Cây bìm bìm có tác dụng gì? 11 bài thuốc chữa bệnh hiệu quả từ cây bìm bìm

Bìm bìm là cây thuốc được sử dụng từ lâu đời để trị giun sán, lợi gan mật. Vậy cây bìm bìm có tác dụng gì, cách dùng bìm bìm trong các bài thuốc như thế nào. Hãy cùng tìm hiểu thông tin chi tiết trong bài viết dưới đây nhé!

1 Giới thiệu về cây bìm bìm

Đặc điểm tự nhiên

Ở Việt Nam, những loài cây thân leo được gọi là “Bìm bìm” gồm nhiều loài thuộc họ Convolvulaceae, chủ yếu thường gặp là cây Bìm bìm và Bìm bìm biếc. Hai cây này đều được sử dụng làm thuốc với công dụng tương đương nhau.

Bìm bìm có tên khoa học là Ipomoea cairica (L.) Sweet, Bìm bìm biếc có tên khoa học là Pharbitis nil (L.) Choisy. 

Cả 02 cây này đều có dạng thân leo, lá hình trái tim. Hoa thường mọc chùm đôi ở nách lá hoặc mọc thành xim từ 1 - 3 hoa, màu lam tím hay hồng tím. Lá cây Bìm bìm thường xẻ 5 thùy, hai mặt nhẵn, gân nổi rõ, còn lá cây Bìm bìm biếc xẻ 3 thùy, có lông ở gân.

Lá cây Bìm bìm biếc xẻ 3 thùy, hoa màu lam tím hoặc hồng tím 

Quả bìm bìm hình cầu nhẵn, chia làm 3 ngăn. Hạt Bìm bìm, hay còn gọi là Khiên ngưu tử, có hình dạng gần giống một phần năm của hình khối cầu, dài 4 - 7 mm, rộng 3 - 4,5 mm. Mặt ngoài của hạt hơi lồi lõm, màu nâu đen, vì vậy dược liệu này còn có tên là Hắc sửu.

Hạt Khiên ngưu tử có hình dạng gần giống một phần năm khối cầu, màu nâu đen

Cây Bìm bìm phân bố rải rác từ phía nam Trung Quốc đến Việt Nam và một số nước khác ở vùng Đông Nam Á. Ở Việt Nam, bìm bìm thường mọc ở các vùng núi thấp, trung du và đồng bằng. Người ta cũng dùng bìm bìm để làm cảnh, giàn che nắng, hàng rào.

Toàn cây có thể thu hái quanh năm, còn hạt thường được thu hái vào mùa hoa quả từ tháng 9 - 11.

Bìm bìm thường mọc ở các vùng núi thấp, trung du và đồng bằng

Các bộ phận được dùng để làm thuốc:

• Hạt bìm bìm (còn được gọi là khiên ngưu tử, hắc sửu): gồm khiên ngưu tử sống và khiên ngưu tử sao.

Khiên ngưu tử sống: loại bỏ tạp chất, đập vỡ trước khi sử dụng.

Khiên ngưu tử sao: sao khiên ngưu tử trong lửa nhỏ đến khi hạt hơi phồng, hạt được đập vỡ trước khi sử dụng.

• Dây và lá bìm bìm: rửa sạch, cắt ngắn, dùng tươi hoặc phơi khô. 

Toàn thân cây bìm bìm có thể dùng làm thuốc

Thành phần hoá học

Hạt cây bìm bìm có thành phần chủ yếu gồm các resin glycosid (pharbitin, acid pharbitidic…), các dẫn chất của acid octadecanoic (glycerid, ethyl ester) và glycosid.

Ngoài ra, trong hạt còn có các alkaloid (N1,N10-ditigloylspermidin), lignan, diterpenoid và các hợp chất phenol đơn giản.

2 Tác dụng chữa bệnh của cây bìm bìm

Bìm bìm được sử dụng như là một vị thuốc có tác dụng chữa bệnh từ lâu. Theo y học hiện đại, vị thuốc này cũng đã được chứng minh có nhiều công dụng cho sức khỏe.

Tác dụng theo y học cổ truyền

Tính vị, quy kinh: khổ, hàn, tiêu độc. Quy vào các kinh phế, thận, đại tràng.

Công năng: trục thủy, sát trùng.

Chủ trị: 

• Trục thủy, tả hạ: trị chứng đại tiểu tiện bí kết, dùng dưới dạng bột mịn, lần uống 4g với nước sôi để nguội. Trong trường hợp phù nề, chướng bụng, có thể phối hợp với thuốc kiện tỳ lợi thủy. 

• Trị viêm thận, viêm gan mạn tính.

• Sát trùng: dùng trong trường hợp nhiễm giun đũa gây đau bụng. Phối hợp với Binh lang, Đại hoàng, các vị thuốc dùng cùng liều lượng, mỗi lần 4g dưới dạng thuốc bột. 

