Vận dụng Y học cổ truyền trong phòng, chống dịch bệnh do virus

Không phải vô cớ mà kim ngân hoa, cam thảo, la hán quả,… được sử dụng nhiều trong các bài thuốc của Bộ Y tế ban hành trong công văn 1306/BYT_YDCT.

Các chuyên gia đều đánh gia cao vai trò của YHCT trong chăm sóc sức khỏe. Đồng thời, họ cũng khẳng định những tác dụng của nhiều loại thảo mộc trong phòng chống bệnh do virus, đặc biệt là phòng chống các bệnh viêm đường hô hấp do virus gây ra.

Về bệnh viêm đường hô hấp cấp COVID-19 do virus SARS-Cov-2 gây ra, theo y học cổ truyền đây là loại ôn dịch có tên “cảm mạo ôn bệnh”. Y học cổ truyền giải thích, bệnh ngoại cảm ôn bệnh là tên gọi chung của những bệnh ngoại cảm với những đặc điểm: Khởi phát với phát sốt, bệnh cảnh thiên về nhiệt, diễn biến theo quy luật, bệnh thường cấp tính, diễn tiến nhanh, bệnh cảnh thường nặng.

Nguyên nhân gây bệnh do mùa đông cảm nhiễm phong hàn chưa đủ sức gây bệnh thành phục tà (đông vu thương hàn xuân tất bệnh ôn) khi đến mùa xuân gặp các yếu tố thuận lợi phát thành dịch lệ. Tà khí theo đường phế vệ hoặc vào miệng, hầu họng vào phế. Tùy theo chính khí của mỗi người hoặc phối hợp thêm các nguyên nhân như: nhiệt, thấp, đàm, ... mà thời gian phát bệnh, nhiều thể bệnh và mức độ bệnh lý nặng nhẹ khác nhau trên lâm sàng.

Y học cổ truyền điều trị theo phương pháp điều hòa nhiệt giải độc, tăng đề kháng cơ thể bằng việc sử dụng các loại thảo dược được xem là “vương dược” như kim ngân hoa, cam thảo hay loại thảo dược cũng không kém phần phổ biến như hạ thảo khô.

Nói về hai loại “vương dược” kim ngân hoa và cam thảo, Lương y Phùng Tuấn Giang - Chủ tịch Viện Nghiên cứu phát triển Y dược cổ truyền Việt cho biết: “Kim Ngân Hoa và Cam Thảo là 2 vị thuốc dùng rất thường xuyên trong YHCT. Đã có nhiều đề tài nghiên cứu trong nước và quốc tế về 2 vị thuốc này”.

Theo ông, Kim Ngân Hoa có tác dụng kháng khuẩn. Kháng nhiều loại vi khuẩn, virus, chống viêm, giải nhiệt hay thanh nhiệt, tăng tiết dịch vị của mặt dạ dày, tăng miễn dịch rất tốt.

Vị thuốc này trong YHCT là hoa sắp hái của họ Kim Ngân. Kim Ngân Hoa có vị ngọt, tính hàn, kinh phế, vị.

Trong các bài thuốc, Kim Ngân hoa có tác dụng thanh nhiệt giải độc, phòng trách ôn bênh, dịch bệnh. Trị các chứng viêm, các chứng do virus, tiêu viêm, kháng viêm. Thường chữa bệnh liên quan đến đến nhiệt độc, ho, sốt. Các bệnh lý liên quan đến tiêu độc như mẩn ngứa, mụn nhọt, mề đay rất hiệu quả.

Còn thảo dược cam thảo có vị ngọt. Nhiều công trình nghiên cứu chỉ ra rằng cam thảo có tác dụng giải độc rất cao, làm tốt cho tế bào gan, kháng viêm, kháng histamin, chống ổ loét dạ dày, giảm đau. Giảm đau dạ dày. Uống cam thảo cắt cơn đau.

Ngoài ra, cam thảo còn tăng chức năng tim mạch. YHCT cho rằng cam thảo tính vị ngọt, tính bình, tùy vị. Chính vì vậy, cam thảo có tác dụng ôn trung (bổ trung huyết khí), nhuận phế chỉ khát (cắt cơn khát), thanh nhiệt giải độc (tăng tác dụng của các vị thuốc khác), giải độc hàng trăm thứ dược, tà độc. Với rất nhiều tác dụng như vậy cam thảo còn được gọi là quốc lão, vương dược.

Ví dụ, trong công thức của trà thảo mộc Dr Thanh sử dụng 9 loại thảo mộc cung đình thì Kim Ngân Hoa là thành phần “quân”, cam thảo là thành phần “sứ” trong vị thuốc “quân – thần – tá-sứ”.

Trong khi đó, nói về hạ khô thảo, PSG. TS Vũ Nam, Giám đốc bệnh viện Y học Cổ truyển Trung ương cho biết, đây là vị thuốc dân gian được dung trong y học cổ truyền có thể dùng với tác dụng thanh lọc, giải nhiệt cho cơ thể người.

Chính vì tác dụng thanh lọc, giải nhiệt, Hạ Khô Thảo giúp người bệnh nhiễm SARS-Cov-2 khỏe hơn.

Nói kỹ hơn về Hạ khô thảo, lương y Vũ Quốc Trung (hội viên Hội Đông y Việt Nam) cho biết: “Hạ khô thảo là một trong những vị thuốc trong đông y. Hoa, lá cành của cây đều có tác dụng chữa bệnh.

Đây là loại cây có vị đắng, cay, tính hàn, không độc. Trong thành phần hóa học có các hoạt chất sinh học. Cây có tác dụng bình gan (điều hòa gan), thanh nhiệt, sát trùng, tiêu độc, lợi tiểu”, ông nói,

Ngoài ra, lương y Vũ Quốc Trung cũng đánh giá: “Hạ khô thảo còn dùng cho những người tang huyết áp, đau mắt đỏ, tiểu tiện bí, mụn nhọt, viêm tử cung, cước khí. Lượng dùng 1 ngày là từ 10-15 gam, sắc uống”.

Hiện tại, Việt Nam đang có diễn biến của dịch COVID-19, lương y Vũ Quốc Trung đánh giá, Hạ khô thảo có thể dùng được để tăng cường hệ miễn dịch cho cơ thể người.

Cả 3 thảo dược được đánh giá cao này đều có trong thành phần của trà thảo mộc thanh nhiệt Dr Thanh. 6 vị còn lại gồm Cúc Hoa, La Hán Quả, Đản Hoa, Tiên Thảo, Bông Lai, Hoa Mộc Miên.

Trong công trình nghiên cứu của Viện Y học ứng dụng Việt Nam về “Đánh giá hiệu quả công thức của sản phẩm Trà Thanh Nhiệt Dr .Thanh” năm 2017 đã đánh giá, các thảo dược này được chứng minh có tiềm năng trong việc dự phòng và hỗ trợ điều trị các bệnh có cơ chế liên quan đến quá trình viêm và quá trình oxy hóa, cũng như các bệnh nhiễm trùng, thanh nhiệt giải độc và một số tác dụng khác.

Đáng chú ý, công trình của Viện Y học ứng dụng Việt Nam nhận định, thành phần thảo mộc trong Trà Thanh Nhiệt Dr. Thanh có thể có tác dụng chống vi khuẩn, virus và chống nấm: ức chế được các loại vi khuẩn gram âm và gram dương, một số loại nấm và virus, trong đó có các loại vi khuẩn, nấm, virus thường gặp như tụ cầu vàng, E.coli, nấm Candida, virus cúm, virus viêm não Nhật Bản….