Bị sứa biển cắn phải làm sao? Cách xử lý và phòng ngừa sứa biển cắn

Mùa hè với những chuyến du lịch biển đầy niềm vui, nhưng cũng tiềm ẩn nguy cơ từ các sinh vật biển như sứa. Vết cắn của sứa dù chỉ nhẹ nhưng cũng có thể gây ra những tổn thương da, cơn đau nhức và thậm chí là phản ứng dị ứng nguy hiểm, đặc biệt là đối với trẻ em. Hãy cùng tìm hiểu rõ hơn qua bài viết này nhé!

1 Sứa biển nguy hiểm như thế nào?

Sứa là động vật có thân mềm hình chuông cùng các xúc tu dài, mảnh như ngón tay. Trên các xúc tu này tập trung vô số tế bào gai đặc biệt gọi là nematocyst. Mỗi nematocyst chứa một lượng nhỏ nọc độc, đóng vai trò quan trọng trong việc phòng thủ và kiếm ăn của sứa.

Nọc độc từ nematocyst có thể gây hại cho con người khi vô tình chạm phải. Mức độ tổn thương của vết sứa cắn phụ thuộc vào loại sứa và độ nhạy cảm của cơ thể. Hầu hết các trường hợp chỉ gây kích ứng da, mẩn đỏ, ngứa rát và sưng tấy trong thời gian ngắn.

Tuy nhiên, một số trường hợp bị cắn bởi các loài sứa nguy hiểm có thể dẫn đến các phản ứng dị ứng nghiêm trọng, thậm chí đe dọa đến tính mạng của con người.

Sứa là động vật có thân mềm hình chuông cùng các xúc tu dài, mảnh

2 Triệu chứng khi bị sứa biển cắn

Khi bị sứa cắn, các dấu hiệu thường gặp bao gồm:

• Đau rát, châm chích, đau nhức trên da.
• Chỗ vết thương có dạng xoắn hoặc thẳng nổi đầy bọng nước.
• Ngứa.
• Sưng tấy.
• Cơn đau nhức lan lên chân hoặc cánh tay.
• Da ở vùng tổn thương có màu đỏ hoặc tím.

Cơn đau nhức lan lên chân hoặc cánh tay từ vị trí bị sứa cắn. Sứa biển cắn có thể gây ra các triệu chứng nặng ảnh hưởng đến nhiều cơ quan trong cơ thể. Những triệu chứng này có thể xuất hiện ngay hoặc vài giờ sau khi bị cắn. Bao gồm:

• Đau đầu.
• Người tím tái, tức ngực khó thở.
• Chóng mặt, ngất xỉu, lú lẫn.
• Đổ mồ hôi nhiều.
• Buồn nôn và nôn.
• Đau bụng, tiêu chảy.
• Tụt huyết áp, mạch đập nhỏ, nhanh.

Mức độ nghiêm trọng của bệnh nhân còn phụ thuộc vào:

• Chủng loại và kích thước của sứa.
• Độ tuổi và tình trạng sức khỏe của người bị cắn, phản ứng nghiêm trọng thường xảy ra ở trẻ em.
• Thời gian tiếp xúc với vết cắn.
• Diện tích của vết cắn trên da.

Khi bị sứa cắn, da ở vùng tổn thương có màu đỏ hoặc tím

3 Cách chữa khi bị sứa biển cắn

Khi nào cần gọi cấp cứu và tìm sự hỗ trợ y tế khi bị sứa cắn

Hầu hết các trường hợp bị sứa cắn có thể tự điều trị tại nhà. Tuy nhiên, bạn cần gọi cấp cứu hoặc đến bệnh viện ngay lập tức nếu gặp các tình huống sau , :

• Phản ứng dị ứng nghiêm trọng: Các triệu chứng như đau đầu, chóng mặt, buồn nôn, khó thở hoặc da tím tái.
• Bị cắn bởi sứa hộp (box jellyfish), loài có nọc độc nguy hiểm, có thể gây tử vong.
• Vùng bị cắn bao phủ hơn nửa cánh tay hoặc chân, cho thấy tiếp xúc diện rộng với nọc độc.

Cách xử lý đúng khi bị sứa cắn:

• Ra khỏi nước ngay lập tức để tránh tiếp tục bị đốt.
• Rửa sạch vết cắn bằng nước biển hoặc giấm (dung dịch axit axetic 5%) trong ít nhất 30 giây. Điều này giúp vô hiệu hóa độc tố từ xúc tu sứa. Không sử dụng nước ngọt hoặc nước lạnh.
• Loại bỏ xúc tu sứa dính trên da bằng nhíp hoặc găng tay. Tuyệt đối không dùng tay trần.
• Ngâm vùng bị đốt trong nước nóng (40–45°C) ít nhất 20–45 phút. Nếu không có nhiệt kế, kiểm tra nhiệt độ để đảm bảo nước đủ nóng nhưng không gây bỏng. Có thể ngâm toàn thân nếu cần.
• Sau khi sơ cứu, bạn có thể dùng kem hydrocortisone để giảm sưng và ngứa, hoặc uống thuốc kháng histamin để giảm phản ứng dị ứng.