• Thanh nhiệt, giải độc.

• Thông mật, lợi mật.

Theo y học cổ truyền, bìm bìm có nhiều tác dụng như trục thủy, tả hạ, sát trùng

Tác dụng theo y học hiện đại

Nhiều nghiên cứu y học hiện đại về Bìm bìm cho thấy vị thuốc này có nhiều tác dụng như:

• Điều trị béo phì do dược liệu này có khả năng làm giảm nồng độ mỡ trong máu.
• Điều trị gan nhiễm mỡ, viêm gan, xơ gan do cao chiết bìm bìm giảm hoại tử tế bào gan bằng cách giảm hoạt hóa SMAD2/3 do TGFβ1 gây ra.

Bìm bìm hỗ trợ điều trị gan nhiễm mỡ, viêm gan, xơ gan

• Điều trị chứng khó tiêu chức năng, bao gồm các triệu chứng như khó tiêu, đau bụng, nóng rát vùng thượng vị sau khi ăn nhờ thúc đẩy nhu động ruột một cách an toàn và hiệu quả.

Bìm bìm hỗ trợ điều trị chứng khó tiêu

• Ngăn ngừa và điều trị viêm thận, làm chậm tiến triển bệnh thận do tiểu đường nhờ điều hòa phản ứng viêm, điều hòa sản xuất interleukin-8, chống oxy hóa.
• Chống ung thư nhờ cơ chế gây độc tế bào ung thư ruột kết bằng cách kích hoạt yếu tố CLIC1.

Bìm bìm có tác dụng chống ung thư

3 Cách dùng, liều dùng của cây bìm bìm

Liều dùng thường được khuyến cáo cho vị thuốc bìm bìm là 4g đến 8g, dạng thuốc sắc hoặc hoàn tán. Bìm bìm thường dùng phối hợp với các vị thuốc khác.

Tuy nhiên, hạt cây bìm bìm có chứa độc tính nhẹ, vì vậy cần thận trọng khi sử dụng liều cao, liều lượng cần dùng theo chỉ định của chuyên gia y tế.

4 Một số bài thuốc chữa bệnh với cây bìm bìm

Lưu ý rằng trước khi sử dụng bất kì loại thảo dược hoặc dược liệu nào khác để chữa trị, bạn nên tham khảo ý kiến của chuyên gia y tế hoặc bác sĩ y học cổ truyền. Đồng thời, tìm hiểu về cách sử dụng các loại dược liệu và liều lượng cụ thể để tránh tác dụng phụ không mong muốn.

Chữa tiểu ra máu

• Nguyên liệu gồm 30g dây hoặc lá cây bìm bìm, 30g hạt dành dành sao đen, 10g cam thảo dây. 
• Thực hiện: sắc uống mỗi ngày một thang, chia ra 2 – 3 lần uống.

Phối hợp dây bìm bìm, hạt dành dành và cam thảo dây hỗ trợ điều trị tiểu ra máu

Chữa viêm phế quản

Bài thuốc số 1:

• Nguyên liệu gồm 30g dây hoặc lá bìm bìm, 20g lá dâu, 10g lá cam thảo.
• Thực hiện: sắc uống mỗi ngày một thang, chia làm 2 - 3 lần uống.

Bài thuốc số 2:

• Nguyên liệu gồm 30g dây hoặc lá bìm bìm, 100g thân cây sậy, 30g rau diếp cá, 10g cam thảo dây.
• Thực hiện: sắc uống mỗi ngày một thang, chia làm 2 - 3 lần uống. Dùng khoảng 5 – 7 thang.

Dây và lá bìm bìm có thể dùng để điều trị viêm phế quản

Chữa mụn nhọt

• Nguyên liệu gồm 15 – 30g lá bìm bìm tươi.
• Thực hiện: nấu nước, lấy một phần vừa đủ để đắp lên khu vực bị mụn nhọt, phần còn lại uống.

Đắp và uống lá bìm bìm tươi giúp giảm tình trạng mụn nhọt

Chữa phù thũng do viêm thận

• Nguyên liệu gồm 100g hạt bìm bìm (khiên ngưu tử, nghiền mịn), 80g táo tàu (hấp chín, bỏ hạt, giã nát), 500g gừng tươi giã nhuyễn vắt lấy nước.
• Thực hiện: trộn tất cả nguyên liệu thành bột nhão, hấp trong 30 phút, đảo trộn cho đều và tiếp tục hấp thêm 30 phút.
• Cách dùng: chia thuốc thành tám phần, uống 3 lần mỗi ngày trong 3 – 5 ngày. Trong 3 tháng sau khi dùng thuốc cần kiêng ăn muối.

