác dụng hỗ trợ điều trị tăng huyết áp

3 Một số tác dụng khác của cây mần tưới

Ngăn ngừa ung thư

Nghiên cứu của Viện Đông y Hàn Quốc đã phát hiện rằng cây mần tưới (Eupatorium fortunei Turcz) có khả năng ức chế sự phát triển của khối u ác tính. Thí nghiệm trên chuột cho thấy, chiết xuất từ cây mần tưới không chỉ giúp ngăn chặn sự hình thành khối u mà còn an toàn và không gây độc tính.

Do đó nhóm nghiên cứu đã kết luận rằng, cây mần tưới là một loại dược liệu có tiềm năng hỗ trợ điều trị ung thư hiệu quả.

Cây mần tưới có tiềm năng hỗ trợ điều trị ung thư

Kháng khuẩn

Một nghiên cứu của Viện Hàn lâm Khoa học Việt Nam đã xác định được các hợp chất phenolic từ cây mần tưới có tác dụng chống lại một số loại vi khuẩn như chủng vi khuẩn lam (Microcystis aeruginosa).

Điều này cho thấy cây mần tưới có thể trở thành nguồn dược liệu tự nhiên tiềm năng trong việc kiểm soát và ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn.

Cây mần tưới có tác dụng chống lại một số loại vi khuẩn

Kháng virus hoạt động ở đường ruột

Nghiên cứu từ Đại học Y học cổ truyền Sơn Đông (Trung Quốc) đã chỉ ra rằng, dịch chiết từ cây cây mần tưới 25% ethanol có khả năng ức chế hoạt động của virus đường ruột (Enterovirus) ở người.

Đây là một phát hiện quan trọng, giúp cây mần tưới trở thành ứng viên tiềm năng trong việc phòng ngừa và hỗ trợ điều trị các bệnh do virus đường ruột gây ra.

Cây mần tưới có khả năng ức chế hoạt động của virus đường ruột

4 Cách sử dụng và liều dùng

Cây mần tưới có thể sử dụng dưới dạng thuốc sắc hoặc dùng ngoài da. Đối với dược liệu tươi, liều thường dùng là 12 – 20g mỗi ngày. Nếu sử dụng dược liệu khô, liều lượng nên điều chỉnh xuống còn 6 – 12g mỗi ngày để tránh quá liều.

Bạn có thể dùng 12 – 20g mần tưới tươi mỗi ngày

5 Một số bài thuốc chữa bệnh từ cây mần tưới 

Lưu ý rằng trước khi sử dụng bất kì loại thảo dược hoặc dược liệu nào khác để chữa trị, bạn nên tham khảo ý kiến của chuyên gia y tế hoặc bác sĩ y học cổ truyền. Đồng thời, tìm hiểu về cách sử dụng các loại dược liệu và liều lượng cụ thể để tránh tác dụng phụ không mong muốn.

1. Bài thuốc điều trị rong kinh:

• Chuẩn bị: 20g mần tưới, 15g mã đề, 15g ké hoa vàng và 15g chỉ thiên.
• Cách dùng: Sắc uống đều đặn mỗi ngày.

2. Bài thuốc trị thống kinh (đau bụng kinh) và kinh nguyệt không đều:

• Chuẩn bị: 15g mần tưới, 15g hương phụ, 15g ngải cứu, 15g nhọ nồi và 15g ích mẫu.
• Cách dùng: Sắc tất cả các vị thuốc và uống.

3. Bài thuốc chữa chứng chậm kinh, máu kinh xấu, màu nâu đen:

• Chuẩn bị: 16g nghệ xanh, 16g ngưu tất, 16g ích mẫu, 16g hương phụ (tứ chế), 12g chỉ xác, 12g tô mộc và 12g mần tưới.
• Cách dùng: Sắc lấy nước uống.

4. Bài thuốc trị tỳ vị hư yếu, tiêu hóa kém, đầy trướng bụng và đau tức ngực:

• Chuẩn bị: 12g mần tưới, 12g bán hạ chế, 12g đại phúc bì, 12g hoắc hương, 8g lá sen, 8g hậu phác và 6g trần bì.
• Cách dùng: Sắc lấy nước uống.