Những điều cần tránh khi xử lý vết sứa cắn:

Tránh thực hiện những hành động sau vì chúng không hiệu quả hoặc có thể làm tình trạng tệ hơn:

• Cạo bỏ vết thương.
• Rửa bằng nước tiểu, nước ngọt hoặc nước lạnh.
• Bôi các chất như cồn, etanol, amoniac hoặc chất làm mềm thịt.
• Chà xát vùng bị đốt bằng khăn hoặc vật cứng.
• Áp dụng băng ép để hạn chế tuần hoàn máu.

Lưu ý quan trọng:

Sứa có nọc độc mạnh như sứa hộp cần được xử lý cẩn trọng hơn, vì chúng có thể gây tử vong nếu không được điều trị kịp thời. Hãy luôn chuẩn bị kiến thức về sơ cứu và nhờ hỗ trợ y tế khi gặp dấu hiệu nghiêm trọng.

Tắm nước ấm hoặc ngâm mình trong nước ấm có thể giúp giảm đau do sứa cắn

4 Bị sứa biển cắn nên dùng thuốc gì?

Sau khi đã tiến hành sơ cứu, bạn có thể dùng thuốc không kê toa để kiểm soát cơn đau và thúc đẩy quá trình lành vết thương bao gồm:

• Kem dưỡng calamine giúp làm mát da, giảm ngứa rát và làm khô phần da rỉ nước do sứa cắn.
• Thuốc corticosteroid tại chỗ như kem hydrocortisone làm giảm viêm, sưng tấy và ngứa do sứa cắn.
• Thuốc chống viêm không steroid (NSAID) như Ibuprofen và Naproxen để giảm đau và sưng hiệu quả.

Khi các xúc tu đã được loại bỏ, bạn có thể giảm đau bằng cách ngâm vùng da bị cắn trong nước nóng (nhưng đừng quá nóng). Nhiệt độ chỉ nên ở mức 40-45°C để tránh bị bỏng. Nghiên cứu đã cho thấy sức nóng có thể khử hoạt tính của nọc độc và giảm đau tốt hơn nước đá.

Chườm đá cũng là một phương pháp hỗ trợ điều trị hiệu quả khi bị sứa đốt

5 Các điều nên tránh khi chữa sứa biển cắn

Khi bị sứa đốt thì việc sơ cứu kịp thời là một điều rất cần thiết. Dưới đây là một số các điều nên tránh khi chữa sứa biển cắn để tránh làm vết thương nghiêm trọng hơn:

• Việc cạo bỏ ngòi chích có thể khiến nọc độc của sứa lây lan rộng hơn, làm tăng nguy cơ tổn thương da và nhiễm trùng.
• Không có bằng chứng khoa học nào chứng minh tính hiệu quả của việc sử dụng nước tiểu để xử lý vết cắn của sứa. Thậm chí, hành động này có thể gây kích ứng da và làm tình trạng tồi tệ hơn.
• Nước lạnh có thể làm tê liệt các tế bào chứa nọc độc của sứa, khiến chúng tiết ra nhiều độc tố hơn. Nước ngọt có thể làm vỡ các tế bào da, tạo điều kiện cho nọc độc xâm nhập sâu hơn.
• Cồn, etanol và amoniac có thể làm tăng kích ứng da và gây đau rát dữ dội.
• Việc chà xát có thể làm vỡ các tế bào da, khiến nọc độc xâm nhập sâu và làm tình trạng tồi tệ hơn.
• Việc băng ép có thể làm tăng áp lực lên vết cắn, khiến nọc độc lan rộng và gây đau đớn hơn.

Không dùng cồn để rửa vết thương do sứa cắn

6 Cách phòng ngừa bị sứa biển cắn

Một số biện pháp hiệu quả giúp giảm thiểu nguy cơ bị sứa cắn:

• Hỏi nhân viên cứu hộ hoặc ngư dân địa phương về sự hiện diện của sứa tại khu vực bạn muốn tắm.
• Tuân thủ các biển báo cảnh báo nguy hiểm do sứa.
• Khi lướt sóng hoặc lặn biển, hãy mặc đồ lặn hoặc đồ bảo hộ để che chắn da khỏi xúc tu sứa.
• Tuyệt đối không chạm vào sứa, dù đã chết hoặc dạt vào bờ. Nọc độc của sứa vẫn có thể gây hại ngay cả khi đã tách khỏi cơ thể.
• Tránh xa những khu vực có nhiều sứa hoặc có nguy cơ xuất hiện sứa cao.
• Khi đi tắm biển, hãy đi cùng bạn bè hoặc người thân để hỗ trợ lẫn nhau trong trường hợp bị sứa cắn.
• Luôn chú ý quan sát xung quanh khi bơi lội để phát hiện sứa và tránh xa.

Tuyệt đối không chạm vào sứa, dù đã chết hoặc dạt vào bờ

Xem thêm:

• Những vấn đề cần lưu ý khi đi tắm biển
• Những lưu ý khi dẫn bé đi tắm biển vào mùa hè

Mỗi người cần trang bị kiến thức về sứa biển và cách phòng ngừa, xử lý vết cắn giúp bảo vệ bản thân và gia đình. Hãy chia sẻ thông tin hữu ích này đến mọi người xung quanh để cùng nâng cao ý thức phòng ngừa và xử lý sứa cắn hiệu quả!