Bài thuốc từ khiên ngưu tử, táo tàu và gừng hỗ trợ tình trạng phù thũng do viêm thận

Chữa đại tiện khô, táo

• Nguyên liệu gồm 3g dây bìm bìm phơi khô, tán nhuyễn thành bột.
• Thực hiện: pha với nước sôi, uống mỗi ngày như trà.

Dây bìm bìm phơi khô, tán nhuyễn thành bột giúp điều trị táo bón

Chữa phù thũng

• Nguyên liệu gồm lá bìm bìm non, cá quả hoặc cá diếc.
• Thực hiện: nấu canh, sử dụng cho đến khi hết phù. Trong thời gian điều trị cần kiêng ăn mặn.

Ăn canh cá quả hoặc cá diếc nấu với lá bìm bìm non giúp giảm phù thũng

Chữa gãy xương kín

Bài thuốc số 1:

• Nguyên liệu gồm dây tơ hồng, dây bìm bìm. Hai loại phối hợp cùng khối lượng.
• Thực hiện: giã nhuyễn, trộn với rượu, đắp lên chỗ xương bị gãy.

Bài thuốc số 2:

• Nguyên liệu gồm: dây tơ hồng, dây bìm bìm, ráy leo, dây đau xương lấy mỗi thứ một lượng bằng nhau.
• Thực hiện: giã nát tất cả nguyên liệu, trộn với rượu, đắp vào nơi gãy xương. Thay băng một lần mỗi ngày (lưu ý cần phải chỉnh, nắn xương trước khi thực hiện đắp thuốc).

Đắp dây bìm bìm với các thành phần khác trong bài thuốc để điều trị gãy xương kín

Chữa chướng bụng do xơ gan, viêm thận mạn tính

• Nguyên liệu gồm 80g hạt cây bìm bìm (hắc sửu), 40g hồi hương.
• Thực hiện: trộn đều các nguyên liệu với nhau, uống thuốc với nước, uống lúc đói. Mỗi ngày một lần, mỗi lần 8 gam, trong 2  -3 ngày.

Hắc sửu kết hợp với hồi hương giúp giảm tình trạng chướng bụng do viêm gan mạn tính và viêm thận mạn tính

Trị bệnh tiểu buốt, tiểu rắt

Bài thuốc số 1: 

• Nguyên liệu gồm 50g lá bìm bìm và 50g lá mảnh cộng.
• Thực hiện: sắc uống, dùng 2 – 3 lần.

Bài thuốc số 2: 

• Nguyên liệu gồm 30g lá bìm bìm, 30g lá mã đề, 20g râu ngô.
• Thực hiện: sắc uống, dùng mỗi ngày một thang cho đến khi khỏi bệnh.

Bài thuốc số 3: 

• Nguyên liệu gồm 30g lá cây bìm bìm, 20g mã đề, 20g râu ngô, 10g cam thảo dây, 10g rễ cỏ tranh.
• Thực hiện: sắc uống mỗi ngày một thang cho đến khi khỏi bệnh.

Lá bìm bìm là thành phần thường thấy trong các bài thuốc trị tiểu buốt, tiểu rắt

Chữa phù nề sau sinh, chứng tiểu ít

• Nguyên liệu gồm 50g lá cây bìm bìm, 50g lá dâu, 50g ích mẫu, 2 lá sen, 1 chén đậu đen.
• Thực hiện: sao vàng các nguyên liệu, sắc thành thang. Mỗi ngày dùng một thang, có thể chia thành nhiều lần uống. Điều trị trong vòng 10  – 15 ngày.

Lá bìm bìm hỗ trợ phục hồi sau sinh, giúp giảm tình trạng phù nề, tiểu ít

Chữa đau bụng do nhiễm giun đũa

• Nguyên liệu gồm khiên ngưu tử, binh lang, đại hoàng, lấy mỗi thứ một lượng bằng nhau.
• Thực hiện: nghiền thành bột, uống mỗi lần 4g.

5 Lưu ý khi sử dụng bìm bìm

Bạn cần lưu ý một số điểm sau đây trước khi sử dụng cây bìm bìm:

• Không dùng khiên ngưu tử cho phụ nữ có thai do có thể gây sảy thai.
• Thận trọng khi sử dụng bìm bìm cho người ốm yếu.
• Tuyệt đối không sử dụng chung khiên ngưu tử với ba đậu.

Xem thêm:

• 8 tác dụng của đại táo đối với sức khỏe bạn không nên bỏ qua
• Đông trùng hạ thảo là gì? Công dụng, cách dùng và tác dụng phụ
• Đỗ trọng có tác dụng gì? Công dụng và liều dùng đỗ trọng

Bài viết đã cung cấp một số thông tin về công dụng và bài thuốc từ cây bìm bìm. Nếu bạn thấy những thông tin trên đây hữu ích thì hãy chia sẻ đến bạn bè và người thân nhé!