5. Bài thuốc trị người nóng vào buổi chiều, miệng đắng, tiểu vàng, rêu lưỡi nhờn vàng:

• Chuẩn bị: 12g hoàng cầm, 12g hoắc hương, 12g bán hạ chế, 16g ý dĩ nhân, 16g hoạt thạch, 8g mần tưới, 8g chỉ thực, 8g hậu phác và 6g hoàng liên.
• Cách dùng: Sắc và uống.

Cây mần tưới được đem sắc cùng các vị dược liệu khác để chữa bệnh

6. Bài thuốc chữa mụn nhọt sưng chưa sinh mủ, da sưng tấy, bầm tím do chấn thương:

• Chuẩn bị: 50g mần tưới tươi.
• Cách dùng: Rửa sạch, giã nát với muối và đắp lên vùng sưng đau.

7. Bài thuốc giải cảm do nắng nóng:

• Chuẩn bị: 100g lá mần tưới non.
• Cách dùng: Nấu canh và ăn khi còn nóng, sử dụng trong vòng 3 ngày liên tiếp.

8. Bài thuốc giúp kích thích tiêu hóa và giải nhiệt cơ thể:

• Chuẩn bị: 20g mần tưới (thái nhỏ và sấy khô trước khi cây có hoa).
• Cách dùng: Sắc với 300ml nước, đun sôi nhỏ lửa cho đến khi còn lại 100ml, rồi lấy nước uống trong ngày.

Mần tưới non đem nấu canh ăn giúp giải cảm

9. Bài thuốc trị mất ngủ, mệt mỏi và ăn uống kém ở phụ nữ sau khi sinh:

• Chuẩn bị: 20g mần tưới, 10g ngải cứu, 6g nhân trần, 4g rẻ quạt, 4g vỏ bưởi đào khô và 20g mạch môn.
• Cách dùng: Sắc uống mỗi ngày 1 thang, liên tục trong 10 ngày.

10. Bài thuốc giúp giảm gàu ở da đầu:

• Chuẩn bị: 25g mần tưới tươi, 20g lá bưởi và 3 – 5 quả bồ kết.
• Cách dùng: Đun lấy nước và gội đầu 2 lần mỗi tuần.

11. Bài thuốc xua đuổi muỗi:

• Chuẩn bị: 20g lá mần tưới tươi.
• Cách dùng: Giã nát và xát trực tiếp lên chân tay để xua đuổi muỗi, hiệu quả kéo dài 2 – 3 giờ.

Mần tưới có thể kết hợp cùng nhiều loại dược liệu để chữa bệnh

6 Lưu ý khi sử dụng cây mần tưới điều trị bệnh 

Cây mần tưới là một loại thảo dược có nhiều công dụng chữa bệnh, nhưng cần lưu ý những điều sau để sử dụng an toàn và hiệu quả:

• Đối tượng không nên sử dụng: Không dùng cây mần tưới cho người có thể âm hư và huyết nhiệt. Người có tình trạng huyết hư nhưng không bị ứ trệ cũng nên tránh dùng.
• Phụ nữ kinh nguyệt không đều cần chú ý: Bài thuốc từ cây mần tưới phù hợp với những người bị chậm kinh. Tuy nhiên, người có kinh nguyệt đến sớm không nên sử dụng dược liệu này.
• Thận trọng với các vấn đề sức khỏe đặc biệt: Cây mần tưới có tác dụng hoạt huyết và phá huyết ứ. Tuy nhiên, nếu bạn đang mang thai, mắc bệnh tim mạch hoặc tiểu đường, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng để chữa bệnh trong thời gian dài.

Bạn nên tham khảo ý kiến của chuyên gia trước khi sử dụng mần tưới chữa bệnh

Xem thêm:

• Cây mâm xôi có tác dụng gì? 9 tác dụng của cây mâm xôi với sức khỏe
• Đỗ trọng có tác dụng gì? Công dụng và liều dùng đỗ trọng
• Rau dớn có tác dụng gì? Công dụng và lưu ý khi sử dụng rau dớn

Qua bài viết trên, chúng ta có thể thấy cây mần tưới có tác dụng hỗ trợ điều trị nhiều loại bệnh khác nhau như tăng huyết áp, mất ngủ, mệt mỏi, rong kinh, mụn nhọt,... Tuy nhiên, để đạt hiệu quả tốt nhất và tránh tác dụng phụ, bạn nên tham khảo ý kiến của chuyên gia trước sử dụng các bài thuốc từ cây mần tưới với các loại thuốc Tây y. Hãy chia sẻ bài viết này để mọi người cùng biết nhé!